می خواستم بدانم که موقع مسافرت و مریضی و غیره وقتی صدقه می دهیم از نگاه فقه اسلامی موارد مصرف آن چیست و این که می گویند صدقه بر سید حرام است آیا واقعیت دارد؟

از نگاه فقه اسلامی انسان می تواند زکات (صدقه) را در هشت مورد مصرف کند:    اوّل: فقیر (کسی که مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد و آن کسی که صنعت یا ملک یا سرمایه‏ای دارد که می‏تواند مخارج سال خود را بگذراند فقیر نیست).   دوم: مسکین (کسی که از فقیر گذران زندگی اش سخت‏تر است).   سوم: کسی که از طرف امام (ع) یا نایب امام مأمور است که زکات را جمع و نگهداری نماید و به حساب آن رسیدگی کند و آن را به امام (ع) یا نایب امام یا فقرا برساند.    چهارم: کافرهایی که اگر زکات به آنان بدهد به دین اسلام مایل می‏شوند، یا در جنگ به مسلمانان کمک می‏کنند.    پنجم: جهت خریداری بنده‏ها و آزاد کردن آنان.    ششم: بدهکاری که نمی‏تواند قرض خود را بدهد.   هفتم: سبیل اللَّه؛ یعنی کاری که مانند ساختن مسجد منفعت عمومی دینی دارد، یا مثل‏ ساختن پل و اصلاح راه که نفعش به عموم مسلمانان می‏رسد و آن چه برای اسلام نفع داشته باشد به هر نحو که باشد.   هشتم: ابن السبیل؛ یعنی مسافری که در سفر درمانده شده است[1].   باید توجه داشت که دادن صدقات مستحبی به سیّد اشکال ندارد، اما صدقات واجب مثل زکات اگر شخص زکات دهنده غیر سیّد باشد نمی تواند زکات واجب را به سید بدهد مگر این که خمس و سایر وجوهات، کفایت مخارج آن سید را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد بله اگر شخص زکات دهنده سید باشد باز در دادن زکات واجب به سید اشکالی وجود ندارد.[2]   [1] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج ‏2، ص 141، مسأله 1925. [2] امام خمینی (ره) می فرماید: سیّد نمی‏تواند از غیر سیّد زکات بگیرد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات، کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد، می‏تواند از غیر سیّد زکات بگیرد ولی احتیاط واجب آن است که اگر ممکن باشد، فقط به مقداری که برای مخارج روزانه‏اش ناچار است بگیرد. آیت الله فاضل: سیّد می‏تواند از سیّد زکات بگیرد ولی سیّد نمی‏تواند از غیر سیّد زکات بگیرد. آیت الله بهجت: فقط به مقداری که برای مخارج سالانه‏اش ضروری باشد بگیرد و اگر در اثناء سال از زکات بی نیاز شد آن را عودت یا با اذن زکات دهنده به مصرف مستحقین زکات برساند و خودش از خمس استفاده کند. توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج ‏2، ص 155، مسأله 1955؛ تحریر الوسیلة، ج ‏1، ص 341.