طبق نظر رهبر معظم انقلاب [1] اگر دادن و گرفتن پول به عنوان مضاربه یا شرکت باشد عقد در صورتی که صوری باشد، صحیح نیست و در نتیجه آن مبلغ در ملکیت بانک باقی میماند و کسی که آن را گرفته، حق تصرف در آن را ندارد و هم چنین اگر در عقدی که پول را به عنوان آن از بانک گرفته قصد جدی داشته باشد، آن پول در دست او امانت است و جایز نیست آن را در غیر موردی که به آن منظور گرفته است، مصرف نماید. ولی اگر دادن یا گرفتن پول از بانک به عنوان قرض باشد، آن پول ملک قرض گیرنده میشود و مصرف آن در هر موردی که بخواهد صحیح است. دراین صورت صرف این وام برای سفرحج مستحبی و عمره اشکالی ندارد. هر چند اگر شرط شده باشد که آن را در مورد خاصی مصرف کند، فقط از نظر حکم تکلیفی، واجب است به آن شرط عمل نماید. (و اگر به شرط عمل نکرد تنها گناه کرده است، اما حج و عبادات او باطل نیست). [2] اما در صورتی که وام گیرنده ازنظر مالی مستطیع نباشد و بخواهد با این وام حج تمتع واجب به جا بیاورد، با وام مستطیع نمی شود [3] و حج او کفایت از حج واجب نمی کند و باید هر گاه مستطیع شد مجددا حج تمتع واجب به جا آورد. [1] . توضیح المسائل مراجع، ج 2، ص 940، س 1935، چاپ هشتم، انتشارات جامعه مدرسین، قم، سال 1424. [2] . برگرفته از نمایه: مصرف وام در غیر مورد قرار داد بانک ،سؤال 2672 (سایت: 3044) . [3] . مناسک حج (المحشی للإمام الخمینی)، ص 25، م20.
اداره ما جهت خرید ماشین، خانه و ... وام می دهد که به طور قسطی بازپرداخت می شود. آیا می توانم از این وام برای سفر حج استفاده نمایم؟ در صورت فوق، بدهی از حقوق و مزایای من کم می شود.
طبق نظر رهبر معظم انقلاب [1] اگر دادن و گرفتن پول به عنوان مضاربه یا شرکت باشد عقد در صورتی که صوری باشد، صحیح نیست و در نتیجه آن مبلغ در ملکیت بانک باقی میماند و کسی که آن را گرفته، حق تصرف در آن را ندارد و هم چنین اگر در عقدی که پول را به عنوان آن از بانک گرفته قصد جدی داشته باشد، آن پول در دست او امانت است و جایز نیست آن را در غیر موردی که به آن منظور گرفته است، مصرف نماید. ولی اگر دادن یا گرفتن پول از بانک به عنوان قرض باشد، آن پول ملک قرض گیرنده میشود و مصرف آن در هر موردی که بخواهد صحیح است. دراین صورت صرف این وام برای سفرحج مستحبی و عمره اشکالی ندارد. هر چند اگر شرط شده باشد که آن را در مورد خاصی مصرف کند، فقط از نظر حکم تکلیفی، واجب است به آن شرط عمل نماید. (و اگر به شرط عمل نکرد تنها گناه کرده است، اما حج و عبادات او باطل نیست). [2] اما در صورتی که وام گیرنده ازنظر مالی مستطیع نباشد و بخواهد با این وام حج تمتع واجب به جا بیاورد، با وام مستطیع نمی شود [3] و حج او کفایت از حج واجب نمی کند و باید هر گاه مستطیع شد مجددا حج تمتع واجب به جا آورد.
[1] . توضیح المسائل مراجع، ج 2، ص 940، س 1935، چاپ هشتم، انتشارات جامعه مدرسین، قم، سال 1424. [2] . برگرفته از نمایه: مصرف وام در غیر مورد قرار داد بانک ،سؤال 2672 (سایت: 3044) . [3] . مناسک حج (المحشی للإمام الخمینی)، ص 25، م20.
- [سایر] حقوق زن و شوهر شاغل در یک سازمان از نظر مزایای رفاهی چگونه است؟(وام مسکن،وام ازدواج،هزینه سفر،هزینه خواروبار و عائله مندی،عیدی و...)
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب کارمندم، جهت خرید خانه از اداره خودم مبلغی وام گرفته و به حساب بانک مسکن واریز کردم تا بتوانم در سالهای آینده با گرفتن وام مسکن خانه ای تهیه کنم. حال با توجه به اینکه اقساط این پول از حقوقم کسر می گردد و بقیه حقوق نیز به زندگی من کفاف نمی دهد، آیا باید خمس این پول را بپردازم؟
- [آیت الله بهجت] اینجانب کارمندم، جهت خرید خانه از اداره خودم مبلغی وام گرفته و به حساب بانک مسکن واریز کردم تا بتوانم در سال های آینده با گرفتن وام مسکن خانه ای تهیه کنم. حال با توجه به این که اقساط این پول از حقوقم کسر می شود و بقیه حقوق نیز به زندگی من کفاف نمی دهد، آیا باید خمس این پول را بپردازم؟
- [آیت الله بهجت] کارمندی وامی را از اداره یا جای دیگر می گیرد تا در برابر آن به تدریج از حقوق وی برداشت شود، کارمند با آن وام برای حج ثبت نام می کند، آیا با این وام استطاعت حاصل می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اینجانب با توجه به مشکلات مالی که بعد از خریدن خانه (مانند بازپرداخت بدهی های آشنایان) دچار شده ام، می خواهم وام بگیرم و یک نفر در قبال دریافت مقدای پول، این وام را برایم آماده می کند. در کل می خواهم بدانم که این وام از لحاظ شرعی که می خواهم به طلبکاران بدهم چه حکمی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که برای ساختن یا خرید و یا تعمیر خانه از بانک وام گرفته و در همان موقع، ایّام حج فرا رسیده است، آیا باید به حج برود؟
- [سایر] با حقوق کارمندی، ماشین سواری تهیه کردهام تا با آن کار کنم و از سودش، زندگیام را اداره کنم؛ زیرا حقوق کارمندی برای این منظور کافی نیست. آیا به این ماشین خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] من مالک خانه بسیار محقّری هستم، و به عللی تصمیم به خرید خانه دیگری گرفتم، ولی به علت بدهی مجبور به فروش ماشینی که از آن استفاده می کردم و گرفتن مبلغی وام از بانک استان و صندوق قرض الحسنه شهرمان شدم تا بتوانم پول خانه را بپردازم، با توجه به اینکه ماشین را قبل از تاریخ سال خمسی ام فروخته و پول آن را برای پرداخت مقداری از بدهی هایم مصرف کرده ام، آیا به پول حاصل از فروش ماشین خمس تعلّق می گیرد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر وام خرید کالا بگیرد و بعد صرف بدهی کالایی که خریده کند چه حکمی دارد؟
- [سایر] حکم خرید ماشین قسطی که فروشنده مبلغی سود روی آن می کشد چیست؟ آیا ربا و حرام است؟ اگر پولی از کسی بگیریم و ماشین نقدی بخریم و آن شخص سودی روی آن مبلغ بکشد چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مظاهری] اگر زنی مهریه یا خانه او برای رفتن حجّ کافی است ولی شوهر او به آسانی نمیتواند مهریه او را بدهد یا خانه دیگری تهیه کند حجّ برای او واجب نیست و همچنین است اگر مهریه او سفر حجّ باشد وقتی حجّ بر او واجب است که شوهرش بتواند به طور متعارف مخارج حجّ او را تهیه کند.
- [آیت الله مظاهری] لازم نیست بعد از برگشت از حجّ سرمایه بالفعل نظیر پول یا باغ و مغازه و مانند اینها داشته باشد بلکه اگر سرمایه بالقوه نظیر کسب یا زراعت یا حرفهای داشته باشد حجّ بر او واجب است، حتّی افرادی که از راه وجوه شرعیه اداره میشوند نظیر اهل علم، اگر در بازگشت، از وجوه شرعیه به طور متعارف اداره میشوند حجّ بر آنها واجب است، ولی اگر با وجوه شرعیه بخواهند به مکه روند کفایت از حجّ واجبنمیکند، بلکه در بعضی از موارد سفر خالی از اشکال نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی درآمد چند سال را برای سفر حج فراهم کرد و به مکه رفت، همه آن اموال جزء هزینه سال های او شمرده می شود و هیچ کدام خمس ندارد , هرچند احتیاط مستحب آن است که خمس سال های قبل از حج را بپردازد. استثنای اقساط وام و خسارتها
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی برای آسایش بیشتر و برای تفریح و تفرّج که مورد نیاز ضروری او نیست , ماشین یا باغی خرید، در این گونه موارد پولی که برای آن داده است , جزء هزینه سال او نیست و باید خمس آن را بپردازد و اگر برای خرید آن وام گرفته باشد، پرداختن آن، ج زء هزینه شمرده نمی شود و هرمقدار از اقساط را که از درآمد پرداخت کرده است، محاسبه نماید و خمس آن را بپردازد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر صحرانشین برای زیارت یا حجّ یا تجارت و مانند اینها از خانه و زندگی خود جدا شده و مسافرت کند، باید نماز را شکسته بخواند. * شرط هفتم: آن که شغل او مسافرت نباشد، بنابر این شتردار و راننده و چوبدار و کشتیبان و مانند اینها، اگرچه برای بردن اثاثیّه منزل خود مسافرت کنند، در غیر سفر اوّل باید نماز را تمام بخوانند.
- [آیت الله سیستانی] اگر صحرانشین مثلاً برای زیارت یا حج ، یا تجارت و مانند اینها مسافرت کند ، اگر صدق عنوان خانه به دوش بر آن در این سفر نکند باید نماز را شکسته بخواند ، و اگر صدق کند ، نمازش تمام است . شرط هفتم : آنکه (کثیر السفر) نباشد ، و اما کسی که کارش متوقف بر سفر است مانند راننده و کشتیبان ، و پستچی و چوپان ، یا کسی که زیاد سفر میکند هر چند کار او متوقف بر آن نباشد ، مانند کسی که سه روز در هفته در مسافرت باشد هر چند برای تفریح یا سیاحت باشد ، این گونه افراد باید نماز را تمام بخوانند .
- [آیت الله سبحانی] اگر صحرانشین برای زیارت یا حج یا تجارت و مانند اینها مسافرت کند، باید نماز را تمام بخواند، خصوصاً اگر با همان چادر و اثاثیه سفر کند. شرط هفتم: سفر برای شغل نباشد شغل و کار او مسافرت نباشد کسانی که دارای چنین شرطی نیستند به سه گروه تقسیم می شوند: 1. راننده ها و خلبان ها و کشتیبان ها و ساربان ها و مانند آنها سفر شغل آنها است باید نماز را تمام بخوانند. 2. کسی که سفر شغل او نیست ولی سفر مقدّمه شغل او است یعنی برای انجام به طور مرتب سفر کند مانند معلمی که باید هر روز یا غالباً به مقدار مسافت شرعی سفر می کند، و پس از تدریس به وطن بازمی گردد و همچنین است محصل و بیله وری که برای خرید و یا فروش باید به مقدار مسافت شرعی سفر کند سپس برگردد آن گروه نیز باید نماز خود را تمام بخواند. 3. کسی که سفر شغل او و یا مقدمه شغل او نیست، ولی برای زیارت هر هفته مرتب سفر می کند، این گروه نیز باید نماز را تمام و روزه را بگیرند خلاصه کسانی که سفر برای آنان به صورت یک امر عادی درآید، نماز آنان تمام و روزه را باید بگیرند.
- [آیت الله مظاهری] پولی را که انسان جهت خرید خانه یا تلفن یا ماشین و مانند اینها پرداخت میکند اگر از درآمد همان سال باشد و به آن نیاز متعارف داشته باشد، و سال خمسی هم داشته باشد، خمس ندارد. ولی اگر از درآمد همان سال نباشد، یا سال خمسی نداشته باشد، یا اگر سال خمسی دارد تا سَرِ سال خمسی به او تحویل ندهند و سال بعد تحویل دهند، باید خمس آن را بدهد، مگر آن پول خمس نداشته باشد نظیر مهریه، یا ارث و مانند اینها.
- [آیت الله اردبیلی] (حج) زیارت کردن خانه خداوند متعال و انجام دادن اعمالی است که دستور دادهاند در آنجا بجا آورده شود و در تمام عمر بر هر کسی که شرایط ذیل را دارا باشد، یک مرتبه واجب میشود: اوّل:آن که بالغ باشد.دوم:آن که عاقل و آزاد باشد.سوم:به واسطه رفتن به حجّ =============================================================================== 1 آل عمران(3):96 و 97 نهج البلاغه، خطبه 1. 2 مائده(5):97. 3 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، باب 1 از (أبواب وجوب الحجّ و شرائطه)،ح18،ج11،ص14. مجبور نشود کار حرامی را که اهمیّت آن در شرع مقدّس از حجّ بیشتر است انجام دهد، یا عمل واجبی را که از حجّ مهمتر است ترک نماید.چهارم:آن که مستطیع باشد و شرایط استطاعت عبارت است از: 1 آن که توشه راه و چیزهایی را که بر حسب حال خود در سفر به آن احتیاج دارد و در کتاب (مناسک حجّ و عمره) گفته شده دارا باشدو نیز وسیله سفر یا مالی که بتواند آنها را تهیّه کند، داشته باشد. 2 سلامت مزاج و توانایی آن را داشته باشد که بتواند به مکّه برود و اعمال حجّ را بجا آورد. 3 در راه مانعی از رفتن و برگشتن نباشد و اگر راه را بسته باشند یا انسان بترسد که در راه جان یا عرض او از بین برود یا مال او را ببرند، حجّ بر او واجب نیست، ولی اگر از راه دیگری بتواند برود اگرچه دورتر باشد در صورتی که مشقّت زیاد نداشته باشد و یا موجب ضرر قابل توجه به وی نگردد، باید از آن راه برود. 4 به اندازه بجا آوردن اعمال حجّ وقت داشته باشد. 5 مخارج کسانی را که خرجی آنان بر او واجب است، مثل زن و بچّه ومخارج افرادی را که مردم خرجی دادن به آنها را لازم میدانند، داشته باشد. 6 بعد از برگشتن از حجّ، کسب، زراعت، عایدی ملک، یا راه دیگری برای تأمین معاش خود داشته باشد که مجبور نشود به زحمت زندگی کند.
- [آیت الله سبحانی] کسی که از اول تکلیف خمس نداده، سه حالت دارد: 1 از منافع کسب چیزی که به آن احتیاج ندارد، خریده و یک سال از خرید آن گذشته، باید خمس آن را بدهد. 2 اثاث خانه و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد مطابق شأن خود از درآمد همان سال خریده، خمس به آن ها تعلق نمی گیرد. 3 اگر نداند که در بین سال خریده یا بعد از تمام شدن سال، باید تمام اموال مشکوک خود را حساب کرده و حاکم شرع و یا نماینده او، بدهی او را جهت خمس تخمین بزند و مصالحه نماید و با پرداخت آن ذمه او بری می شود.