از نظر اسلام یکی از واجبات، توبه از گناه است. خداوند متعال در قرآن کریم مردم را به توبه امر کرده است و می فرماید: "ای کسانی که ایمان آورده‏اید بسوی خدا توبه کنید، توبه‏ای خالص، امید است (با این کار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و ..."[1] بنا براین در مواردی که انسان مرتکب کار حرامی شده باشد لازم است که فوراً توبه کند. در روایات برای توبه آدابی بیان شده است. معصوم (ع) می فرماید: هر بنده ای که مرتکب گناه شود اگر بعد از گناه غسل کند و دو رکعت نماز به جا آورد و استغفار (توبه)کند خداوند او را می بخشد و حق او بر خداوند است که توبه او را بپذیرد، زیرا خداوند فرموده است کسی که مرتکب کار بد یا ظلمی شود و پس از آن توبه کند خدا را بخشنده و مهربان خواهد یافت. "[2] بنا بر این یکی از آداب توبه خواندن دو رکعت نماز است که قبل از توبه خوانده می شود. در روایت دیگری آمده است که امام صادق (ع) فرمود: "کسی که چهار رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پنجاه بار سوره توحید را بخواند قبل از این که از نماز خارج شود توبه اش پذیرفته خواهد شد."[3] شاید مراد از نماز توابین، یکی از این دو نماز (دو رکعت یا چهار رکعت نماز قبل از توبه) است؛ زیرا در روایات غیر از این نماز، نماز دیگری را به عنوان نماز توابین نیافتیم. البته برخی از عرفا در توصیه هایشان گفته اند: نماز اهل انابه و توبه هشت رکعت هنگام زوال است.[4] [1] تحریم، 8:" یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسی‏ رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ..." [2] وسائل‏الشیعة ج : 16 ص : 79، حدیث 21032، الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الدَّیْلَمِیُّ فِی الْإِرْشَادِ قَالَ قَالَ ع مَا مِنْ عَبْدٍ أَذْنَبَ ذَنْباً فَقَامَ فَتَطَهَّرَ وَ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ وَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ إِلَّا غُفِرَ لَهُ وَ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ أَنْ یَقْبَلَهُ لِأَنَّهُ سُبْحَانَهُ قَالَ وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِیماً. [3] التهذیب 3: 188 الحدیث 427، الوسائل 5: 245 الباب 13 من أبواب بقیّة الصلوات المندوبة الحدیث 1. ، عن عبد اللَّه بن سنان، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام قال: «من صلّی أربع رکعات یقرأ فی کلّ رکعة قل هو اللَّه أحد خمسین مرّة، لم ینفتل و بینه و بین اللَّه ذنب» [4] بر گرفته از توصیه های اخلاقی حضرت آیت ا...سید علی قاضی
از نظر اسلام یکی از واجبات، توبه از گناه است. خداوند متعال در قرآن کریم مردم را به توبه امر کرده است و می فرماید: "ای کسانی که ایمان آوردهاید بسوی خدا توبه کنید، توبهای خالص، امید است (با این کار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و ..."[1] بنا براین در مواردی که انسان مرتکب کار حرامی شده باشد لازم است که فوراً توبه کند. در روایات برای توبه آدابی بیان شده است. معصوم (ع) می فرماید: هر بنده ای که مرتکب گناه شود اگر بعد از گناه غسل کند و دو رکعت نماز به جا آورد و استغفار (توبه)کند خداوند او را می بخشد و حق او بر خداوند است که توبه او را بپذیرد، زیرا خداوند فرموده است کسی که مرتکب کار بد یا ظلمی شود و پس از آن توبه کند خدا را بخشنده و مهربان خواهد یافت. "[2] بنا بر این یکی از آداب توبه خواندن دو رکعت نماز است که قبل از توبه خوانده می شود. در روایت دیگری آمده است که امام صادق (ع) فرمود: "کسی که چهار رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پنجاه بار سوره توحید را بخواند قبل از این که از نماز خارج شود توبه اش پذیرفته خواهد شد."[3] شاید مراد از نماز توابین، یکی از این دو نماز (دو رکعت یا چهار رکعت نماز قبل از توبه) است؛ زیرا در روایات غیر از این نماز، نماز دیگری را به عنوان نماز توابین نیافتیم. البته برخی از عرفا در توصیه هایشان گفته اند: نماز اهل انابه و توبه هشت رکعت هنگام زوال است.[4] [1] تحریم، 8:" یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسی رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ..." [2] وسائلالشیعة ج : 16 ص : 79، حدیث 21032، الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الدَّیْلَمِیُّ فِی الْإِرْشَادِ قَالَ قَالَ ع مَا مِنْ عَبْدٍ أَذْنَبَ ذَنْباً فَقَامَ فَتَطَهَّرَ وَ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ وَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ إِلَّا غُفِرَ لَهُ وَ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ أَنْ یَقْبَلَهُ لِأَنَّهُ سُبْحَانَهُ قَالَ وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِیماً. [3] التهذیب 3: 188 الحدیث 427، الوسائل 5: 245 الباب 13 من أبواب بقیّة الصلوات المندوبة الحدیث 1. ، عن عبد اللَّه بن سنان، عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام قال: «من صلّی أربع رکعات یقرأ فی کلّ رکعة قل هو اللَّه أحد خمسین مرّة، لم ینفتل و بینه و بین اللَّه ذنب» [4] بر گرفته از توصیه های اخلاقی حضرت آیت ا...سید علی قاضی
- [سایر] کیفیت نماز توابین چگونه است؟
- [سایر] وضعیّت توّابین و در رأس آنها سلیمان بن صرد خزاعی در نزد خدای متعال چگونه است؟
- [سایر] توابین از چه گناهی توبه کردند و آیا قیام آنها صحیح بود و ثواب دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر کسی به رکعت دوم نماز عید فطر یا قربان و رکعت دوم نماز جمعه برسد چه وظیفه ای دارد؟
- [آیت الله جوادی آملی] امام جماعت مشغول خواندن نماز مغرب بود و در رکعت سوم مأمومی به او اقتدا کرد. امام به اشتباه چهار رکعت خواند و پس از اتمام نماز فهمید که چهار رکعت خوانده است، حکم نماز امام و مأموم چیست؟
- [آیت الله جوادی آملی] امام جماعت مشغول خواندن نماز مغرب بود و در رکعت سوم مأمومی به او اقتدا کرد. امام به اشتباه چهار رکعت خواند و پس از اتمام نماز، فهمید که چهار رکعت خوانده است. حکم نماز امام و مأموم چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] در نماز ظهر بین رکعت سوم و چهارم شک کردم و یک رکعت نماز احتیاط بر من واجب شد، اما فراموش کردم آن را بخوانم. در رکعت چهارم نماز عصر متوجه (آن یک رکعت نماز احتیاط فراموش شده) شدم. تکلیف من چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر در نماز سه رکعتی به طور غیرعمدی سلام را در رکعت دوم بگوییم اما بعد از متوجه شدن که در رکعت دوم هستیم ترکیب نماز را بهم نزده و رکعت سوم را خوانده و در رکعت آخر سلام داده و نماز را به پایان ببریم، آیا این نماز صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] نمازگزاری در رکعات نماز شک میکند و بنا را بر رکعت بیشتر گذاشته، نماز را تمام میکند؛ ولی بعد از سلام نماز، فراموش میکند که شک او بین سه رکعت و چهار رکعت بود تا یک رکعت نماز احتیاط بخواند یا شک بین دو و چهار بود تا وظیفهاش خواندن دو رکعت نماز احتیاط باشد. در این موقع، نماز احتیاط را به چه صورتی بخواند تا نمازش صحیح شود؟
- [آیت الله اردبیلی] مکلّفی پس از شک در نماز و بنا گذاشتن بر رکعت بیشتر و سلام دادن نماز، میایستد و آماده خواندن نماز احتیاط میشود، اما قبل از شروع به نماز احتیاط، یقین میکند که به اندازه رکعت کمتر، نماز خوانده، مثلاً پس از شک در دو و چهار و آماده شدن برای نماز احتیاط، میفهمد که دو رکعت خوانده نه چهار رکعت. حکم این نماز چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیّت نافله شب ودو رکعت آن به نیّت نماز شفع ویک رکعت آن به نیّت نماز وتر خوانده شود، ودستور کامل نافله شب در کتابهای دعا گفته شده است.
- [آیت الله اردبیلی] از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیّت نافله شب، دو رکعت به نیّت نماز شَفْع و یک رکعت به نیّت نماز وَتْر خوانده شود. دستور کامل نافله شب در کتابهای ادعیه گفته شده است.
- [آیت الله جوادی آملی] .هشت رکعت از یازده رکعت نماز شب به نیّت نافله شب و دو رکعت آن به نیّت نماز شفع و یک رکعت آن به نیّت نماز وتر اقامه میشود.
- [آیت الله مظاهری] از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیّت نافله شب و دو رکعت آن به نیّت نماز شفع و یک رکعت آن به نیّت وتر خوانده شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] نمازهای واجب یومیه پنج نماز است: نمازهای (ظهر) و (عصر) که هرکدام چهار رکعت است، نماز (مغرب) سه رکعت، نماز (عشاء) چهار رکعت و نماز (صبح) دو رکعت، اما در سفر باید نماز چهار رکعتی را با شرایطی که بعداً به خواست خدا می آید دو رکعت بخواند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] در تمام نمازهای واجب و مستحب؛ پیش از رکوع رکعت دوم مستحب است قنوت بخواند و در نماز وتر با آنکه یک رکعت می باشد؛ خواندن قنوت پیش از رکوع مستحب است و نماز جمعه در هر رکعت یک قنوت دارد و نماز آیات پنج قنوت و نماز عید فطر و قربان در رکعت اول پنج قنوت و در رکعت دوم چهار قنوت دارد.
- [امام خمینی] در تمام نمازهای واجب و مستحب پیش از رکوع رکعت دوم مستحب است قنوت بخواند و در نماز وتر با آن که یک رکعت می باشد خواندن قنوت پیش از رکوع مستحب است و نماز جمعه در هر رکعت یک قنوت دارد و نماز آیات پنج قنوت و نماز عید فطر و قربان در رکعت اول پنج قنوت و در رکعت دوم چهار قنوت دارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در نُه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکر نماید پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد باید همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند وگرنه به دستورهائی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است: اوّل: آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوّم شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعداً گفته می شود بجا آورد. دوّم: شک بین دو و چهار رکعت بعد از سر برداشتن از سجده دوّم که باید بنا بگذارد که چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند. سوّم: شک بین دو و سه و چهار رکعت بعد از سر برداشتن از سجده دوّم، که باید بنا بگذارد که چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نماز احتیاط نشسته بجا آورد، ولی اگر بعد از سجده اوّل یا پیش از سر برداشتن از سجده دوّم یکی از این سه شک برایش پیش آید نماز را دوباره بخواند. چهارم: شک بین چهار و پنج رکعت بعد از سربرداشتن از سجده دوّم، که باید بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو سجده سهو بجا آورد. پنجم: شک بین سه و چهار رکعت، که در هر جای نماز باشد باید بنابر چهار رکعت بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نماز احتیاط نشسته بجا آورد. ششم: شک بین چهار و پنج رکعت در حال ایستاده، که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد. هفتم: شک بین سه و پنج رکعت در حال ایستاده، که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد. هشتم: شک بین سه و چهار و پنج رکعت در حال ایستاده، که باید بنشیند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نماز احتیاط نشسته بجا آورد. نهم: شک بین پنج و شش رکعت در حال ایستاده، که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و سجده سهو بجا آورد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . در تمام نمازهای واجب و مستحب پیش از رکوع رکعت دوم مستحب است قنوت بخواند، و در نماز وتر با آن که یک رکعت می باشد، خواندن قنوت پیش از رکوع مستحب است، و نماز جمعه دو قنوت دارد، یکی پیش از رکوع رکعت اول، و یکی بعد از رکوع رکعت دوم، و نماز آیات در هر رکعت پنج قنوت، و نماز عید فطر وقربان در رکعت اول پنج قنوت، و در رکعت دوم چهار قنوت دارد.
- [آیت الله سبحانی] در تمام نمازهای واجب و مستحب. پیش از رکوع رکعت دوم مستحب است قنوت بخواند و در نماز (وتر) با آنکه یک رکعت می باشد. خواندن قنوت پیش از رکوع مستحب است و نماز جمعه در هر رکعت یک قنوت دارد و نماز آیات پنج قنوت و نماز عید فطر و قربان در رکعت اول پنج قنوت و در رکعت دوم چهار قنوت دارد.