از آنجا که مراجع تقلید انسان های عادی و جایز الخطا هستند، امکان این که در بعضی از نظریات و فتواهای خود دچار خطا و اشتباه شوند، و جود دارد. روایتی منتسب به پیامبر (ص) وجود دارد مبنی بر این که مجتهدی که در اجتهاد خود به حکم واقعی دست یابد دو پاداش دارد، اما مجتهدی که با وجود به کارگیری تمام سعی خود به حکم واقعی نمی رسد، تنها یک پاداش دارد. در همین راستا، وظیفه مقلد، پس از تعیین مرجع اعلم، عمل به فتوای مرجع است. چنانچه به آن فتوا عمل کند (خواه مطابق با واقع باشد یا نباشد) به خاطر تعبدی که داشته، اجرش را خواهد دید و اگر از روی سستی و تنبلی به وظیفه خود عمل نکند، جزایش را نیز می بیند. و در موردی که مقلد به خاطر انجام وظیفه گرفتار آثار وضعی فتوای اشتباهی بشود خداوند متعال قطعاً این آثار را از راه دیگری جبران خواهد کرد.
آیا این مطلب صحیح است که اگر مرجع، حکم یا فتوا اشتباهی دهد، با انجام آن حکم یا فتوا، چیزی بر گردن مقلد او نمی باشد، ولی خواه نا خواه آن حکم اشتباه، تاثیر وضعی خود را بر زندگی دنیوی شخص مقلد خواهد گذاشت؟
از آنجا که مراجع تقلید انسان های عادی و جایز الخطا هستند، امکان این که در بعضی از نظریات و فتواهای خود دچار خطا و اشتباه شوند، و جود دارد. روایتی منتسب به پیامبر (ص) وجود دارد مبنی بر این که مجتهدی که در اجتهاد خود به حکم واقعی دست یابد دو پاداش دارد، اما مجتهدی که با وجود به کارگیری تمام سعی خود به حکم واقعی نمی رسد، تنها یک پاداش دارد. در همین راستا، وظیفه مقلد، پس از تعیین مرجع اعلم، عمل به فتوای مرجع است. چنانچه به آن فتوا عمل کند (خواه مطابق با واقع باشد یا نباشد) به خاطر تعبدی که داشته، اجرش را خواهد دید و اگر از روی سستی و تنبلی به وظیفه خود عمل نکند، جزایش را نیز می بیند. و در موردی که مقلد به خاطر انجام وظیفه گرفتار آثار وضعی فتوای اشتباهی بشود خداوند متعال قطعاً این آثار را از راه دیگری جبران خواهد کرد.
- [آیت الله بهجت] در مسأله ای مرجع تقلید فتوا داشته و مقلّد نمی دانسته که رجوع در فتوی جایز نیست، به همین جهت رجوع به غیراعلم کرده است، آیا اعمالش صحیح است؟
- [سایر] یکی از طلاب که از طرف حوزه به منطقه اعزام شده بود گفته است :"صرف معرفی 7 نفر مرجع تقلید از طرف جامعه مدرسین برای احراز اعلمیت یکی از آنان کافی نیست و لازم است بیشتر تحقیق کنیم تا اعلم را تشخیص داده و از او تقلید کنیم. چون همه مراجع عظام فتوا دادند که مقلد باید از اعلم تقلید کند. آیا این مطلب درست است؟ اگر چنین باشد آیا تقلید ما که یکی از آن 7 نفر را (بدون اینکه بدانیم از دیگران اعلم است) انتخاب کردیم تقلید ما چه حکمی دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شخصی از مرجع خودش سؤال کرد که مثلاً: آیا برای پاک کردن شئ نجس در آب جاری فشار لازم است یا خیر؟ و آن مرجع هم جواب داد که در پاک کردن فشار لازم نیست و آن شخص هم مدّتی بر این فتوی عمل کرد امّا بعداً در رساله دید که فشار دادن لازم است و ظاهراً آن مرجع در موقع گفتن فتوی اشتباه نموده است، در این صورت وظیفه مقلد چه خواهد بود؟ و تکلیف نمازهای او چگونه است؟ با توجّه به اینکه نظر مرجع عوض نشده و همان طور که در رساله نوشته شده است میباشد و آن شخص هم میخواهد که بر تقلید آن مجتهد باقی بماند - و اگر نمیخواهد باقی بماند، و اگر چنین قصدی ندارد وظیفه چیست؟ در پایان نظر جناب عالی در مورد پاک کردن با آب جاری چیست مرقوم فرمایید؟
- [سایر] با عرض سلام وتحیت به محضر حضرتعالی با توجه به مطلب زیر لطفا به سوالات بنده حقیر پاسخ دهید : بنده مقلد مقام معظم رهبری هستم ، ایشان بنابر احتیاط واجب ، رجوع به مرجع مساوی را جایز نمی دانند ، همچنین اطلاع دارم که حضرت آیت الله سیستانی ، صریحا فتوا داده اند که رجوع به مرجع مساوی جایز است ، با توجه به اینکه مقام معظم رهبری احتیاط واجب دارند و آیت الله سیستانی فتوای صریح داده اند ، پس بنده می توانم که در این مسئله به آیت الله سیستانی مراجعه کنم ، حال سوالات بنده به شرح زیر می باشد : 1- وقتی بنده در این مسئله به نظر آقای سیستانی مراجعه کردم ، آیا باید در مباحث فقهی مورد نظرم از خود ایشان حتما تقلید کنم یا اینکه طبق نظر ایشان که گفته اند رجوع به مرجع مساوی جایز است ، می توانم به مراجع مساوی دیگر ، مثلا آیت الله صافی گلپایگانی یا آیت الله مکارم شیرازی مراجعه کنم ؟ 2- اگر بنده طبق موارد گفته شده فوق ، خواستم در مباحث مربوط به روزه از آیت الله خامنه ای تقلید نکرده بلکه رجوع به مرجع دیگر کنم ، آن مرجع جدید ، در کل مباحث فقهی مرجع من خواهد شد ؟ ( یعنی دیگر مقام معظم رهبری مرجع من نخواهد بود ) ، یا اینکه فقط در مباحث روزه از ایشان تقلید می کنم و در سایر مباحث از مقام معظم رهبری ؟ ( در واقع می خواهم بدانم که مسئله رجوع به مرجع مساوی ، فقط مربوط به یک یا چند مسئله است یا اینکه همان عدول از یک مرجع به طور کامل به مرجع دیگر می باشد ) ؟ 3- اگر در یک مسئله از مقام معظم رهبری به مرجع مساوی دیگر رجوع کردم ، آیا بعد از مدتی می توانم دوباره از رهبری تقلید کنم یا اینکه دیگر برای همیشه باید از مرجع جدید در آن مسئله تقلید نمایم ؟ 4- آیا در کل ، در خصوص مسئله رجوع به مرجع مساوی ، فقط در یک مسئله می توان به مرجع جدید رجوع کرد یا اینکه در یک مبحث کلی ( مثلا کل مبحث روزه ، یا کل مبحث نماز )هم می توان رجوع و تقلید کرد ؟ 5- در سوال پایانی از شما تقاضا دارم که نظر تمامی مراجع اعلام شده توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را در خصوص رجوع به مرجع مساوی بیان کنید. با تشکر فراوان، و من الله التوفیق