حدیث رفع عنوان دو حدیث از پیامبر اسلام (ص) است که یکی متضمن رفع تکلیف و لوازم آن، یا رفع آثار وضعی یا تکلیفیِ برخی کارها از مکلّفان، در دین اسلام، در وضعی خاص است. و دیگری ناظر به نفی تکلیف یا نفی برخی احکام از افرادی معین است. حدیث اول، با تفاوت هایی اندک در تعبیرات و با اختلاف در تعداد مصداق های رَفع، در بیشتر منابع و جوامع معتبر متقدم و متأخر شیعی، به نقل از امام صادق و امام ابوالحسن الرضا (ع)، از پیامبر (ص) روایت، و در مجموع از نظر سند، صحیح یا معتبر تلقی شده است. مضمون اولیه حدیث، با توجه به کامل‌ترین صورت آن چنین است: "از امت مسلمان نُه چیز برداشته شده است: 1. خطا، 2. فراموشی، 3. آنچه نمی‌دانند، 4. آنچه تاب و توانش را ندارند (مالایطیقون)، 5. آنچه از سرِ اضطرار انجام می‌دهند، 6. کاری که به مجبور شوند (اکراه)، 7. فال بد زدن، 8. از روی وسوسه به آفرینش اندیشیدن، 9. رشک ورزیدن تا زمانی که بر زبان یا دست جاری نشود".[i] این حدیث، علاوه بر توضیحات شارحان، محل دقت‌نظر و توضیح عالمان اصول فقه (معمولاً در مبحث مجمل و مبین در آثار متقدم اهل‌سنّت)، به‌ویژه موشکافی های اصولیان متأخر شیعه امامی (از نظر استناد به عبارت (مالایعلمون) برای اثبات اصل برائت در شبهات حکمی تحریمی) قرار گرفته است . دومین حدیث مشهور به رفع (رَفْعُ القلم)، حدیثی نبوی است که در منابع اهل سنّت به چند طریق از امام علی (ع)، همچنین از عایشه نقل شده است. [i] کلینی، کافی، ج 2، ص 463؛ شیخ صدوق، توحید، 353؛ شیخ صدوق، خصال، ج 2، ص417؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 2، ص 280 ، موسسه الوفاء، بیروت، 1404ق . "عن ابی عبدالله علیه السلام قال، قال رسول الله صلی الله علیه و آله: رفع عن امتی تسعة: الخطأ و النسیان، و ما اکرهوا علیه، و ما لا یطیقون، و ما لا یعلمون، و ما اضطروا الیه، و الحسد، و الطیرة و التفکر فی الوسوسة فی الخلق ما لم ینطق بشفة".
