حدیث لاضرر
حدیث لاضرر، روایتی معروف با مدلول عدم تشریع ضرر در اسلام می‌باشد.
آیا به واسطه اکراه اضرار به غیر نیز مجاز خواهد بود؟ در صورت جواز، آیا حدیث رفع با حدیث لاضرر تعارض پیدا نمی کند؟
در صورت اکراه، اضرار به غیر جایز است، و ادّله اکراهحاکم می باشد; زیرا بسیاری از موارد اکراه، مشتمل بر اضرار به غیر است; مانند اکراهبر قبول پستی از پستهای حکومت، ولی مساله ضمان در جای خود محفوظ است.
در صورت اکراه، اضرار به غیر جایز است، و ادّله اکراهحاکم می باشد; زیرا بسیاری از موارد اکراه، مشتمل بر اضرار به غیر است; مانند اکراهبر قبول پستی از پستهای حکومت، ولی مساله ضمان در جای خود محفوظ است.
عنوان سوال:
آیا به واسطه اکراه اضرار به غیر نیز مجاز خواهد بود؟ در صورت جواز، آیا حدیث رفع با حدیث لاضرر تعارض پیدا نمی کند؟
پاسخ:
در صورت اکراه، اضرار به غیر جایز است، و ادّله اکراهحاکم می باشد; زیرا بسیاری از موارد اکراه، مشتمل بر اضرار به غیر است; مانند اکراهبر قبول پستی از پستهای حکومت، ولی مساله ضمان در جای خود محفوظ است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا غیر قابل رفع بودن تهدید، شرط تحقّق اکراه است؟ آیا در این شرط تفاوتی بین احکام وضعیّه و تکلیفیّه وجود دارد؟
- شیعیان در روز نهم ربیع الأوّل به مناسبت عید الزهراء(علیها السلام)مراسم جشن و سرور بر پا می کنند. در برخی از این مراسم آنچه از سخنان رکیک، و حتّی خلاف می دانند، می گویند; بلکه گاه مردان، خود را به شکل زن در می آورند! و هنگامی که به آنان تذکّر داده می شود، به روایت (رُفِعَ القَلَمْ) استناد جسته، و می گویند طبق این روایت، اعمال مذکور اشکالی ندارد. آیا این اعمال، جایز و موجب رضای خدا و اهل بیت عصمت و طهارت است؟ در صورت عدم جواز، توجیه روایت رفع قلم چیست؟
- با توجّه به مفاد کنوانسیون، آیا موارد تعارض این معاهده بین المللی با احکام اسلامی را به گونه ای ارزیابی می نمایید که با حذف برخی موارد جزئی آن، به گونه ای که با روح کنوانسیون، یعنی رفع هرگونه تمایز، منافات نداشته باشد می توان موارد تعارض آن را با احکام اسلامی از میان برداشت و به این معاهده پیوست؟
- اگر کسی بر علیه دیگری شکایت نماید، امّا در نهایت نتواند ادّعای خود را ثابت کند، و به واسطه شکایت، وقت مدّعی علیه تلف شده، و متحمّل ضرر مالی و آبرویی شود، لطفاً بفرمایید: 1 آیا مدّعی علیه می تواند شاکی را به جرم افترا و اضرار، تحت تعقیب قرار دهد، و بر علیه او شکایت نماید؟
- اگر مادری نوه اش را به قتل برساند، فرزندش (پدر مقتول) حق دارد قاتل را قصاص نماید. این در حالی است که طبق آیات قرآن و روایات اسلامی، فرزند حق کوچکترین اذیّت نسبت به پدر یا مادر را ندارد، و اگر فرزند از مادرش برای قصاص شکایت کند، موجبات نارضایتی وی را فراهم می آورد. حال سؤال این است: آیا احکام فقهی با محرّمات الهی در تعارض است؟ اگر در تعارض نیست، مثال بالا چگونه توجیه می گردد؟
- آیا خوردن شراب به مقدار کم (که فقط و فقط برای معالجه باشد، و به هیچ وجه موجب مستی نشود، و توأم با استغفار و اکراه باشد، و معالجه هم بدین طریق میسّر شود، به نحوی که هیچ دارویی نتواند تا این حد مؤثّر باشد، و در حقیقت برای حفظ جان و بقای وجود باشد ولا غیر) مجاز است؟
- با توجّه به اینکه صدور جواز دفن اجساد منوط به معاینه توسّط پزشک قانونی است، و از آنجا که در مرکز پزشکی قانونی بعضی از استان ها به دلیل کمبود امکانات، معاینه متوفّیات توسّط پزشک مرد صورت می گیرد، آیا از نظر شرعی پزشک مرد مجاز به معاینه جسد زن می باشد؟ توضیح آنکه معاینه جسد منوط به عریان بودن کامل آن می باشد.
- در برخی مناطق گرم کشور ساکنان مجبور به استفاده از کولر گازی هستند که هزینه برق مصرفی آن بسیار زیاد است و پرداخت این هزینه برای اغلب ساکنان این شهر ها دشوار است. آیا این افراد می توانند برای رفع نیازهای ضروری خود اقدام به دستکاری در کنتور برق یا استفاده از انشعاب غیر مجاز کنند؟
- مرد دارای شرایط احصان و زن مجرده است، زن ادّعای اکراه می کند ولی مرد ادعای رضایت بین طرفین می کند و چهار بار اقرار می کند. با توجّه به نتیجه حکم در خصوص مرد که اگر ادّعای وی را بپذیریم باید رجم شود و اگر نپذیریم و ادّعای زن را بپذیریم حکم مرد قتل است و با توجّه به حدیث (لیس علی المستکرهة شیء اذا قالت استکرهت) و یا با توجّه به این که فعل اکراه منوط به دو طرف هست و پذیرفتن حرف هریک به نفع خود مغایر با مفهوم اکراه است و پذیرفتن حرف هریک بر علیه دیگری، مغایر با (اقرار العقلاء علی انفسهم) هست، در ضمن اصل وقوع زنا با توجّه به اقرار و وضع حمل دختر محرز است، خواهشمند است حکم موضوع فوق با توجّه به محل ابتلا بودن در پرونده را جهت بهره برداری لازم بیان فرمایید؟
- چندی پیش در جریان مسأله ای از احکام معظّم له مبنی بر عدم جواز شرعی غیبت شخص ریش تراش (در خصوص تراشیدن ریش قرار گرفتیم) مضمون مسأله چنین بود که (نظر به این که بعضی از علما و مجتهدین تراشیدن ریش را حرام نمی دانند جایز نیست از شخص ریش تراش در خصوص این عمل غیبت شود) بفرمایید کدام یک از علما این کار را مجاز می دانند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] لطفاً بفرمایید حدیث رفع چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] با توجه به اتفاق فقها در حکم "حرمت اضرار به نفس" مبنای حکم جواز "پیوند اعضاء" چیست؟ چنانچه مبنای این حکم اهمیت "حفظ جان مسلمان" در برابر "حرمت اضرار به نفس" باشد، این سؤال مطرح می شود که اگر شخص اهدا کننده عضو شیعه و شخص گیرنده عضو، غیر شیعه یا غیر مسلم باشد، آیا باز هم "حفظ جان چنین شخصی" از "اضرار به نفس یک شیعه" مهمتر است؟
- [سایر] تعارض حدیث «المهدی طاووس اهل الجنة» با احادیثی که در مذمت طاووس است!
- [سایر] فرق بین (تعارض) و (تزاحم) (بین دو روایت یا دو آیه) چیست؟
- [سایر] شبهه تعارض روایت همه زمین از آن امام است با ربوبیت خدا چگونه قابل تبیین است؟
- [سایر] بعضی از علمای اهل سنت در توجیه گفتن "آمین" در نماز می گویند: به دلیل تصریح روایات صحیح، گفتن آمین در نماز مشروعیت دارد، و با روایات عام دیگر در تعارض نیست. پس منع گفتن آمین وجهی ندارد و بر فرض تعارض، این روایات ترجیح دارد. (رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، ج 1، ص 98). نظر شیعه در این باره چیست؟
- [سایر] در دستهای از روایات آمده: (أمتی أمة مرحومة)؛ این حدیث به چه معنا است؟ در صورتی که به معنای نبودن حساب بر امت مسلمان در آخرت، یا عذاب افرادی از سایر امم به جای آنها باشد، با برخی آیات قرآن، و نیز دستهای دیگر از روایات معتبر در تعارض صریح است. این تعارض چگونه برطرف می‌شود؟
- [سایر] خواهشمند است برای جواز پرداخت صدقه مستحبی به سادات یک روایت مرقوم فرمایید.
- [سایر] آیا تک تک راویان حدیث رفع موثق هستند یا نه؟ لطفاً با ذکر منبع پاسخ فرمائید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] در موارد زیر اگر عمداً و از روی اختیار، در غیر موارد مجاز، از مسجد بیرون رود، اعتکاف او چه حکمی دارد؟ الف: اگر جاهل به حکم باشد. ب: اگر به سبب فراموشی یا اکراه از مسجد خارج شود.
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که به واسطه مسافرت یا مرض روزه نمی گیرد؛ نمی تواند زن روزه دار خود را اکراه به جماع کند؛ ولی اگر او را اکراه نماید؛ کفاره بر مرد نیز واجب نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] در عقد صلح هر یک از دو طرف باید عاقل و بالغ باشد و باید قصد صلح داشته و کسی او را به ناحق اکراه نکرده باشد و اگر اکراه شدند و بعد راضی شدند صلح نافذ است و سفیه و ممنوع از تصرف از طرف حاکم شرع به واسطه افلاس نباشد
- [آیت الله وحید خراسانی] نذر کننده باید بالغ و عاقل باشد و با قصد و اختیار خود نذر کند بنابراین کسی که به واسطه عصبانی شدن بی اختیار نذر کرده یا او را بر نذر اکراه کرده باشند نذر او صحیح نیست
- [آیت الله مظاهری] برای سجده بهتر از هر چیز تربت حضرت سیّد الشّهداعلیه السلام می‌باشد که موجب قبولی نماز است و روایت شده که حجابها را پاره میکند و در محضر ربوبی میرسد یعنی چیزهایی که مانع از قبولی نماز است به واسطه سجده کردن بر تربت حضرت ابی عبداللَّه الحسینعلیه السلام رفع می‌شود، بعد از آن، خاک و بعد از خاک، سنگ و بعد از سنگ، گیاه است.
- [آیت الله سبحانی] هر گاه روزه دار عمداً قی کند، اگرچه به واسطه مرض و برای رفع مسمومیت و مانند آن ناچار باشد، روزه اش باطل می شود ولی اگر سهواً یا بی اختیار قی کند، اشکال ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] معتبر است هبه کننده عاقل وبالغ وقاصد باشد وبر هبه اکراه نشده باشد وبه واسطه سفاهت وافلاس ممنوع از تصرف در مالش نباشد ومالک مالی باشد که می بخشد یا بر ان ولایت داشته باشد وگرنه ان هبه فضولی است وصحت ان منوط به اجازه کسی است که اجازه او معتبر است
- [آیت الله مظاهری] رفع صفات رذیله، گرچه عملی بر طبق آن انجام ندهد، اگر قدرت بر رفع داشته باشد، واجب مؤکّد، و ترک این واجب چنانکه گفته شد از محرّمات است، و باید علاوه بر اینکه مانع سر زدن عملی از آن شود، با آن مبارزه کند تا ریشهاش را قطع کند، و این کار، گرچه مشکل است ولی از اوجب واجبات است، و ثواب این مبارزه از جهاد بالاتر است و از این رو در روایات اهلبیت(سلاماللهعلیهم) (جهاد اکبر) نامیده شده است.
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهان در اسلام کوتاهی در رفع حوائج مسلمین است، و از قرآن و روایات بسیاری استفاده می‌شود که هر کسی باید به انداز? وسعش در رفع حوائج مسلمانها کوشا باشد: (لِیُنْفِقْ ذُوسَعَةٍ مِنْ سَعَتِهٍ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا اتاهُ اللَّه)[1] (بر توانگر است که از دارایی خود هزینه کند، و هر که روزی او تنگ باشد، باید از آنچه خدا به او داده بخشش کند.) و حوائج مسلمین اقسامی دارد: الف) حوائج ضروری نظیر آن چیزی از خوراک و پوشاک و مسکن و ازدواج که اگر رفع حاجت او نشود در خطر واقع می‌شود. این قسم از حوائج را هر کس که قدرت دارد باید رفع کند، و قدر متیقّن از آیات و روایات همین است، و کوتاهی برای کسی که قدرت دارد حرام است. ب) اگر آبروی کسی در خطر باشد، بر همه واجب است که برای حفظ آبروی او کوشا باشند و قطعاً آیات و روایات شامل این قسم نیز می‌شود، و کوتاهی در این امر نیز از گناهان بزرگ در اسلام است. ج) حوائج لازم ولی غیر ضروری، نظیر آنچه از خوراک و پوشاک و مسکن و ازدواج که اگر رفع حاجت او نشود گرچه در خطر واقع نمیشود، ولی در مشکل و مضیقه است، و این قسم را نیز هر کس میتواند باید در رفع آن بکوشد، و آیات و روایات شامل این قسم نیز می‌شود، و از این قسم است ادای دیونی که وقت آن رسیده باشد و طلبکار مطالبه کند، و از این قسم است اداره جبهه اگر جنگی برای مسلمانها پیش بیاید و نظیر اینها که فراوان است. د) حوائج غیر لازم و غیر ضروری که به آن حوائج رفاهی نیز میگویند، نظیر گوشت و میوه و مانند آن در خوراک، و لباس که حافظ آبرو و کرامت اوست در پوشاک، و خانهای که موجب آسایش اوست در مسکن، و همسری که موجب آسایش اوست در ازدواج، و این قسم از اقسامی است که میتواند از بابت خمس یا زکات تهیه شود، و رفع اینگونه حوائج گرچه واجب نیست، ولی از مستحبّات مؤکّد است، و ثواب آن از هر عمل مستحبّی بیشتر است، صفحه 426 حتّی در بعضی از روایات آمده است که رفع اینگونه حوائج ثوابش از بیست حجّ و عمره و دو ماه اعتکاف در مسجدالحرام بالاتر است.
- [آیت الله وحید خراسانی] امر به معروف و نهی از منکر در مواردی که برای امر کننده و نهی کننده موجب حرج و مشقت غیر قابل تحمل از نظر عرف باشد واجب نیست مگر در اموری که اهمیت انها در شرع مقدس به مرتبه ای باشد که تکلیف به انها به واسطه حرج رفع نشود مانند حفظ دین و نفوس مسلمین
- [آیت الله خوئی] شخص کاسب سزاوار است احکام خرید و فروش در موارد محل ابتلاء را یاد بگیرد چنانچه از حضرت صادق (ع) روایت شده است: کسی که میخواهد خرید و فروش کند، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن، خرید و فروش کند، به واسطة معاملههای باطل و شبههناک به هلاکت میافتد.