دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): بر طبق نظر مقام معظم رهبری(دام ظله) به پاداش دریافتی خمس تعلق نمیگیرد همچنین وام نیز خمس ندارد، مگر به مقداری که اقساط آن از درآمد بین سال پرداخت شده و سر سال خمسی موجود یا تبدیل به سرمایه شده باشد. و در هر صورت رجوع به معظم له مانعی ندارد. پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است: آنچه صرف خرید اتومبیل یا تعمیر منزل کلنگی شده است که مؤونه محسوب می شود و خمس به آن تعلّق نمی گیرد. اگر باقیمانده را برای تهیه جهیزیه پس انداز کرده اید، و راهی برای تهیه جهیزیه جز این پس انداز ندارید، خمس به آن تعلق نمی گیرد و الاّ باید خمس آن مقداری که جزء مخارج سالیانه شما نیست را پرداخت نمایید. البته چون این پاداش زمان مشخصی به شما داده شده است، شما می توانید تا یک سال از زمان دریافت آن پاداش صبر کنید و اگر چیزی از آن باقی ماند و صرف هزینه های شما نشد، خمس آن را پرداخت نمایید.
من تا سر سال خمسی خود چند روزی فرصت دارم و در طی سال گذشته پاداش بازنشتگی دریافت کرده و بخشی را صرف خرید اتومبیل و بخشی را صرف تعمیر منزل کلنگی و باقیمانده رادر قرض الحسنه مهر جهت دریافت وام پس انداز کرده ام. برای آن که بتوانم سه فرزند دم بخت خویش را از نظر اقتصادی کمک کنم، راه تعلق نگرفتن خمس به این پس انداز چیست؟
دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): بر طبق نظر مقام معظم رهبری(دام ظله) به پاداش دریافتی خمس تعلق نمیگیرد همچنین وام نیز خمس ندارد، مگر به مقداری که اقساط آن از درآمد بین سال پرداخت شده و سر سال خمسی موجود یا تبدیل به سرمایه شده باشد. و در هر صورت رجوع به معظم له مانعی ندارد. پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است: آنچه صرف خرید اتومبیل یا تعمیر منزل کلنگی شده است که مؤونه محسوب می شود و خمس به آن تعلّق نمی گیرد. اگر باقیمانده را برای تهیه جهیزیه پس انداز کرده اید، و راهی برای تهیه جهیزیه جز این پس انداز ندارید، خمس به آن تعلق نمی گیرد و الاّ باید خمس آن مقداری که جزء مخارج سالیانه شما نیست را پرداخت نمایید. البته چون این پاداش زمان مشخصی به شما داده شده است، شما می توانید تا یک سال از زمان دریافت آن پاداش صبر کنید و اگر چیزی از آن باقی ماند و صرف هزینه های شما نشد، خمس آن را پرداخت نمایید.
- [آیت الله اردبیلی] من و همسرم هر دو معلم هستیم. بعد از مدتی با فروش زمینی که تازه 3 ماه از خرید آن برای ساختن خانه نگذشته بود و همچنین فروش طلا و هدایایی که به همسرم داده شده و پس انداز همسرم که به من بخشیده شده بود (کمک به من جهت برگزاری مراسم عروسی که پس از عروسی پدرم به من برگرداندند) زمینی را با نام من خریداری نموده و پس از چند سال (به دلیل نداشتن پول و همچنین رفتن به استان دیگر برای ادامه تحصیل) با وامی که از بانک گرفته ایم 3 واحد مسکونی ساخته ایم که به دلیل کوچک بودن واحدها 2 واحد را برای زندگیمان و یک واحد را هم به همسرم بخشیدم. لذا مستدعی است با پیش فرض های فوق الذکر در خصوص مسائل ذیل حکم شرع را بیان فرمایید: 1- آیا به واحد همسرم خمس تعلق می گیرد؟ 2- خمس مبلغ اجاره ای که از واحد همسرم می گیرم. 3- اگر به دلیل مشکلات اقتصادی یکی از واحدهای در نظر گرفته شده برای سکونت خود را اجاره دهم، خمس اصل خانه و مال الاجاره آن چگونه است؟ 4- جهت خرید ماشین در شأن خودم از مستاجران خود پول قرض کردم. (اصطلاحاً منزل خود را رهن دادم) هر ماهه با صرفه جویی، مقداری از حقوقمان را در صندوق های قرض الحسنه جهت دریافت وام و مقداری هم در یک حساب دیگر پس انداز می کنیم که بتوانم قرض خود را ادا، و خانه را از حالت رهن خارج نمایم. حال سر سال خمسی ام می باشد و مبلغ جمع شده نصف مقدار رهن می باشد. آیا به مبلغ جمع شده خمس تعلق می گیرد (لازم به ذکر است که مستأجر کل قرض خود را یکجا می خواهد که به جای دیگر جهت رهن برود).
- [سایر] بنده جانباز قطع عضو هستم (قطع پای راست از بالای زانو) چندی پیش ماشین خود را به علت فرسودگی فروختم تا ماشین مناسب تری باتوجه به شرایط جسمی خود تهیه کنم ولی به علت نیاز یکی از بستگان جهت خرید مسکن،کلیه پولهایی که پس انداز کرده بودم تا باپول فروش ماشین بتوانم ماشین مناسبی بخرم به عنوان قرض الحسنه پرداخت کردم. حال سال خمسی بنده فرا رسیده و بنده طلبم را نگرفتم. با توجه به اینکه ماشین گرانتر شده و اگر خمس تعلق بگیرد دیگر نمی توانم ماشین مناسب تهیه کنم تکلیف چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] من مالک خانه بسیار محقّری هستم، و به عللی تصمیم به خرید خانه دیگری گرفتم، ولی به علت بدهی مجبور به فروش ماشینی که از آن استفاده می کردم و گرفتن مبلغی وام از بانک استان و صندوق قرض الحسنه شهرمان شدم تا بتوانم پول خانه را بپردازم، با توجه به اینکه ماشین را قبل از تاریخ سال خمسی ام فروخته و پول آن را برای پرداخت مقداری از بدهی هایم مصرف کرده ام، آیا به پول حاصل از فروش ماشین خمس تعلّق می گیرد یا خیر؟
- [سایر] با سلام و آرزوی سلامتی و توفیقات شما متاسفانه وضعیت اقتصادی جاری برای عموم مردم به نحوی است که امکان تامین هزینه زندگی خود را ندارند و برای تامین مایحتاج ضروری خود و ... محتاج خریدهای اقساطی و یا دریافت وام و یا شیوه های دیگری هستند. 1. در شرایط کنونی امکان خرید منزل و یا اخذ وام بانکی برای خرید منزل و یا خودرو و یا سفر حج و ... از محل حقوق دریافتی و درآمدهای عادی در زندگی مردم وجود ندارد. عموم کارکنان مجبورند برای تامین نیازهای واقعی خود بجای خرید یکدفعه از محل درآمدهی خود بدلیل عدم کفایت درآمدهای خود، اندک اندک از درآمدهای جاری خود کسر نمایند و نهایتا بعد از مدتی امکان خرید موارد مورد نیاز خود را داشته باشند. در واقع آنچه به عنوان مایحتاج زندگی است دیگر یکباره قابل تامین نیست بلکه لازم است در طول سالیانی آنرا تامین کرد. آیا آنچه از این بابت کسر میشود و البته در واقع پس انداز نیست زیرا پس انداز جمع آوری مبالغ مازاد بر نیاز است که در طول سال اتفاق می افتد ولی در این مورد جمع آوری مال از محل کسر اقساطی از حقوق خودشان است که باید برای رفع نیاز واقعی زندگی آنها در طول سال و یا سالیانی کسر شود تا امکان تامین مایحتاج زندگی فراهم شود و لذا این کسورات برای رفع نیاز واقعی است که بدلیل شرایط اقتصادی عموم مردم یکباره قابل تهیه نیست. در واقع این مواردی که از حقوق کسر شده و برای تامین نیاز ضروری کنار گذاشته میشود جزء هزینه های ضروری و رفع مایحتاج محسوب می شد آیا به آنها خمس تعلق میگیرد؟ 2. عیناً اگر بخشی از درآمد سال در حسابهای پس انداز امانت نهاده شود تا بتوان از امکان وام بانکی خربد منزل استفاده کرد، با توجه به اینکه این بخش در واقع وجوه لازم برای خرید منزل است و نه سرمایه گذاری برای درآمد بعدی ولی در واقع امانتی است تا با اخذ وام امکان خرید منزل فراهم شود. آیا اینها جزء هزینه های سال محسوب میشود و یا به آنها خمس تعلق میگیرد؟ 3. یا پولی که برای سفر حج بناست هزینه شود ولی چون اکنون امکان سفر طبق مقررات دولت فراهم نیست و باید این وجوه را برای سفر حج در بانکی نزد دولت قرار داد تا در صورت تعیین نوبت بموقع بتوان عازم شد آیا در صورت کنار گذاردن بعنوان هزینه میتواند منظور شود و یا چون اکنون امکان سفر فراهم نیست باید به آن خمس تعلق گیرد؟ لطفاً در موارد فوق با توجه به تغییر شرایط اقتصادی خانوارها و رفع تکلیف اعلام نظر فرمائید. ضمناً اینجانب در این موارد چون اقدام نموده و این اقساط را جزء هزینه های ضروری خود محاسبه و پس انداز و یا مازاد بر نیاز تلقی نمیکرده ام خمس آنها را نداده ام در اینصورت تکلیف اینجانب چیست با این فرض که قطعاً بدلیل کمی امکان اقتصادی اگر خمسی به این اموال تعلق گیرد باید با فروش آنها خمس بدهم زیرا از محل درآمد جاری خود امکان پرداخت خمس این اموال را قطعاً در طی چندین سال نخواهم داشت.