خمس در لغت به معنای یک پنجم است و در اصطلاح فقه عبارت است از: پرداخت یک پنجم در آمدی که از راه زراعت، صنعت، تجارت، پژوهش و یا از راه های کارگری و کارمندی به دست می آید. خمس یکی از فریضه های اسلامی است و قرآن کریم آن را در کنار جهاد (قرار داده) است.[1] و در بیان اهمیت آن، ایمان را با آن پیوند زده و می فرماید: (بدانید آنچه را که سود می برید، یک پنجم آن ،برای خدا و رسول خدا(ص) و خویشاوندان او و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است، اگر به خدا ایمان دارید و ..) البته حکم واجبات مهمی مانند روزه و یا حج در تعداد بسیار اندکی از آیات قرآن آمده است به طوری که قرآن مجید متعرض اکثر احکام آنها نشده است. خمس هم دارای چنین حالتی می باشد و بیان تفصیلی احکام و شرایط آن به پیامبر(ص) و جانشینان او واگذار شده است.[2] لذا مراجع عظام تقلید با توجه به آیات و روایات، درباره چیزهایی که به آنها خمس تعلق می گیرد، فرموده اند: در هفت چیز خمس واجب میشود: 1. منفعت و در آمد کسب و کار 2. معدن 3. گنج 4. مال حلال مخلوط به حرام 5. جواهری که بواسطۀ غواصی یعنی فرو رفتن در دریا به دست می‌آید 6. غنیمت جنگ 7. زمینی که کافر ذمّی از مسلمان بخرد.[3] اما آنچه معمولا مورد ابتلای اکثر افراد بوده و از کیفیت آن سؤال می کنند، قسمت اول یعنی (خمس درآمد) می باشد. که فقها در توضیح آن می فرمایند: هرگاه انسان از تجارت یا صنعت، یا کسبهای دیگر مالی به دست آورد، چنانچه از مخارج سال خود او و خانواده اش زیاد آید، باید خمس، یعنی یک پنجم آن را به مصارف خاص خود برساند.[4] که برای آگاهی از این مصارف می توانید به نمایه: 690 (پرداخت خمس و اجازۀ مراجع)، در همین سایت مراجعه نمایید. به عنوان مثال: اگر کارمندی، در 31 فرودین ماه، اولین حقوق خود را دریافت کند و تمام درآمد سالیانه اش (تا 31 فرودین سال بعد) را به طور عادی خرج خود و خانواده اش کرد، خمسی به درآمد او تعلق نمی گیرد . اما اگر در پایان سال خمسی وی (31فروردین)، مقداری از درآمدش زیاد بیاید (مثلا آن را در بانک پس انداز کرده باشد)، باید یک پنجم آن را به دفتر مرجع تقلید خود تحویل دهد تا ایشان آن را به مصارف مربوطه برسانند. [1] . برگرفته از نمایه: 690. [2] . سوره ی انفال آیه 41. وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ..؛ برگرفته از نمایه: 898. [3] . توضیح المسائل (محشی - امام خمینی)، ج2، ص 7، م1751. [4] . همان، م1752.
