1. حدیث مزبور در پرسش، دربارۀ اجتهاد مجتهدان و استباط احکام شرعی از طریق منابع معتبر شرعی (قرآن، سنت، عقل و اجماع) نیست، چرا که نظر به قیاس دارد؛ یعنی اگر کسی به‌وسیلۀ قیاس حکمی را استنباط نماید و فتوا دهد، حتی اگر درست حکم کرده باشد؛ چون از راه صحیح نبوده، پاداشی ندارد، و اگر اشتباه حکم داده باشد، به خدا دروغ بسته است.[1] 2. گفتنی است که رجوع به دانشمندان و عالمان دینی در زمان حضور ائمه اطهار(ع)، نیز رایج بوده است، همانطور که برخی از مردم که از مدینه دور بودند و دسترسی به امام (ع) برایشان مشکل بود، فقیهان از ناحیه ائمه(ع) -مانند زکریا بن آدم و یونس بن عبد الرحمن- دستور داشتند که بر کرسی فتوا بنشینند و مسائل حلال و حرام را برای مردم بیان نمایند. از باب نمونه به بیان دو روایت اکتفا می‌شود: 1. علی بن مسیّب می‌گوید: خدمت حضرت رضا (ع) عرض کردم: محل من از شما دور است و به شما دسترسی ندارم، و همیشه نمی‌توانم خدمت شما برسم، مسائل دینی خود را از کدام شخص بگیرم؟ فرمود: از زکریا بن آدم قمّی که دین و دنیایش محفوظ و مورد اطمینان است، راوی می‌گوید: من برگشتم و هر چه احتیاج داشتم از وی سؤال می‌کردم.[2] 2. از عبد العزیز مهتدی که نماینده و از یاران نزدیک امام رضا (ع) در شهر قم بود، روایت شده است که گفت: به امام رضا (ع) گفتم: برای من در هر زمانی، امکان حضور خدمت شما نیست، در مسائل دینی به چه شخصی مراجعه نمایم؟ حضرت فرمود: یونس بن عبد الرحمن.[3] [1] . مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی، الأصول و الروضة، محقق و مصحح، شعرانی، ابوالحسن، ج 2، ص 314، المکتبة الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1382ق. [2] . شیخ مفید، الإختصاص، ص 87، کنگره هزاره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق. [3] . شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 27، ص 148، ح 34، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، 1409ق.
