علوم قرآنی در اصطلاح چه معنایی دارد؟

اصحاب پیامبر اسلام(ص) از همان روزهای نخستین نزول قرآن در فهم و تحقیق این کتاب بزرگ علاقه و جدیّت عجیبی از خود نشان دادند و مطالب علمی ارزنده‌ای را از پیامبر و از سرچشمه فیّاض قرآن آموختند، که برای محققان و دانشمندان، تحقیقات مهمّی را فراهم ساختند که بعداً «علوم قرآنی» نام گرفت.[1]
«علوم قرآنی» اصطلاحی است درباره مسایلی که مرتبط با شناخت قرآن و شئون مختلف آن می‌باشد‏.[2] به دیگر سخن؛ مقصود از «علوم قرآنی»، دانش‌هایی است که دانستن آنها برای فهم قرآن مجید و بیان معنا و تفسیر آن لازم است.[3]
از مهم‌ترین مباحث این علوم عبارت است از: علم تفسیر، علم اعراب و قرائت، تأویل و تنزیل، شأن نزول آیات، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، آیات مکّی و مدنی، وحی و اعجاز قرآن.[4]
فرق این رشته با «معارف قرآنی» آن است که «علوم قرآنی» بحثی بیرونی است و به درون و محتوای قرآن از جنبه تفسیری کاری ندارد؛ امّا «معارف قرآنی» کاملاً با مطالب درونی قرآن و محتوای آن سروکار داشته، و یک نوع تفسیر موضوعی به شمار می‌رود.[5]   [1] . رادمنش، سید محمد، آشنایی با علوم قرآنی، ص 212، علوم نوین، جامی، تهران، چاپ چهارم، 1374ش. [2] . معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص 7، مؤسسه فرهنگی التمهید، قم، چاپ چهارم، 1381ش. [3] . حلبی، علی اصغر، آشنایی با علوم قرآنی، ص 7، اساطیر، تهران، چاپ چهارم، 1374ش. [4] . رادمنش، سید محمد، آشنایی با علوم قرآنی، ص 212. [5] . علوم قرآنی، ص 7.