برای طولانی‌تر شدن سجده، چه ذکر‌هایی باید گفت؟ آیا این سجده طولانی قرب بیشتری ایجاد می‌کند؟

بی‌گمان سجده‌ی با توجه و با حضور قلب، انسان را به خدا نزدیک‌تر خواهد کرد، و هر چه این زمان طولانی‌تر باشد، قرب و نزدیکی بیشتری حاصل خواهد شد. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «... وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ»؛[1] و سجده کن و به خدا نزدیک شو.
در روایات و احادیث آمده است؛ نزدیک‌ترین حالت بنده به خداوند، زمانی است که وی در سجده باشد.[2] راوی می‌گوید شنیدم که امام رضا(ع) می‌فرمود: نزدیک‌ترین زمان بنده به خداوند، زمانی است که او در حال سجده باشد.[3]
با توجه به این مقدمه باید گفت؛ در سجده می‌توان هر دعایی را خواند.[4] البته روایات ویژه‌ای هم در مورد اذکار سجود وجود دارد که در این‌جا به چند نمونه اشاره می‌شود:
1. از امام صادق(ع) روایت شده است؛ هنگامی که در سجده هستی، بگو: «... اللَّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ وَ لَکَ أَسْلَمْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ رَبِّی سَجَدَ وَجْهِی لِلَّذِی خَلَقَهُ وَ شَقَّ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ»،[5] پس از آن سه مرتبه بگو: «سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی [وَ بِحَمْدِهِ‏]». وقتی -میان دو سجده- سر از سجده برداشتی، بگو: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ اجْبُرْنِی وَ ادْفَعْ عَنِّی إِنِّی لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ تَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ».[6]
2. راوی می‌گوید؛ امام باقر(ع) را دیدم که در حال سجده می‌گفت: «أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ (ص) إِلَّا بَدَّلْتَ سَیِّئَاتِی حَسَنَاتٍ وَ حَاسَبْتَنِی حِسَاباً یَسِیراً».[7] در سجده دوم چنین دعا می‌کرد: «أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ (ص) إِلَّا کَفَیْتَنِی مَئُونَةَ الدُّنْیَا وَ کُلَّ هَوْلٍ دُونَ الْجَنَّةِ».[8] و در سجده سوم می‌خواند: «أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ (ص) لَمَّا غَفَرْتَ لِیَ الْکَثِیرَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْقَلِیلَ وَ قَبِلْتَ مِنْ عَمَلِیَ الْیَسِیرَ».[9] سپس در سجده چهارم فرمود: «أَسْأَلُکَ بِحَقِّ حَبِیبِکَ مُحَمَّدٍ (ص) لَمَّا أَدْخَلْتَنِی الْجَنَّةَ وَ جَعَلْتَنِی مِنْ سُکَّانِهَا وَ لَمَّا نَجَّیْتَنِی مِنْ سَفَعَاتِ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ».[10]
3. راوی از امام صادق(ع) نقل می‌کند نزدیک‌ترین زمان بنده به خداوند زمانی است که او خدایش را بخواند در حالی‌که در سجده باشد. امام(ع) به راوی فرمود زمانی که در سجده هستی چه ذکری می‌گویی؟ راوی می‌گوید، گفتم فدایت شوم، چه بگویم؟ به من بیاموز، فرمود بگو: «یَا رَبَّ الْأَرْبَابِ وَ یَا مَلِکَ الْمُلُوکِ وَ یَا سَیِّدَ السَّادَاتِ وَ یَا جَبَّارَ الْجَبَابِرَةِ وَ یَا إِلَهَ الْآلِهَةِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا ثُمَّ قُلْ فَإِنِّی عَبْدُکَ نَاصِیَتِی فِی قَبْضَتِکَ ثُمَّ ادْعُ بِمَا شِئْتَ وَ اسْأَلْهُ فَإِنَّهُ جَوَادٌ وَ لَا یَتَعَاظَمُهُ شَیء».[11] پس از آن بگو: «فَإِنِّی عَبْدُکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ». سپس فرمود بخوان خدا را به هر دعایی و از او درخواست کن که او بخشنده است».[12]
در پایان لازم به تذکر است که مراجع تقلید، خواندن آیات قرآن در سجده نماز را مکروه شمرده‌اند.[13]   [1] . علق، 19. [2] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 82، ص 161، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت، چاپ اول، 1410ق، «وَ فِی الْحَدِیثِ عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: أَقْرَبُ‏ مَا یَکُونُ‏ الْعَبْدُ مِنَ‏ اللَّهِ‏ إِذَا کَانَ‏ سَاجِداً». [3] . عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج ‏5، ص 611، انتشارات اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، 1415ق، «سمعت الرضا علیه السلام یقول: أقرب ما یکون العبد من الله عز و جل و هو ساجد». [4] . ر. ک: شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 6، ص 307، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409ق. [5] . «بار الها! برای تو سجده کردم، و به تو ایمان آورده‌ام، و تسلیم توأم. وجه- صورت و حقیقت- من بر کسی سجده کرد که او را آفرید و تصویرش نمود، و چشم و گوش برایش شکافت، ستایش مخصوص خداوند جهانیان است پس بزرگ است خدا و او است بهترین خلق‌کنندگان».  [6] . «خداوندا! مرا بیامرز، و به من رحم کن، و نارسائی‌های مرا اصلاح کن، و (بلا را) از من دور ساز، که همانا من به آنچه از خیر که بر من فرو فرستی نیازمندم. مقدس است خداوند که پروردگار عالمیان است». [7] . «خدایا! تو را سوگند می‌دهم به حق محبوبت محمد که بدی‌های مرا به نیکی مبدل سازی و بازجوئی مرا سهل و آسان بگیری». [8] . «خدایا! تو را سوگند می‌دهم به حق محبوبت محمد که زحمت دنیا را از دوش من برداری و از هر هول و هراسی که در راه بهشت است برهانی».  [9] . «خدایا! به حق محبوبت محمد، گناهان کوچک و بزرگ مرا ببخش و طاعت ناچیز مرا بپذیر».  [10] . «خدایا! به حق محبوبت محمد مرا در بهشت جای ده و با رحمت خود، از سوز دوزخ برهان، درود خدا بر محمد و آل محمد نثار باد». [11] . «ای عطا کننده عطا کنندگان! ای شاه شاهان! ای سرور سروران! ای کوبنده سرکشان و ای خدای خدایان! درود خود را بر محمد و آل محمد نثار کن و آنچه می‏خواهم به من عطا کن چرا که من بنده توام و اختیار کارهایم در دست تو است». [12] . ر.ک: وسائل الشیعة، ج 6، ص 339- 340. [13] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 592، م 1092، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق.