http://www.islamquest.net

سوره 19 آیه 71 می‌گوید تمامی مسلمانان به جهنم خواهند رفت -حد اقل برای مدتی- اما در جاهای دیگر ادعا می‌کند کسانی که در جهاد کشته می‌شوند مستقیم به بهشت می‌روند. بالاخره آیا مسلمانان به دوزخ می‌‌روند؟
همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شده، قرآن کریم می‌فرماید قضای الهی بر آن قرار گرفته است که همگان – گرچه برای مدتی کوتاه - وارد جهنم شوند: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلاَّ وارِدُها کانَ عَلی‏ رَبِّکَ حَتْماً مَقْضِیًّا»؛[1] و هیچ‌یک از شما نیست که وارد جهنم نشود، و این حکمی حتمی از جانب پروردگار تو است. اما این چگونه توجیه‌­پذیر خواهد بود که افراد شایستۀ بهشت، حتی برای مدتی کوتاه، جهنم را تجربه کنند؟! پاسخ به این پرسش، با توجه به منابع اسلامی چندان دشوار نیست؛ زیرا تمام افرادی که از جهنم عبور می­‌کنند، دچار عذاب نمی‌­شوند. به عنوان نمونه، نگهبانان جهنم که از طرف پروردگار برای این‌کار مأموریت دارند،[2] از آتش جهنم آسیبی نخواهند دید. آنچه که با وعده‌­های پروردگار مبنی بر دور نگه‌داشتن افراد با ایمان از عذاب،[3] منافات دارد، تنها معذب بودن در جهنم است، نه عبور و گذر از آن، و آیۀ ورود همگان به جهنم بیانگر آن نیست که افراد با ­ایمان کمترین آسیبی از آن خواهند دید، بلکه روایاتی وجود دارد که خلاف این مطلب را ثابت می‌­کند: پیامبر اکرم(ص) در ارتباط با این آیه فرمودند: هنگامی که بهشتیان وارد بهشت شدند، گروهی از آنان به دیگران می­‌گویند: مگر پروردگارمان وعده نکرده بود که ابتدا داخل جهنم شویم؟! در جواب به آنان گفته می­‌شود: شما از آن گذشتید و خاموش بود![4] امام صادق(ع) هم در این زمینه می‌­فرمایند: آیا به گوشتان نخورده که می‌­گویند از چاه آب فلان قبیله عبور کردیم، اما در واقع آنان از خود چاه عبور نکرده بودند، (بلکه از کنارش گذر کردند. این آیه نیز مشابه همین مثال است). [5] شیخ صدوق که از آشنایان به منابع اسلامی بود، با جمع بندی روایات نتیجه می­‌گیرد که ورود به جهنم به معنای عبور از صراط است که مانند پلی برای جهنم به شمار می‌­آید و همگان باید از آن عبور کنند.[6] طبیعی است که عبور از پلی که بر فراز جهنم قرار دارد، مانند ورود به داخل جهنم نخواهد بود، اگرچه با اندک تسامحی می‌­توان گفت که از جهنم عبور شده است، همان‌طور که فردی که بر فراز پلی از رود نیل عبور کرده و قطره‌­ای آب نیز به او اصابت نکرده است، می‌­تواند بگوید که من از نیل عبور کرده‌­ام. براین اساس، هیچ تعارضی میان این آیه و روایاتی که ورود مستقیم شهیدان به بهشت را یادآور می­‌شود وجود ندارد؛ زیرا معنای این روایات آن است که شهیدان و ... بدون آن‌که کوچک‌ترین عذابی در جهنم ببینند وارد بهشت خواهند شد.   [1] . مریم، 71. [2] . غافر، 49؛ تحریم، 6. [3] . انبیاء، 101 «إِنَّ الَّذینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنی‏ أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُون». [4] . فیض کاشانی، نوادر الأخبار، ص 367، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1371ش. «و عنه صلّی اللّه علیه و آله فی قوله تعالی: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلَّا وارِدُها» قال: اذا دخل أهل الجنّة الجنّة قال بعضهم لبعض: أ لیس قد وعدنا ربّنا أن نرد النار، فیقال لهم: قد وردتموها و هی‏ خامدة»؛ «سئل الصادق علیه السلام: أ تردونها أنتم أیضا؟ فقال: جزناها و هی خامدة». ابن عربی ابو عبدالله محیی الدین محمد، تفسیر ابن عربی، ج‏2، ص 13، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1422ق. [5] . قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج 2، ص 52، دار الکتاب، قم، 1404ق. [6] . شیخ صدوق، اعتقادات الإمامیة، ص 70، کنگره شیخ مفید، قم، 1414ق.
عنوان سوال:

سوره 19 آیه 71 می‌گوید تمامی مسلمانان به جهنم خواهند رفت -حد اقل برای مدتی- اما در جاهای دیگر ادعا می‌کند کسانی که در جهاد کشته می‌شوند مستقیم به بهشت می‌روند. بالاخره آیا مسلمانان به دوزخ می‌‌روند؟


پاسخ:

همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شده، قرآن کریم می‌فرماید قضای الهی بر آن قرار گرفته است که همگان – گرچه برای مدتی کوتاه - وارد جهنم شوند: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلاَّ وارِدُها کانَ عَلی‏ رَبِّکَ حَتْماً مَقْضِیًّا»؛[1] و هیچ‌یک از شما نیست که وارد جهنم نشود، و این حکمی حتمی از جانب پروردگار تو است.
اما این چگونه توجیه‌­پذیر خواهد بود که افراد شایستۀ بهشت، حتی برای مدتی کوتاه، جهنم را تجربه کنند؟!
پاسخ به این پرسش، با توجه به منابع اسلامی چندان دشوار نیست؛ زیرا تمام افرادی که از جهنم عبور می­‌کنند، دچار عذاب نمی‌­شوند. به عنوان نمونه، نگهبانان جهنم که از طرف پروردگار برای این‌کار مأموریت دارند،[2] از آتش جهنم آسیبی نخواهند دید. آنچه که با وعده‌­های پروردگار مبنی بر دور نگه‌داشتن افراد با ایمان از عذاب،[3] منافات دارد، تنها معذب بودن در جهنم است، نه عبور و گذر از آن، و آیۀ ورود همگان به جهنم بیانگر آن نیست که افراد با ­ایمان کمترین آسیبی از آن خواهند دید، بلکه روایاتی وجود دارد که خلاف این مطلب را ثابت می‌­کند:
پیامبر اکرم(ص) در ارتباط با این آیه فرمودند: هنگامی که بهشتیان وارد بهشت شدند، گروهی از آنان به دیگران می­‌گویند: مگر پروردگارمان وعده نکرده بود که ابتدا داخل جهنم شویم؟! در جواب به آنان گفته می­‌شود: شما از آن گذشتید و خاموش بود![4]
امام صادق(ع) هم در این زمینه می‌­فرمایند: آیا به گوشتان نخورده که می‌­گویند از چاه آب فلان قبیله عبور کردیم، اما در واقع آنان از خود چاه عبور نکرده بودند، (بلکه از کنارش گذر کردند. این آیه نیز مشابه همین مثال است). [5]
شیخ صدوق که از آشنایان به منابع اسلامی بود، با جمع بندی روایات نتیجه می­‌گیرد که ورود به جهنم به معنای عبور از صراط است که مانند پلی برای جهنم به شمار می‌­آید و همگان باید از آن عبور کنند.[6]
طبیعی است که عبور از پلی که بر فراز جهنم قرار دارد، مانند ورود به داخل جهنم نخواهد بود، اگرچه با اندک تسامحی می‌­توان گفت که از جهنم عبور شده است، همان‌طور که فردی که بر فراز پلی از رود نیل عبور کرده و قطره‌­ای آب نیز به او اصابت نکرده است، می‌­تواند بگوید که من از نیل عبور کرده‌­ام.
براین اساس، هیچ تعارضی میان این آیه و روایاتی که ورود مستقیم شهیدان به بهشت را یادآور می­‌شود وجود ندارد؛ زیرا معنای این روایات آن است که شهیدان و ... بدون آن‌که کوچک‌ترین عذابی در جهنم ببینند وارد بهشت خواهند شد.   [1] . مریم، 71. [2] . غافر، 49؛ تحریم، 6. [3] . انبیاء، 101 «إِنَّ الَّذینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنی‏ أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُون». [4] . فیض کاشانی، نوادر الأخبار، ص 367، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1371ش. «و عنه صلّی اللّه علیه و آله فی قوله تعالی: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلَّا وارِدُها» قال: اذا دخل أهل الجنّة الجنّة قال بعضهم لبعض: أ لیس قد وعدنا ربّنا أن نرد النار، فیقال لهم: قد وردتموها و هی‏ خامدة»؛ «سئل الصادق علیه السلام: أ تردونها أنتم أیضا؟ فقال: جزناها و هی خامدة». ابن عربی ابو عبدالله محیی الدین محمد، تفسیر ابن عربی، ج‏2، ص 13، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1422ق. [5] . قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج 2، ص 52، دار الکتاب، قم، 1404ق. [6] . شیخ صدوق، اعتقادات الإمامیة، ص 70، کنگره شیخ مفید، قم، 1414ق.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین