نذر زن بدون اجازه شوهر، چه حکمی دارد؟ و علت آن چیست؟

الف: حکم مسئله
نظر مراجع عظام تقلید درباره‌ی نذر زن بدون اجازه‌ی شوهر، مختلف بوده و به شرح ذیل است:
1. نذر زن، بدون اجازه شوهر، باطل است.[1]
2. نذر زن اگر مزاحم حقوق شوهر باشد، بی‌‌اجازۀ او باطل است.[2]
3. اگر نذر زن مزاحم حقوق شوهر باشد، بدون اذن او [در همه حالات‏] باطل است و بنابر احتیاط واجب در اموال خودش نیز (غیر از حج، زکات، صله رحم و احسان به پدر و مادر) با اذن شوهر نذر کند.[3]
4. اگر شوهر از نذر کردن زن جلوگیری نماید، زن نمی‌تواند نذر کند، مگر این‌که وفای به نذرش مُنافی با حقّ شوهر نباشد.[4]
5. نذر زن بدون اجازۀ شوهر بنابر احتیاط واجب وضعاً منعقد می‌‌شود.[5] (یعنی هر چند جایز نیست، اما صحیح است).
ب: فلسفه حکم
درباره‌ی دلیل مسئله‌ی فوق باید گفت، با توجه به این‌که این مسئله‌ی یک امر تعبدی است، دلیل شرعی آن‌را باید بین روایات و احادیث امامان معصوم(ع) جست‌وجو کرد. و مستند فتوای اکثر فقها در این‌باره، حدیثی است از امام صادق (ع) که در ذیل به آن اشاره می‌‌شود:
امام صادق(ع) می‌فرماید: «زن حقّ ندارد بدون اجازۀ همسرش بنده آزاد کند، یا برده‌اش را تدبیر کند، یا چیزی به کسی ببخشد و یا نذر کند در مال مخصوص خودش، مگر در انجام حج یا زکات واجب یا نیکی به پدر و مادرش یا بخششی به خویشانش».[6]
بسیاری از فقها این نهی را دلیل بر شرطیت اذن شوهر در این امور دانسته‌اند و فتوا داده‌اند که بدون اذن شوهر، نذر و امثال آن باطل است.[7] دلیل این موضوع شاید آن باشد که چون مدیریت خانواده با مرد است، زن با آن‌که حق خرید و فروش و تصرف در اموال خویش را دارد، اما در امور مستحبی چون نذر بهتر است که هماهنگی لازم با شوهر انجام شود تا دلگیری از این سبب به وجود نیاید.
بنابراین نذری که هزینه‌های مالی دارد، از امور مستحب است و خداوند، یکی از شرایط استحباب را هماهنگی با شوهر دانسته تا به دلیل یک عمل مستحب، روابط خانوادگی خدشه دار نشود.
به هر حال بانویی که تصمیم جدی داشته نذر مستحبی انجام دهد اما تنها به دلیل مخالفت شوهر از آن منصرف شده است، پاداش نذر را خواهد برد و به همین دلیل، آسیبی معنوی به زن وارد نخواهد شد.
البته همان‌طور که در بیان فتاوای مراجع تقلید گذشت، برخی از فقها، به استناد این‌که مرد فقط می‌تواند زن را از اموری که با حق همسری وی منافات دارد، منع کند، اطلاق روایت فوق را نپذیرفته‌ و نذر زن را در اموری که مزاحم حق شوهر نباشد؛ صحیح دانسته‌اند، هر چند او از همسرش اجازه نداشته‌ باشد.
پس همان‌طور که در اسلام به مرد برای رعایت حقوق زن و خانواده سفارش شده،[8] سفارش‌هایی نیز جهت تحکیم خانواده و روابط زناشویی به زن شده است.   [1] . آیات عظام امام خمینی، گلپایگانی، اراکی، خامنه‏ای، شبیری و نوری؛ آیت‏اللّه شبیری:(ولی بنابر احتیاط حتّی در صورت نهی شوهر به نذر عمل شود)؛ خمینی، سید روح اللّٰه موسوی، توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، ج‌2، ص 611، م 2644، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [2] . آیات عظام خویی، فاضل، مکارم؛ (آیت الله مکارم: و اگر مزاحم نباشد احتیاط مستحبّ آن است که با اجازۀ او باشد)؛ همان.  [3] . آیات عظام صافی، سیستانی، وحید خراسانی؛ همان؛ وحید خراسانی، حسین، توضیح المسائل، ص 553، م 2708، مدرسه امام باقر، قم، نهم، 1428ق. [4] . آیت الله تبریزی؛ توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، ج ‌2، ص 611، م 2644. [5] . آیت‏اللّه بهجت؛ همان.  [6] . الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عن عبدالله بن سنان عن أبی عبدالله (ع): «لیس للمرأة مع زوجها أمر فی عتق و لاصدقة و لاتدبیر و لاهبة و لانذر فی مالها إلا بإذن زوجها إلا فی حجٍ أو زکاة أو برّ والدیها أو صلة قرابتها». ر. ک: طوسی، ابو جعفر، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج‌8، ص 257، ح 935، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چهارم، 1407ق؛ قمّی، صدوق، محمّد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413ق. [7] . جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام (فارسی)، ج ‌16، ص 180، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، قم، چاپ اول. [8] . ر.ک: «وظایف زن و شوهر نسبت به یکدیگر»، سؤال 850.