دیدن خون‌های سه‌گانه حیض، استحاضه و نفاس، به عنوان نوعی از طبیعت بدن زنان می‌باشد که در اسلام نیز احکامی برای آنها قرار داده شده است.[1] طبیعتاً زنانی که در این حالت قرار می‌گیرند به لحاظ جسمی و روحی دچار مشکلاتی می‌شوند، و روشن است کسی که در این نوع مشکلات و دردها صبر داشته باشد به‌مانند دیگر انسان‌ها که در برابر سایر مشکلات و مصائب صبر پیشه کرده‌اند، اجر و پاداش دارد. البته کم و زیادی این سختی‌ها و به دنبال آن، اجرها، به نسبت افراد مختلف، متفاوت است. به‌علاوه؛ روایاتی وجود دارد که فضیلت‌هایی را برای زنانی که در حال نفاس(خون‌ریزی بعد از زایمان) می‌میرند، بیان می‌کنند: 1. امام صادق(ع):[2] «هرگاه زنی در نفاس باشد و در همان حال بمیرد، در روز قیامت، پرونده اعمال او بازگشایی نمی‌شود»؛[3] یعنی در قیامت پرونده او مسکوت می‌ماند و گناهان او بخشیده شده و بدون حساب به بهشت می‌رود. 2. امام صادق(ع):‌ «زنانی که در نفاس هستند (و در همان حال می‌میرند) از قبر خود مبعوث می‌گردند در حالی که محاسبه‌ای برای آنان وجود نخواهد داشت؛ زیرا در حال درد زایمان از دنیا رفته است)».[4] همین روایت با اندکی تفاوت در کتاب‌های دیگر نیز نقل شده است.[5] اما با در نظر گرفتن این روایات، این سؤال پیش می‌آید که نفاس چه تفاوتی با حیض و استحاضه دارد که چنین فضل و اجری برای آن در نظر گرفته شده است؟ به نظر، نکته در این است که برجسته بودن وفات هنگام نفاس به جهت دنیا آوردن فرزند و سختی‌هایی است که زنان در زمان وضع حمل متحمل می‌شوند. این مطلب توسط روایات نیز تأیید شده و مردن در چنین حالتی را به منزله شهادت دانسته‌اند؛ امام علی(ع) فرمود: «پیامبر(ص) درباره جهاد صحبت می‌کردند، زنی پرسید: ای رسول خدا! از این جهاد برای زنان نصیبی نیست؟ فرمود چرا، زن از زمانی که حامله می‌شود تا به دنیا آوردن فرزند و سپس تا زمانی که بچه را از شیر بگیرد، ثواب مجاهد در راه خدا را دارد، و اگر در این بین بمیرد، برای او مقامی به‌مانند مقام شهید خواهد بود».[6] همین نکته سبب شده برخی از علما، در ترجمه روایت اول چنین بیاورند: «هر گاه زنی در زاییدن تا پایان نفاسش بمیرد در روز قیامت نامه عمل او را نگشایند و بی‌حساب به بهشت رود».[7] البته روایتی مشابه روایات فوق در مورد اجر کسی که در زمان حیض از دنیا برود، نیز نقل شده است: پیامبر(ص) فرمود:‌ «کسی که در حال حیض بمیرد، به‌مانند شهید است».[8] این روایت بنابر جستجویی که انجام گرفت، در هیچ یک از منابع اولیه ذکر نشده است و تنها یک منبع متأخر و آن هم بدون ذکر هیچ سندی، آن‌را بیان داشته که مجموع اینها سبب می‌شود که آن را روایات چندان معتبری ندانیم. [1] . ر.ک: «تکلیف حائض در دوران قاعدگی»، سؤال 954؛ «مشخصات خون حیض و استحاضه»، سؤال 36920؛ «احکام نفاس»، سؤال 26235؛ «شرائط یائسگی در زنان و احکام مستحاضه»، 2692. [2] . برخی از منابع نیز این روایت را از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 87، ص 81، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق. [3] . «الْمَرْأَةُ إِذَا مَاتَتْ فِی نِفَاسِهَا لَمْ‏ یَنْشُرْ لَهَا دِیوَانٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 139، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق؛ قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات(سلوة الحزین)، ص 242، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1407ق؛ مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ج 1، ص 361، ‌قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق. [4] . «النُّفَسَاءُ تُبْعَثُ‏ مِنْ قَبْرِهَا بِغَیْرِ حِسَابٍ، لِأَنَّهَا مَاتَتْ فِی غَمِّ نِفَاسِهَا»؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص 673، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق. [5] . ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف،‏ ج 2، ص 191، قم، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، چاپ دوم، 1385ق؛ ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، محقق، مصحح، عراقی، مجتبی، ج 3، ص 293، قم، دار سید الشهداء للنشر، چاپ اول، 1405ق. [6] . «ذکَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْجِهَادَ فَقَالَتِ امْرَأَةٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لِلنِّسَاءِ مِنْ هَذَا شَیْ‏ءٌ فَقَالَ بَلَی لِلْمَرْأَةِ مَا بَیْنَ حَمْلِهَا إِلَی وَضْعِهَا ثُمَّ إِلَی فِطَامِهَا مِنَ الْأَجْرِ کَالْمُرَابِطِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِنْ هَلَکَتْ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ کَانَ لَهَا مِثْلُ مَنْزِلَةِ الشَّهِید»؛ طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 234، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق؛ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج 23، ص 1295، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)، چاپ اول، 1406ق. [7] . اصفهانی (مجلسی اول)، محمد تقی، لوامع صاحبقرانی، ج 2، ص 205، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1414ق. [8] . «مَنْ مَاتَتْ فِی حَیْضِهَا مَاتَتْ شَهِیدَة»؛ محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 2، ص 41، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1408ق.
حدیثی با این مضمون وجود دارد که؛ (اگر زنی در حال حیض از دنیا برود به منزله شهید است)، خواهشمند است حدیث را با ذکر سند توضیح دهید.
دیدن خونهای سهگانه حیض، استحاضه و نفاس، به عنوان نوعی از طبیعت بدن زنان میباشد که در اسلام نیز احکامی برای آنها قرار داده شده است.[1] طبیعتاً زنانی که در این حالت قرار میگیرند به لحاظ جسمی و روحی دچار مشکلاتی میشوند، و روشن است کسی که در این نوع مشکلات و دردها صبر داشته باشد بهمانند دیگر انسانها که در برابر سایر مشکلات و مصائب صبر پیشه کردهاند، اجر و پاداش دارد. البته کم و زیادی این سختیها و به دنبال آن، اجرها، به نسبت افراد مختلف، متفاوت است.
بهعلاوه؛ روایاتی وجود دارد که فضیلتهایی را برای زنانی که در حال نفاس(خونریزی بعد از زایمان) میمیرند، بیان میکنند:
1. امام صادق(ع):[2] «هرگاه زنی در نفاس باشد و در همان حال بمیرد، در روز قیامت، پرونده اعمال او بازگشایی نمیشود»؛[3] یعنی در قیامت پرونده او مسکوت میماند و گناهان او بخشیده شده و بدون حساب به بهشت میرود.
2. امام صادق(ع): «زنانی که در نفاس هستند (و در همان حال میمیرند) از قبر خود مبعوث میگردند در حالی که محاسبهای برای آنان وجود نخواهد داشت؛ زیرا در حال درد زایمان از دنیا رفته است)».[4] همین روایت با اندکی تفاوت در کتابهای دیگر نیز نقل شده است.[5]
اما با در نظر گرفتن این روایات، این سؤال پیش میآید که نفاس چه تفاوتی با حیض و استحاضه دارد که چنین فضل و اجری برای آن در نظر گرفته شده است؟ به نظر، نکته در این است که برجسته بودن وفات هنگام نفاس به جهت دنیا آوردن فرزند و سختیهایی است که زنان در زمان وضع حمل متحمل میشوند. این مطلب توسط روایات نیز تأیید شده و مردن در چنین حالتی را به منزله شهادت دانستهاند؛ امام علی(ع) فرمود: «پیامبر(ص) درباره جهاد صحبت میکردند، زنی پرسید: ای رسول خدا! از این جهاد برای زنان نصیبی نیست؟ فرمود چرا، زن از زمانی که حامله میشود تا به دنیا آوردن فرزند و سپس تا زمانی که بچه را از شیر بگیرد، ثواب مجاهد در راه خدا را دارد، و اگر در این بین بمیرد، برای او مقامی بهمانند مقام شهید خواهد بود».[6]
همین نکته سبب شده برخی از علما، در ترجمه روایت اول چنین بیاورند: «هر گاه زنی در زاییدن تا پایان نفاسش بمیرد در روز قیامت نامه عمل او را نگشایند و بیحساب به بهشت رود».[7]
البته روایتی مشابه روایات فوق در مورد اجر کسی که در زمان حیض از دنیا برود، نیز نقل شده است: پیامبر(ص) فرمود: «کسی که در حال حیض بمیرد، بهمانند شهید است».[8] این روایت بنابر جستجویی که انجام گرفت، در هیچ یک از منابع اولیه ذکر نشده است و تنها یک منبع متأخر و آن هم بدون ذکر هیچ سندی، آنرا بیان داشته که مجموع اینها سبب میشود که آن را روایات چندان معتبری ندانیم. [1] . ر.ک: «تکلیف حائض در دوران قاعدگی»، سؤال 954؛ «مشخصات خون حیض و استحاضه»، سؤال 36920؛ «احکام نفاس»، سؤال 26235؛ «شرائط یائسگی در زنان و احکام مستحاضه»، 2692. [2] . برخی از منابع نیز این روایت را از پیامبر(ص) نقل کردهاند؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 87، ص 81، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق. [3] . «الْمَرْأَةُ إِذَا مَاتَتْ فِی نِفَاسِهَا لَمْ یَنْشُرْ لَهَا دِیوَانٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 139، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق؛ قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات(سلوة الحزین)، ص 242، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1407ق؛ مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علیپناه، طباطبائی، سید فضل الله، ج 1، ص 361، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق. [4] . «النُّفَسَاءُ تُبْعَثُ مِنْ قَبْرِهَا بِغَیْرِ حِسَابٍ، لِأَنَّهَا مَاتَتْ فِی غَمِّ نِفَاسِهَا»؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص 673، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق. [5] . ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف، ج 2، ص 191، قم، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، چاپ دوم، 1385ق؛ ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، محقق، مصحح، عراقی، مجتبی، ج 3، ص 293، قم، دار سید الشهداء للنشر، چاپ اول، 1405ق. [6] . «ذکَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْجِهَادَ فَقَالَتِ امْرَأَةٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لِلنِّسَاءِ مِنْ هَذَا شَیْءٌ فَقَالَ بَلَی لِلْمَرْأَةِ مَا بَیْنَ حَمْلِهَا إِلَی وَضْعِهَا ثُمَّ إِلَی فِطَامِهَا مِنَ الْأَجْرِ کَالْمُرَابِطِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِنْ هَلَکَتْ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ کَانَ لَهَا مِثْلُ مَنْزِلَةِ الشَّهِید»؛ طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 234، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق؛ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج 23، ص 1295، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)، چاپ اول، 1406ق. [7] . اصفهانی (مجلسی اول)، محمد تقی، لوامع صاحبقرانی، ج 2، ص 205، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1414ق. [8] . «مَنْ مَاتَتْ فِی حَیْضِهَا مَاتَتْ شَهِیدَة»؛ محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 2، ص 41، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1408ق.
- [سایر] آیا جملهی (من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق) حدیث است یا خیر؟ لطفاً سند آن را ذکر فرمایید. و آیا حدیثی با مضمون قریب به این جمله وجود دارد؟
- [سایر] آیا حدیثی بدین مضمون وجود دارد که زن به منزله قلادهای است که در گردن خود میافکنی؛ پس ببین که چگونه قلادهای برای خود میگیری. و اینکه زن هیچ قیمتی ندارد؟ معنای این حدیث چیست؟
- [سایر] آیا حدیثی به این مضمون داریم که (هدیه، باعث کور شدن چشم قاضی میشود)؟ اگر بله، لطفاً متن حدیث را مرقوم نمایید یا آدرس بدهید.
- [سایر] کدام یک از احادیث بر حرمت رقص دلالت دارد؟ آنها را با سند ذکر نمایید.
- [آیت الله بهجت] زنی حیض شده روز دوم حیض رحمش را با عمل جراحی درآوردند، آیا غسل حیض واجب است یا غسل استحاضه؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زنی حیض شد، روز دوم حیض رحمش را با عمل جراحی درآوردند، که حیض سه روز نشد، آیا غسل حیض واجب است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر زنی دارای عادت ماهانه حیض باشد، آیا قرآن خواندن برای آن زن جایز است؟
- [سایر] حدیثی از یکی از معصومان خواندم که مضمونش این بود؛ خوب است انسان در جوانی همچون پیران باشد. در مورد این حدیث توضیح بدهید و راه رسیدن به این مضمون را بیان کنید.
- [سایر] با دلیل و سند محکم لطفا به من بگویید چرا در دوره عادت ماهیانه زنان نباید نماز و روزه بگیرند؟
- [آیت الله بهجت] زنی که عادت حیض او از اوّل ماه تا هفتم است، اگر از اوّل تا دوازدهم خون ببیند چه روزهایی حیض است؟
- [آیت الله سیستانی] زنی که عادت وقتیّه و عددیّه دارد ، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند ، خونی که در روزهای عادت دیده اگر چه نشانههای حیض را نداشته باشد حیض است . و خونی که بعد از روزهای عادت دیده اگر چه نشانههای حیض را داشته باشد استحاضه است . مثلاً زنی که عادت حیض او از اول ماه تا هفتم است اگر از اول ماه تا دوازدهم خون ببیند ، هفت روز اول آن حیض و پنج روز بعد استحاضه می باشد . 2 صاحب عادت وقتیّه :
- [آیت الله سبحانی] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده اگرچه نشانه های حیض را نداشته باشد، حیض است و خونی که بعد از روزهای عادت دیده اگرچه نشانه های حیض را داشته باشد استحاضه است. مثلا زنی که عادت حیض او از اول ماه تا هفتم است، اگر از اول تا دوازدهم خون ببیند، هفت روز اول آن حیض و پنج روز بعد استحاضه می باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده اگر چه نشانه های حیض را نداشته باشد حیض است، و خونی که بعد از روزهای عادت دیده اگر چه نشانه های حیض را داشته باشد استحاضه است مثلاً زنی که عادت حیض او از اول ماه تا هفتم است، اگر از اول تا دوازدهم خون ببیند، هفت روز اول آن، حیض و پنج روز بعد، استحاضه می باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زنی که عادت وقتیّه و عددیّه دارد بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده، اگرچه نشانههای حیض را نداشته باشد حیض است و خونی که بعد از روزهای عادت دیده، اگرچه نشانههای حیض را داشته باشد، استحاضه است؛ مثلاً اگر زنی که عادت حیض او از اوّل تا هفتم ماه است از اوّل تا دوازدهم خون ببیند، هفت روز اوّل آن حیض و پنج روز بعد استحاضه میباشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] زنی که عادت وقتیه وعددیه دارد، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده اگرچه نشانههای حیض را نداشته باشد حیض است، وخونی که بعد از روزهای عادت دیده اگرچه نشانههای حیض را داشته باشد، استحاضه است مثلاً زنی که عادت حیض او از اوّل ماه تا هفتم است، اگر از اوّل تا دوازدهم خون ببیند، هفت روز اوّل آن حیض وپنج روز بعد استحاضه میباشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد اگر بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده اگر چه نشانه های حیض را نداشته باشد حیض است و خونی که بعد از روزهای عادت دیده اگرچه نشانه های حیض را داشته باشد استحاضه است. مثلاً زنی که عادت حیض او از اول تا هفتم ماه است، اگر از اول تا دوازدهم خون ببیند، هفت روز اول آن حیض و پنج روز بعد استحاضه می باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد اگر بیشتر از ده روز خون ببیند خونی که در روزهای عادت دیده اگر چه نشانه های حیض را نداشته باشد حیض است و خونی که بعد از روزهای عادت دیده اگر چه نشانه های حیض را داشته باشد استحاضه است مثلا زنی که عادت حیض او از اول ماه تا هفتم است اگر از اول ماه تا دوازدهم خون ببیند هفت روز اول ان حیض و پنج روز بعد استحاضه می باشد
- [امام خمینی] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده اگر چه نشانه های حیض را نداشته باشد، حیض است. و خونی که بعد از روزهای عادت دیده، اگر چه نشانه های حیض را داشته باشد، استحاضه است.مثلا زنی که عادت حیض او از اول ماه تا هفتم است، اگر از اول تا دوازدهم خون ببیند، هفت روز اول آن حیض، و پنج روز بعد استحاضه می باشد.
- [آیت الله بروجردی] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده اگر چه نشانههای حیض را نداشته باشد حیض است و خونی که بعد از روزهای عادت دیده اگر چه نشانههای حیض را داشته باشد استحاضه است، مثلاً زنی که عادت حیض او از اوّل تا هفتم ماه است، اگر از اوّل تا دوازدهم خون ببیند، هفت روزِ اوّلِ آن حیض و پنج روزِ بعد استحاضه میباشد
- [آیت الله بهجت] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده اگرچه نشانههای حیض را نداشته باشد، حیض است؛ و خونی که بعد از روزهای عادت دیده، اگرچه نشانههای حیض را داشته باشد استحاضه است. مثلاً زنی که عادت حیض او از اول ماه تا هفتم است، اگر از اول تا دوازدهم خون ببیند، هفت روز اول آن حیض و پنج روز بعد استحاضه میباشد.