آیا کسی که تا به حال به مکه نرفته است، می‌تواند به نیابت از شخصی دیگر به مکه رود؟

مراجع عظام تقلید برای شخصی که نایب در اعمال حج واجب یا عمره‌ی مستحبی می‌شود، اموری را شرط کرده‌اند:
1. بلوغ؛[1] (بنابر احتیاط واجب‌ ).      
2. عقل؛‌
3. ایمان؛ (یعنی اعتقاد به امامت دوازده امام داشته باشد).[2]
4. [فردی ثقه و قابل اعتماد باشد؛ به طوری‌که] از انجام عمل توسط او اطمینان حاصل شود.[3] اما بعد از عمل، اطمینان به صحت عمل او لازم نیست.
5. آشنایی نایب با اعمال و احکام حج؛ هرچند با فراگیری در حال عمل و با راهنمایی شخصی دیگر باشد.
6. در آن سال حج واجب دیگری [چه از طرف خود و یا شخصی دیگر] بر گردن نایب نباشد.
7. نایب در ترک بعضی از افعال حج معذور[4] نباشد؛ ولی عذرهایی که در خود حج پیش می‌آید مانعی ندارد.[5] مثل اینکه نایب، زنی باشد که قبل از احرام، خون حیض ببیند و این امر موجب تغییراتی در اعمال او شود.[6]
توجه به این نکته نیز ضروری است که اگر نایب، خود به حج نرفته باشد، این موضوع مانع از صحت نیابت او نبوده و هر فردی که دارای شرایط فوق باشد می‌تواند نایب در حج واجب یا عمره مفرده شود.   [1] . حضرات آیات خویی، تبریزی، مکارم و سیستانی: (...در حج یا عمره‌ی واجب، اما در مستحبی، عمل غیر بالغی که ممیز باشد با اذن ولیّ صحیح است)؛ آیت‌اللّٰه بهجت: (اگر بچه ممیّز باشد، خالی از رجحان نیست که نیابت وی صحیح باشد). [2] . آیت‌اللّٰه خامنه‌ای: (بنابر احتیاط واجب، نیابت غیر مؤمن کفایت نمی‌کند). [3] . آیات عظام تبریزی و خویی: (و اگر نایب ثقه باشد خبر دادن او کافی است)؛ آیت اللّٰه سیستانی: (اگر خبر داد که از طرف او انجام داده و از خبرش وثوق و اطمینان حاصل نشد، در این صورت اکتفا به خبر دادن او اشکال دارد). [4] . «معذور» کسی است که نتواند اعمال اختیاری حج را انجام دهد، ولی انجام قربانی توسط خود فرد، حتی در حال اختیار هم لزومی ندارد. [5] . امام خمینی: (در این فرض نیز نیابت صحیح نیست)؛ آیت اللّٰه خامنه‌ای: (در صورتی که عذر منجرّ به نقص در اعمال شود نیابت صحیح نیست). [6] . ر.ک: محمودی، محمد رضا، مناسک حج (محشّٰی)، ص 72 - 80، نشر مشعر، تهران، ویرایش‌جدید، 1429 ه‍ ق؛ شاهرودی، سید مرتضی موسوی، جامع الفتاوی (مناسک حج)، ص 45، نشر مشعر، قم، سوم، 1428 ه‍ ق.