واجبات نماز کدام است؟

نماز از مهم‌ترین عبادتها در اسلام محسوب می‌شود. این عبادت از اجزای متعددی تشکیل شده که برخی از آنها مستحب و برخی دیگر واجب است. برخی از این واجبات نیز به عنوان رکن نماز محسوب می‌شوند. واجبات نماز که تعدادشان به عدد یازده می‌رسد عبارتند از:
1. نیّت: بدین معنا که باید نماز را به قصد تقرّب به خدا یا به قصد اجرای دستور او بخواند. ولی لازم نیست که نیّت خود را به زبان بگوید.[1]
2. تکبیرة الاحرام: یعنی گفتن «الله اکبر».[2]
3. قیام: برای کسی که توانایی ایستادن دارد، واجب است که نماز خود را به صورت ایستاده بخواند. این قیام شامل زمان گفتن تکبیرة الاحرام، قرائت و بعد از اتمام رکوع، می‌شود.[3]
4. قرائت: یعنی خواندن سوره حمد و یک سوره کامل بعد از آن، در رکعت‌های اول و دوم.[4]
5. ذکر: یعنی گفتن اذکار مخصوص در حال رکوع، سجده و ... است.[5]
6. رکوع: لازم است که در هر رکعت، بعد از قرائت حمد و سوره و یا تسبحات اربعه، نماز گزار به رکوع برود. در رکوع باید به اندازه‌ای خم شود که کف دست به زانوها برسد. در رکوع گفتن هر ذکری کافی است، مثل اینکه بگوید: (سُبحانَ رَبِّی العَظیم وَ بِحَمدِه)     
7. سجده: واجب است که بعد از بجا آوردن رکوع و قیام بعد از آن، به سجده رفته و در سجده هفت قسمت از بدن بر زمین قرار بگیرد؛ پیشانی، کف دو دست، هر دو زانو، و دو انگشت بزرگ پا. همچنین واجب است که پیشانی را بر چیزی بگذارد که سجده بر آن صحیح است؛ مانند خاک، سنگ، چوب و... .[6] در سجده گفتن هر ذکری کافی است، مثل اینکه بگوید: (سُبحانَ رَبِّی الاَعلی وَ بِحَمدِه)    
8. تشهد: بعد از انجام دو سجده در رکعت‌ دوم و چهارم نماز، واجب است که به وحدانیت خدا و رسالت پیامبر شهادت داده شود و نیز فرستادن صلوات بر پیامبر و خاندانش واجب است. مقدار واجب تشهد این است: «أشهَدُ أن لا إلهَ إلّا اللّٰهُ وَحدَه لا شَریکَ له و أشهدُ أنّ محمّداً عبدُه وَ رسولُه، اللّهمَّ صلِّ علی محمّدٍ و آلِ محمّدٍ».[7]
9. سلام: بعد از تشهد رکعت آخر نماز مستحب است در حالی که نشسته و بدن آرام است بگوید: «السَّلٰامُ عَلَیْکَ ایُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَکٰاتُهُ» و بعد از آن باید بگوید: «السَّلامُ عَلیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَکٰاتُهُ» یا بگوید: «السَّلامُ عَلَیْنٰا وَ عَلَی عِبٰادِ اللّٰه الصّالِحِینَ».[8]
10. ترتیب: باید افعال نماز را با همان ترتیبی که ذکر شده، انجام دهد و اگر عمداً ترتیب نماز را به هم بزند، مثلاً سوره را پیش از حمد بخواند، یا سجود را پیش از رکوع بجا آورد، نماز باطل می‌شود.[9]
11. موالات: یعنی کارهای نماز مانند رکوع و سجود و تشهد را پشت سر هم بجا آورد و چیزهایی را که در نماز می‌خواند به طوری که معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به قدری بین آنها فاصله بیندازد که نگویند نماز می‌خواند، نمازش باطل است.[10]
در بین این واجباتی که نام برده شد، پنج مورد از آن رکن هستند. بدین معنا که حتی اگر از روی فراموشی و غیر عمد، انجام نگیرد یا بیش از یک مرتبه انجام شود، موجب باطل شدن نماز می‌شود. در حالی که دیگر واجبات نماز، اگر سهواً فراموش شوند یا تکرار شوند، موجب باطل شدن نماز نمی‌شوند. ارکان نماز عبارتند از:
1. نیت.
2. تکبیرة الاحرام.
3. قیام؛ هم قیام هنگام گفتن تکبیرةالاحرام و هم قیام متصل به رکوع؛ یعنی قیام قبل از انجام رکوع.
4. رکوع.
5. دو سجده: یعنی هر دو سجده با هم یک رکن حساب می‌شود. بنا بر این، اگر به صورت غیر عمد، به جای دو سجده یک سجده یا سه سجده انجام دهد، نماز باطل نمی‌شود. [11]   [1] . ر.ک: «نیت در  عبادت و طهارت»، سؤال 4040؛ «قصد قربت در نیت نماز»، سؤال 12425. [2] . ر.ک: «تکبیر واجب نماز»، سؤال 8698. [3] . ر.ک:‌ «ایستادن هنگام قیام نماز»، سؤال 10449؛ «حکم قیام متصل به رکوع»، سؤال 11651؛ «معنای رکن و دلیل رکن بودن قیام متصل به رکوع»، سؤال 27141. [4] . ر.ک: «رعایت تجوید در قرائت»، سؤال 3634؛ «تلفظ کلمات قرآن در نماز»، سؤال 8891. [5] . ر.ک: «دعا و ذکر در رکوع و سجده»، سؤال 1481؛ «ذکر رکوع و سجده و تشهد در نماز»، سؤال 4551؛ «ذکر سجده در روایات»، سؤال 34352. [6] . ر.ک: «سجده بر خاک»، سؤال 1892؛ «سجده بر قیر و سایر مواد نفتی از نگاه روایات»، سؤال 36092. [7] . ر.ک: «خواندن اذکار اضافه در تشهد»، سؤال 26518؛ «مستحبات تشهد»، سؤال 47193. [8] . ر.ک: «فلسفه تشهد و سلام»، سؤال 13141؛ «سلام پایانی نماز و استحباب نگاه به سمت راست و چپ در آن»، سؤال 25489. [9] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج ‌1، ص 600، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [10] . همان، ص 602. [11] . امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 156-182 مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول، بی‌تا.