در این زمینه باید گفت اگر منظور از آفرینش غیر اختیاری این است که آیا خداوند در آفرینش مخلوقات اختیار نداشته و مجبور بوده است؟ پاسخ این است که خالقیت پروردگار متعال، اقتضای ذاتی خداوند است. البته باید توجه داشت اقتضای ذاتی به معنای جبر نیست؛ مثلاً وقتی می‌‌گوییم اقتضای ذاتی انسان کشش و عشق به زیبایی است، به این معنا نیست که انسان مجبور است عاشق زیبایی باشد. یا اینکه وقتی می‌‌گوییم اقتضای ذاتی عالِم اظهار علم و افکار خود در قالب کتاب، مقاله، سخنرانی و تدریس است، به این معنا نیست که عالم در خلق این آثار مجبور است. خلاصه اینکه روشن است محبوب بالذات با مجبور بالذات فرق دارد.
به بیان دیگر، مراد از وجوب کاری برای خداوند آن نیست که بندگان بر او حاکمیّت دارند و برای او تعیین تکلیف می‌‌کنند؛ بلکه مراد این است که اوصاف کمالی خداوند - مانند حکمت و عدالت- موجد و موجب تحقق این کار از سوی خداوند است. این بدان سبب است که افعال خداوند، مظاهر صفات اویند؛ همان سان که صفات الهی، مظاهر ذات متعالی او هستند.[1]
اما اگر منظور از آفرینش غیر اختیاری، این است که آیا موجودات با اختیار خود به وجود آمده‌اند؟! یا اراده و اختیاری در آفرینش خود نداشتند؟ پاسخ این پرسش روشن است؛ زیرا موجودات قبل از خلقت، وجودی ندارند تا آفرینش یا عدم آن‌را انتخاب کنند؛ البته وجود و حیات خواسته فطری همه‌ی موجودات است؛ زیرا اگر وجود و زندگی خواسته فطری موجودات نباشد، این همه در راه بقای آن تلاش نمی‌کردند و در برابر عواملی که حیات و زندگی را به مخاطره می‌اندازند، مبارزه نمی‌کردند و نمی‌بایست از دست دادن حیات خلاف میل طبیعی موجودات باشد. [1] . ر. ک: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص 371، زمزم هدایت، قم، چاپ دوم، 1386ش.(سؤال: 37632)
