غسل
غُسل عملی عبادی در فقه اسلامی است به معنای شستن تمامی بدن از سر تا پا با کیفیتی خاص.
اگر در وضو و غسل، شخصی به شما کمک کند، به این نحو که در دست شما آب بریزد چه حکمی دارد؟
یک از شرایط صحت وضو آن است که شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها را خودِ انسان انجام دهد و اگر دیگری او را وضو دهد، یا به او کمک نماید، وضو باطل است. البته منظور، کمک در اصل شستن و مسح کردن است ولی اگر در مقدّمات وضو کمک بگیرد، اشکالی ندارد. مثل این که دیگری آب را به صورت یا در دست او بریزد و شخص، خودش صورت را بشوید.[1] ولی اگر فرد، شخصاً قادر به وضو گرفتن نیست می‌تواند کسی را کمک بگیرد که او را وضو دهد، اما باید خود او نیّت وضو کند و با دست خود مسح نماید و اگر نمی‌تواند باید دیگری دست او را بگیرد و به محل مسح بکشد و اگر این هم ممکن نیست، باید از دست او رطوبت بگیرد و با آن رطوبت سر و پای او را مسح نماید، ولی در این صورت احتیاط واجب این است که تیمّم هم بکند.[2] شایان ذکر است، غسل نیز دارای احکام فوق بوده و در حال اختیار، فردی دیگر نمی‌تواند اعضای بدن دیگری را جهت انجام غسل بشوید.[3] [1] . ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج‌1، ص 174، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق؛ البته برخی از فقها با استناد به برخی روایات، کمک کردن در مقدمات وضو را مکروه شمرده‌اند. [2] . مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل، ص 65، م 311، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، پنجاه ودوم، 1429 ه‍ ق؛ امام خمینی، سید، توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، ج‌1، ص 174، م 286 ، دفتر انتشارات اسلامی، قم، هشتم، 1424 ه‍ ق؛ یرگرفته از نمایه 45288. [3] . ر.ک: بهجت، محمد تقی، استفتائات، ج‌1، ص 207،س 724، دفتر حضرت آیة الله بهجت، قم، اول، 1428 ه‍ ق.
یک از شرایط صحت وضو آن است که شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها را خودِ انسان انجام دهد و اگر دیگری او را وضو دهد، یا به او کمک نماید، وضو باطل است. البته منظور، کمک در اصل شستن و مسح کردن است ولی اگر در مقدّمات وضو کمک بگیرد، اشکالی ندارد. مثل این که دیگری آب را به صورت یا در دست او بریزد و شخص، خودش صورت را بشوید.[1] ولی اگر فرد، شخصاً قادر به وضو گرفتن نیست می‌تواند کسی را کمک بگیرد که او را وضو دهد، اما باید خود او نیّت وضو کند و با دست خود مسح نماید و اگر نمی‌تواند باید دیگری دست او را بگیرد و به محل مسح بکشد و اگر این هم ممکن نیست، باید از دست او رطوبت بگیرد و با آن رطوبت سر و پای او را مسح نماید، ولی در این صورت احتیاط واجب این است که تیمّم هم بکند.[2] شایان ذکر است، غسل نیز دارای احکام فوق بوده و در حال اختیار، فردی دیگر نمی‌تواند اعضای بدن دیگری را جهت انجام غسل بشوید.[3] [1] . ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج‌1، ص 174، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق؛ البته برخی از فقها با استناد به برخی روایات، کمک کردن در مقدمات وضو را مکروه شمرده‌اند. [2] . مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل، ص 65، م 311، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، پنجاه ودوم، 1429 ه‍ ق؛ امام خمینی، سید، توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، ج‌1، ص 174، م 286 ، دفتر انتشارات اسلامی، قم، هشتم، 1424 ه‍ ق؛ یرگرفته از نمایه 45288. [3] . ر.ک: بهجت، محمد تقی، استفتائات، ج‌1، ص 207،س 724، دفتر حضرت آیة الله بهجت، قم، اول، 1428 ه‍ ق.
پاسخ:
یک از شرایط صحت وضو آن است که شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها را خودِ انسان انجام دهد و اگر دیگری او را وضو دهد، یا به او کمک نماید، وضو باطل است.
البته منظور، کمک در اصل شستن و مسح کردن است ولی اگر در مقدّمات وضو کمک بگیرد، اشکالی ندارد. مثل این که دیگری آب را به صورت یا در دست او بریزد و شخص، خودش صورت را بشوید.[1]
ولی اگر فرد، شخصاً قادر به وضو گرفتن نیست می‌تواند کسی را کمک بگیرد که او را وضو دهد، اما باید خود او نیّت وضو کند و با دست خود مسح نماید و اگر نمی‌تواند باید دیگری دست او را بگیرد و به محل مسح بکشد و اگر این هم ممکن نیست، باید از دست او رطوبت بگیرد و با آن رطوبت سر و پای او را مسح نماید، ولی در این صورت احتیاط واجب این است که تیمّم هم بکند.[2]
شایان ذکر است، غسل نیز دارای احکام فوق بوده و در حال اختیار، فردی دیگر نمی‌تواند اعضای بدن دیگری را جهت انجام غسل بشوید.[3] [1] . ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج1، ص 174، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق؛ البته برخی از فقها با استناد به برخی روایات، کمک کردن در مقدمات وضو را مکروه شمرده‌اند. [2] . مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل، ص 65، م 311، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، پنجاه ودوم، 1429 ه ق؛ امام خمینی، سید، توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، ج1، ص 174، م 286 ، دفتر انتشارات اسلامی، قم، هشتم، 1424 ه ق؛ یرگرفته از نمایه 45288. [3] . ر.ک: بهجت، محمد تقی، استفتائات، ج1، ص 207،س 724، دفتر حضرت آیة الله بهجت، قم، اول، 1428 ه ق.
- [سایر] اگر در اثنای وضو، آبی خارج از آب وضو به دست و صورت بریزد؛ آیا وضو باطل است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر مرد آب وضو را در قسمت جلوی دست بریزد، وضویش صحیح است؟
- [سایر] آیا هنگام وضو و در حالات غیر اضطراری، شخص دیگری روی دست ما آب بریزد، اشکال دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر شخصی برای کسی که دست او شکسته و گچ گرفته آب بریزد، وضوی او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کسی با آفتابه و امثال آن در دست دیگری آب بریزد، تا او وضو بگیرد، آیا این وضو صحیح است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر هنگام وضو یک نفر آفتابه را بگیرد و روی دست ما آب بریزد ولی خودم دستم رابشویم آیا وضو اشکال دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا فرقی که در وضو بین زن و مرد در مورد شستن دست از آرنج است - که اگر مرد است پشت آرنج آب بریزد و بشوید و اگر زن است از جلوی دست - در ابطال وضو دخالتی دارد؟
- [سایر] با سلام اگر در هنگام وصو اب به کمک لباس و شیر اب و ... (چیزهایی که غیر از اعضای وضو هستند) از پایین به سمت بالا کشیده شود وضو باطل است؟ و اگر مثلا لباس روی دست راست افتاده باشد و روی دست آب باشد و با دست چپ لباس را کنار بزنیم و آب به بالا کشیده شود وضو باطل است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر در وضو پس از شستن صورت و دستها، مقداری از آب صورت به کف دستها بریزد و یا مقداری آب از یک دست به کف دست دیگر ریخته شود، آیا مسح اشکالی پیدا میکند؟
- [سایر] اگر کسی با آفتابه یا هر وسیله دیگری، به کف دست او آب بریزد ولی خودش صورت و دستها را بشوید، آیا این وضو صحیح است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه آب وضو در ظرف غصبی یا طلا و نقره است و غیر از آن آب دیگری ندارد، باید تیمم کند و اگر وضو بگیرد اشکال دارد، خواه وضو را به صورت ارتماسی بگیرد و یا با دست آب را برداشته به صورت و دست بریزد، اما می تواند آبی را که در ظرف طلا و نقره است در ظرف دیگری بریزد و از آن وضو بگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] آوردن آب، باز کردن شیر آب و ریختن آب در کف دست کسی که میخواهد وضو بگیرد، اشکال ندارد. همچنین اگر کسی به جهتی دیگر آب را مثلاً از مکان بلندی بریزد و شخص دیگر اعضای وضو را به قصد وضو در زیر آن آب بشوید، اشکال ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . وضو با آب غصبی و با آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه حرام و باطل است. و نیز اگر آب وضو از صورت و دست ها در جای غصبی بریزد، چنان چه در غیر آنجا نتواند وضو بگیرد، وضوی او باطل می باشد و اگر در غیر آنجا بتواند وضو بگیرد وضو صحیح است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر آب وضو در ظرف غصبی یا طلا و نقره است و غیر از آن آب دیگری ندارد باید تیمم کند، و نمی تواند با آب آنها وضو بگیرد. و اگر آب دیگری دارد چنان چه در ظرف غصبی یا طلا یا نقره، وضوی ارتماسی بگیرد یا با آنها آب را به صورت و دست ها بریزد، وضوی او باطل است. و در صورتی که با مشت یا چیز دیگر آب را از آنها بردارد و به صورت و دست ها بریزد وضوی او صحیح است، هر چند به واسطه تصرف در ظرف غصبی و طلا و نقره معصیت کرده است.
- [آیت الله سبحانی] کسی که فقط به مقدار وضو یا به مقدار غسل آب دارد اگر بداند یا یک شاهد عادل خبر دهد که اگر آن را بریزد آب پیدا نمی کند، چنانچه وقت نماز داخل باشد; ریختن آن حرام است و احتیاط واجب آن است که پیش از وقت نماز هم آن را نریزد بلکه هرگاه احتمال عقلائی هم بدهد که اگر آب را بریزد دیگر آب پیدا نمی کند احتیاط واجب آن است که پیش از وقت نماز هم آب را نریزد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر دست را تَر کند و به صورت و دستها بکشد کافی نیست مگر اینکه تَری دست به قدری باشد که آب جاری شود و از دست بریزد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شرط دهم (مباشرت) است، یعنی خود انسان شستن صورت و دست و مسح سر و پاها را انجام دهد و اگر دیگری او را وضو دهد، یا در رساندن آب به صورت و دستها و مسح سر و پاها به او کمک نماید وضو باطل است، ولی کمک در مقدمات وضو اشکال ندارد.
- [آیت الله بهجت] راه رفتن در بین وضو اشکال ندارد، پس اگر بعد از شستن صورت و دستها چند قدم راه برود و بعد سر و پاها را مسح کند وضوی او صحیح است. شرط یازدهم: مباشرت، یعنی شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد. و اگر دیگری او را وضو دهد، یا در رساندن آب به صورت و دستها و مسح سر و پاها به او کمک نماید، وضو باطل است. و منظور کمک در اصل شستن و مسح کردن است، ولی اگر در مقدمات اینها کمک بگیرد مثل اینکه دیگری آب را به صورت او بریزد، ولی شخص خودش صورت را بشوید، مانعی ندارد.
- [آیت الله بهجت] اگر کسی به قصد وضو آب غصبی را به صورت یا دستهای خود بریزد و موقع آب ریختن ملتفت غصبی بودن آب باشد وضویش باطل است، ولی اگر بدون توجه به غصبی بودن آب، وضو گرفت، اگرچه در اثناء وضو فهمید و بقیه وضو را با آب مباح انجام داد، وضویش صحیح است. اما قیمت آن آب غصبی را ضامن است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه فقط به مقدار وضو یا غسل آب دارد و می داند اگر آن را بریزد آب پیدا نمی کند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد ریختن آن حرام است و احتیاط واجب آن است که پیش از وقت نماز هم این کار را نکند، همچنین اگر احتمال عقلایی می دهد که اگر آب را بریزد آب دیگری به دستش نمی رسد احتیاط واجب آن است که آب را نگه دارد و در تمام این صورتها اگر آب را بریزد کار خلافی کرده اما نماز او با تیمم صحیح است.