1. تأثیر اعمال و عبادات در اخلاق و رفتار انسان، بستگی کامل و مستقیم به زمینه‌های روحی و معنوی و انجام عبادت با وجود همۀ آداب و شرایط دارد. اگر اعمال و عبادات ما تأثیری در اخلاق و رفتار ما ندارد، باید این نقص را در اعمال و نیات خود جست‌وجو کنیم و در صدد رفع آنها باشیم، نه آنکه از عبادت خود بکاهیم. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون»؛[1] ای کسانی که ایمان آوردهاید، روزه بر شما نوشته و مقرر شده، همان‌گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شد، شاید (روحتان نیرومند شود و از هواهای نفسانی) پرهیز کنید. اشاره به همین معنا دارد.
اینکه قرآن می‌فرماید روزه بگیرید شاید باعث پرهیزکاری شما شود، اشاره به همین معنا دارد.
همان‌گونه که می‌دانید روزه؛ مانند نماز، حج، خمس و... از احکام واجب الهی است. و روزه واجب را به این بهانه نمی‌توان ترک کرد؛ زیرا شیطان با این بهانه، انسان را به ترک تمام واجبات سوق خواهد داد. شیطان روزی می‌گوید روزه شما چون اثر معنوی ندارد و باعث تواضع و فروتنی نمی‌شود؛ چرا به خودت زحمت می‌دهی و گرسنگی و تشنگی را تحمل می‌کنی؟! فردا در مورد نماز خواهد گفت و ... . و روزی انسان متوجه خواهد شد که شیطان با همین بهانه‌ها بین او و احکام الهی که حلقه اتصال انسان با خدا است، فاصله انداخته و فردای قیامت نیز مسئولیتش را نخواهد پذیرفت و آن روز خواهد گفت که من شما را مجبور به این کار نکردم، بلکه من فقط دعوت کردم و شما جواب مثبت دادید:
«همانا خداوند شما را وعده حق داد (وعدهای که همه تحقق یافت) و من شما را وعده دادم و تخلف کردم (همه خلاف درآمد) و مرا بر شما (در دنیا) هیچ تسلطی نبود، جز آنکه شما را دعوت کردم و شما مرا اجابت کردید، پس مرا سرزنش نکنید و خود را سرزنش کنید و اینک من فریادرس شما نیستم».[2]
2. اما در روزه‌های مستحب، روایاتی وجود دارد که اگر روزه‌دار به غذایی دعوت شود، بدون آنکه از روزه‌دار بودن خود سخنی بگوید، افطار نماید و برای این افطار هم پاداش خواهد گرفت:
پیامبر(ص) فرمود: شخص روزه‌دار اگر برادر دینی‌‌اش به زحمت افتاد و برایش غذا درست کرد و او را دعوت به خوردن نمود، اشکال ندارد از غذای برادرش بخورد و روزه‌اش را افطار کند، به شرط آنکه روزه واجب، یا نذر نباشد و یا هنگام ظهر نشده باشد. [3]
برای آگاهی بیشتر در ارتباط با آثار روزه این پاسخ‌ها را مطالعه کنید: «آثار تربیتی روزه»، 5444؛ 14859. [1] . بقره، 183. [2] . ابراهیم، 22. [3] . ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام، محقق، مصحح، فیضی، آصف، ج 1، ص 285، قم، مؤسسة آل البیت ع ، چاپ دوم، 1385 ق.
