در ارتباط با پرسش مطرح شده، از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ أَنْ لَا تَحِیضَ‏ ابْنَتُهُ‏ فِی بَیْتِه»‏؛[1] رسول خدا(ص) فرمود: از سعادت مرد آن است که دخترش در منزل وی خون حیض نبیند. این روایت از نظر سند مرسل است. روایت دیگری در این زمینه وجود دارد: «مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَال‏: مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ أَنْ لَا تَطْمَثَ ابْنَتُهُ فِی بَیْتِهِ»؛[2] امام صادق(ع) فرمود: از سعادت مرد آن است که دخترش در منزل وی به دوران قاعدگی نرسد. این روایت نیز ضعیف است؛ چرا که در سلسله سند آن، فرد گمنامی وجود دارد(بعض اصحابه). بنابر این، روایات ذکر شده از لحاظ سند چندان قابل اعتماد نیستند. اما در عین حال و با فرض پذیرش، این نوع روایات در صدد بیان این موضوع هستند که مسئله ازدواج را نباید به تأخیر انداخت بویژه در دختران؛ یعنی اگر دختری به سن ازدواج رسید و خواستگار داشت، باید او را شوهر داد؛ به دلیل آن‌که دختران مانند پسران نیستند که هر وقت اراده کنند بتوانند به خواستگاری دختری که مورد پسندشان هست بروند. بلکه در بیشتر موارد – و در تمام جهان - باید منتظر خواستگار باشند و ممکن است از موعد ازدواجشان بگذرد و دیگر خواستگاری نداشته و مجرد بمانند. امام صادق(ع) می‌فرماید روزی رسول خدا(ص) بر منبر رفت و فرمود: ای مردم جبرئیل از سوی خدای تعالی به من خبر داد؛ دختران مانند میوه بر روی درخت هستند، اگر به موقع چیده نشوند آفتاب آنها را خراب می‌کند و باد آنها را می‌ریزد. اگر دختران درک کنند آنچه را که زنان درک کرده‌اند چاره‌اش فقط شوهر است، و گرنه فاسد خواهند شد.[3] بنابر این؛ در این روایات نوعی ترغیب و تشویق به ازدواج وجود دارد. البته این تشویق‌ها، برای دخترانی است که قبل از دیدن خون حیض و قاعدگی به رشد کافی از لحاظ جسمانی رسیده باشند و آگاه به آداب زناشویی و شوهرداری و دیگر آداب اجتماعی باشند و خواستگاران مناسبی هم داشته باشند که در این صورت، پدران باید زمینه ازدواج آنها را فراهم آورند تا فرزندانشان در برابر انحرافات اخلاقی مصون بمانند. این تشویق‌ها در جامعه‌ای بوده که افراد آن برای خود شئونات کاذبی در نظر گرفته و به سادگی به خواستگاران پاسخ مثبت نمی‌دادند. ادامه روایت، تأیید کننده این ادعاست: مردی برخاست و عرضه داشت: به چه خواستگارانی پاسخ مثبت دهیم؟! پیامبر فرمود: هم‌طرازان! آن مرد مجدداً پرسید که چه افرادی هم‌طرازند؟! پیامبر(ص) پاسخ داد: تمام افراد با‌ایمان همطراز یکدیگرند.[4] [1] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ‏3، ص 472، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق. [2] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏5، ص 336، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [3] . فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج ‏21، ص 75- 76، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی علیه السلام‏، چاپ اول، 1406 ق.‏ [4] . همان.
آیا اینکه دختر باید قبل از دیدن اولین خون حیض در خانه پدرش شوهر کند درست است؟ سند روایت چگونه است و توجیه آن چیست؟
در ارتباط با پرسش مطرح شده، از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است:
«مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ أَنْ لَا تَحِیضَ ابْنَتُهُ فِی بَیْتِه»؛[1]
رسول خدا(ص) فرمود: از سعادت مرد آن است که دخترش در منزل وی خون حیض نبیند.
این روایت از نظر سند مرسل است.
روایت دیگری در این زمینه وجود دارد:
«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَال: مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ أَنْ لَا تَطْمَثَ ابْنَتُهُ فِی بَیْتِهِ»؛[2]
امام صادق(ع) فرمود: از سعادت مرد آن است که دخترش در منزل وی به دوران قاعدگی نرسد.
این روایت نیز ضعیف است؛ چرا که در سلسله سند آن، فرد گمنامی وجود دارد(بعض اصحابه).
بنابر این، روایات ذکر شده از لحاظ سند چندان قابل اعتماد نیستند. اما در عین حال و با فرض پذیرش، این نوع روایات در صدد بیان این موضوع هستند که مسئله ازدواج را نباید به تأخیر انداخت بویژه در دختران؛ یعنی اگر دختری به سن ازدواج رسید و خواستگار داشت، باید او را شوهر داد؛ به دلیل آنکه دختران مانند پسران نیستند که هر وقت اراده کنند بتوانند به خواستگاری دختری که مورد پسندشان هست بروند. بلکه در بیشتر موارد – و در تمام جهان - باید منتظر خواستگار باشند و ممکن است از موعد ازدواجشان بگذرد و دیگر خواستگاری نداشته و مجرد بمانند.
امام صادق(ع) میفرماید روزی رسول خدا(ص) بر منبر رفت و فرمود: ای مردم جبرئیل از سوی خدای تعالی به من خبر داد؛ دختران مانند میوه بر روی درخت هستند، اگر به موقع چیده نشوند آفتاب آنها را خراب میکند و باد آنها را میریزد. اگر دختران درک کنند آنچه را که زنان درک کردهاند چارهاش فقط شوهر است، و گرنه فاسد خواهند شد.[3]
بنابر این؛ در این روایات نوعی ترغیب و تشویق به ازدواج وجود دارد. البته این تشویقها، برای دخترانی است که قبل از دیدن خون حیض و قاعدگی به رشد کافی از لحاظ جسمانی رسیده باشند و آگاه به آداب زناشویی و شوهرداری و دیگر آداب اجتماعی باشند و خواستگاران مناسبی هم داشته باشند که در این صورت، پدران باید زمینه ازدواج آنها را فراهم آورند تا فرزندانشان در برابر انحرافات اخلاقی مصون بمانند.
این تشویقها در جامعهای بوده که افراد آن برای خود شئونات کاذبی در نظر گرفته و به سادگی به خواستگاران پاسخ مثبت نمیدادند. ادامه روایت، تأیید کننده این ادعاست:
مردی برخاست و عرضه داشت: به چه خواستگارانی پاسخ مثبت دهیم؟! پیامبر فرمود: همطرازان!
آن مرد مجدداً پرسید که چه افرادی همطرازند؟!
پیامبر(ص) پاسخ داد: تمام افراد باایمان همطراز یکدیگرند.[4] [1] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 3، ص 472، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق. [2] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 336، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [3] . فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج 21، ص 75- 76، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی علیه السلام، چاپ اول، 1406 ق. [4] . همان.
- [سایر] آیا زن مطلقه میتواند با خوردن قرص کاری کند که زودتر از موعد همیشگی خون حیض ببیند؟ آیا با دیدن خون حیض سوم، عده تمام میشود؟
- [آیت الله بهجت] آیا دیدن خونی که دارای صفات حیض است، قبل از نه سالگی علامت بلوغ دختر است؟
- [آیت الله اردبیلی] زنی که همیشه فاصله دیدن دو خون حیض برای او چهل روز است، صاحب عادت وقتیه است یا خیر؟
- [سایر] آیا با اولین نزدیکی با همسر نفقه بر انسان واجب می شود؟ یعنی؛ اگر در دوران عقد و زمانی که هنوز دختر در خانه ی پدرش است، با اولین نزدیکی ، نفقه ی همسر بر او واجب می شود ؟
- [سایر] آیا دیدن خون حیض در دختری که نمیداند نه سال او تمام شده یا نه، میتواند نشانه بلوغ باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا دیدن خونی که دارای صفات حیض است، توسط دختر قبل از اتمام نه سالگی، علامت بلوغ اوست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زنی در یک ماه، چند مرتبه خون ببیند و در هر مرتبه، ده روز پاک است و در ماه آینده موعد قاعدگیاش، خونی را که میبیند صفات حیض را ندارد، وظیفه او نسبت به چند مرتبه خون دیدن در یک ماه و خون دیدن بدون صفات حیض چیست؟
- [آیت الله سبحانی] دختری که برای اوّلین بار خون می بیند، در نخستین ماه، ساعت هفت صبح حیض می شود و در ماه دوم بعد از ظهر حیض می شود. آیا چنین زنی صاحب عادت وقتیه می شود؟
- [آیت الله بروجردی] زنی در سن دوازده سالگی حیض نشد شوهر کرد بعد از زفاف مدّتی در تحت حباله و خانه زوج مانده، بعداً طلاق گرفته سه ماه و ده روز عدّه نگاه داشته دو باره شوهر اختیار کرده، در سن پانزده سالگی خون حیض دیده، آیا آن طلاق و عدّه و عقد ثانی صحیح شده یا نه؟
- [آیت الله بهجت] خانمی که عادت وقتیه وعددیه دارد (در وقت معین حیض می شود و تعداد روزهای عادتش هم معین است)، اگر در وقت عادت یا دو سه روز جلوتر یا دو سه روز عقب تر خون ببیند، به طوری که بگویند حیض را جلو یا عقب انداخته آیا می تواند به محض دیدن خون نماز و روزه را ترک کند؟
- [آیت الله وحید خراسانی] حیض خونی است که غالبا در هر ماه چند روزی از رحم زنها خارج می شود و زن را در موقع دیدن خون حیض حایض می گویند
- [آیت الله نوری همدانی] حیض خونی است که غالباً در هر ماه چند روزی از رحم زنها خارج می شود . وزن را در موقع دیدن خون حیض ، حائض می گویند .
- [آیت الله سبحانی] حیض خونی است که غالباً در هر ماه چند روزی از رحم زن ها خارج می شود. و زن را در موقع دیدن خون حیض، (حائض) می گویند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مضطربه و یا مبتدئه، بیشتر از ده روز خون ببیند و تمام آن دارای صفات حیض باشد و یا قسمتی از آن دارای صفات حیض باشد، ولی خونی که دارای صفات حیض است بیشتر از ده روز باشد و یا خون دیگری با آن تعارض کند، باید در عدد روزهای حیض به عادت خویشان خود مراجعه کند، پس اگر عادت آنان کمتر از هفت روز باشد، از ابتدای دیدن خون به اندازه عادت آنان را حیض قرار میدهد و اگر عادت آنان بیشتر از هفت روز باشد، از ابتدای دیدن خون به اندازه هفت روز را حیض قرار میدهد و در هر دو صورت، در اختلاف روزهای عادت خویشان و هفت روز، بین تروک حائض و اعمال مستحاضه جمع میکند و اگر خویشاوندی نداشت یا شماره روزهای عادت آنان یک اندازه نبود، بنابر احتیاط واجب باید از ابتدای دیدن خون تا هفت روز را حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر در وقت عادت یا یکی دو روز پیش از آن شروع به خون دیدن کند و بیشتر از ده روز متّصل خون ببیند، به مقدار عدد عادتش از اولین روزی که خون میبیند حیض قرار میدهد؛ هر چند نشانه حیض را نداشته باشد و پس از آن مستحب است تا ده روز استظهار کند و پس از ده روز بقیه خون استحاضه است؛ هر چند نشانه حیض را داشته باشد، مگر آن که عادت وی در اثر نشانه حیض مشخص شده باشد؛ که در این صورت باید خون حیض را در خونهای نشانهدار قرار دهد - چنانچه در مسأله 486 گذشت - و زنی که بیش از دو روز قبل از عادت با نشانه حیض خون ببیند، از روز اول خون به مقدار عادتش حیض بوده و تا ده روز مستحب است استظهار کند و پس از آن استحاضه است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر خونی ببیند و شک کند خون حیض است یا استحاضه، چنانچه در ایام عادت یا یکی دو روز قبل باشد (هر چند نشانه حیض را نداشته باشد) یا بیش از دو روز قبل از عادت با نشانه حیض باشد، این خون حیض به شمار میآید و اگر بیش از دو روز قبل از عادت بدون نشانه حیض باشد باید اعمال استحاضه را انجام دهد، همچنین است اگر شک کند خون حیض است یا استحاضه یا خون دمل و زخم. حکم خون دیدن پس از ایّام عادت در مسأله 489 خواهد آمد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر ناسیه بیشتر از ده روز خون ببیند و تمام آن دارای صفات حیض باشد و یا خونی که دارای صفات حیض است بیشتر از ده روز باشد و یا خون دیگری با آن تعارض کند، بنابر احتیاط واجب باید از ابتدای دیدن خون تا هفت روز را حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مبتدئه یعنی: زنی که دفعه اول خون دیدن او است اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و همه خون هایی که دیده یک جور باشد، باید عادت خویشان خود را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر بعد از گذشتن تمام ایام عادت شروع به خون دیدن کرد استحاضه است؛ هر چند به نشانه حیض باشد، مگر آن که عادت وی در اثر نشانهدار بودن خون مشخص شده باشد (صورت دوم مسأله 485) که چنانچه خونی با نشانه پس از ایام عادت هم ببیند، حیض است.
- [آیت الله مظاهری] زنی که عادت عددیه دارد، اگر بیشتر از شماره عادت خود خون ببیند و از ده روز بیشتر شود، چنانچه همه خونهایی که دیده یکجور باشد، باید از موقع دیدن خون به شماره روزهای عادتش حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد، و اگر همه خونهایی که دیده یکجور نباشد، بلکه چند روز آن نشانه حیض را داشته باشد، باید از روزی که نشانه حیض را دارد به اندازه عادت خود حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد.