خواب
خواب مقابل بیداری است. از آن به مناسبت در بسیاری از باب های عبادات و معاملات سخن رفته است.
اگر وسط روز از خواب بیدار شده و چیزی نخورده باشیم، آیا می‌توانیم نیت روزه کنیم؟
مراجع تقلید در این‌باره می‌گویند: کسی که پیش از اذان صبح[1] بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شده و نیت کند [اگر چیزی‌ که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد]، روزه او صحیح است،[2] چه روزۀ او واجب باشد یا مستحب. و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی‌تواند نیت روزۀ واجب نماید.[3] ولی نیت روزه مستحب تا قبل از مغرب اشکالی ندارد. همچنین اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است نیز حکم شخص خواب مانده را دارد.[4] شایان ذکر است در شب ماه رمضان، همینکه در ذهن نیت روزه فردا را داشته باشد، جهت صحت روزه فردا کافیست. [1] . آیات عظام خوئی و تبریزی: (در غیر روزۀ ماه رمضان..)؛ آیت الله بهجت: (در غیر روزۀ معین واجب مثل روزه ماه مبارک رمضان..). [2] . آیات عظام خوئی و تبریزی: (در ماه رمضان اگر بی‌نیّت خوابیده باشد، اگر چه پیش از ظهر بیدار شود و نیّت کند صحّت روزه‌اش محلّ اشکال است)؛ آیت الله تبریزی: (.. لازم است آن روز را امساک کرده، بعد قضا نماید)؛ آیت الله شبیری: (بنا بر احتیاط واجب روزۀ آن روز را بگیرد و قضا نیز بنماید). [3] . آیات عظام گلپایگانی، صافی، شبیری و سیستانی: (..ولی باید احتیاطاً بقیۀ روز را به قصد قربت مطلقه امساک کند و روزۀ آن روز را نیز قضا نماید)؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج‌1، ص 882، م 1554، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [4] . ر.ک: همان، ص 881.
مراجع تقلید در این‌باره می‌گویند: کسی که پیش از اذان صبح[1] بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شده و نیت کند [اگر چیزی‌ که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد]، روزه او صحیح است،[2] چه روزۀ او واجب باشد یا مستحب. و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی‌تواند نیت روزۀ واجب نماید.[3] ولی نیت روزه مستحب تا قبل از مغرب اشکالی ندارد. همچنین اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است نیز حکم شخص خواب مانده را دارد.[4] شایان ذکر است در شب ماه رمضان، همینکه در ذهن نیت روزه فردا را داشته باشد، جهت صحت روزه فردا کافیست. [1] . آیات عظام خوئی و تبریزی: (در غیر روزۀ ماه رمضان..)؛ آیت الله بهجت: (در غیر روزۀ معین واجب مثل روزه ماه مبارک رمضان..). [2] . آیات عظام خوئی و تبریزی: (در ماه رمضان اگر بی‌نیّت خوابیده باشد، اگر چه پیش از ظهر بیدار شود و نیّت کند صحّت روزه‌اش محلّ اشکال است)؛ آیت الله تبریزی: (.. لازم است آن روز را امساک کرده، بعد قضا نماید)؛ آیت الله شبیری: (بنا بر احتیاط واجب روزۀ آن روز را بگیرد و قضا نیز بنماید). [3] . آیات عظام گلپایگانی، صافی، شبیری و سیستانی: (..ولی باید احتیاطاً بقیۀ روز را به قصد قربت مطلقه امساک کند و روزۀ آن روز را نیز قضا نماید)؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج‌1، ص 882، م 1554، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [4] . ر.ک: همان، ص 881.
پاسخ:
مراجع تقلید در این‌باره می‌گویند:
کسی که پیش از اذان صبح[1] بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شده و نیت کند [اگر چیزی که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد]، روزه او صحیح است،[2] چه روزۀ او واجب باشد یا مستحب. و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی‌تواند نیت روزۀ واجب نماید.[3] ولی نیت روزه مستحب تا قبل از مغرب اشکالی ندارد. همچنین اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است نیز حکم شخص خواب مانده را دارد.[4]
شایان ذکر است در شب ماه رمضان، همینکه در ذهن نیت روزه فردا را داشته باشد، جهت صحت روزه فردا کافیست. [1] . آیات عظام خوئی و تبریزی: (در غیر روزۀ ماه رمضان..)؛ آیت الله بهجت: (در غیر روزۀ معین واجب مثل روزه ماه مبارک رمضان..). [2] . آیات عظام خوئی و تبریزی: (در ماه رمضان اگر بی‌نیّت خوابیده باشد، اگر چه پیش از ظهر بیدار شود و نیّت کند صحّت روزه‌اش محلّ اشکال است)؛ آیت الله تبریزی: (.. لازم است آن روز را امساک کرده، بعد قضا نماید)؛ آیت الله شبیری: (بنا بر احتیاط واجب روزۀ آن روز را بگیرد و قضا نیز بنماید). [3] . آیات عظام گلپایگانی، صافی، شبیری و سیستانی: (..ولی باید احتیاطاً بقیۀ روز را به قصد قربت مطلقه امساک کند و روزۀ آن روز را نیز قضا نماید)؛
امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج1، ص 882، م 1554، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [4] . ر.ک: همان، ص 881.
- [آیت الله خامنه ای] شب، قصد گرفتن روزه داشتم، اما سحر بیدار نشدم تا نیّت کنم. نزدیک آفتاب از خواب بیدار شدم، آیا روزه ام صحیح است؟
- [سایر] شب، قصد گرفتن روزه داشتم، اما سحر بیدار نشدم تا نیّت کنم. نزدیک آفتاب از خواب بیدار شدم، آیا روزه ام صحیح است؟
- [سایر] فرموده اید که شخص مسافری که به وطن برمی گردد اگر قبل از ظهر به وطن برسد و نیت روزه رمضان کند روزه وی صحیح می باشد. حال اگر این شخص قبل از ظهر به وطن برسد و لیکن خواب بوده است و مثلا بعد از ده دقیقه از خواب بیدار شده است و الان نیت روزه می کند ایا روزه وی صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] آیا اگر کسی تا ظهر چیزی نخورده باشد می تواند نیت روزه کند؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که در شب ماه رمضان در خواب محتلم شود و نیمه شب از خواب بیدار شود و بدون اینکه بفهمد صبح شده یا نه، دوباره بخوابد و پس از طلوع آفتاب بیدار شود، روزه او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی از خواب بیدار شود و یا از خواب اوّل بعد از جنابت بیدار شود و وقت تا اذان صبح برای غسل و تیمّم تنگ است تکلیف روزه معیّنآن روز چه میشود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی در غیر ماه رمضان قصد روزه کرد، بعد منصرف شد ولی چیزی نخورده است، آیا می تواند دوباره قبل از ظهر نیت روزه قضای ماه رمضان کند؟
- [سایر] فرد جنبی که خواب افتاده و بعد از اذان بیدار شده تکلیف روزه اش چیست؟ آیا کفاره هم دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی بعد از طلوع فجر محتلم شده و قبل از ظهر غسل کرده و چیزی نخورده است، آیا می تواند نیت روزه استیجاری کند؟
- [سایر] آیا کسی که در خواب محتلم شده و نمیداند قبل از اذان بوده یا بعد از آن و برای نماز صبح بیدار نشده می‌تواند روزه واجب (قضا) بگیرد. (از قبل از اذان نیت روزه نداشته ولی به غیر از محتلم شدن کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده)؟
- [آیت الله اردبیلی] خواب دوم و سوم حائض یا نفساء در شب ماه رمضان پس از پاک شدن، حکم خواب دوم و سوم جنب را ندارد، بلکه اگر برای بیدار شدن و غسل کردن کوتاهی نکرده باشد، خواب سوم او نیز اشکال ندارد؛ وچنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او صحیح است و در صورتی که کوتاهی کرده باشد، خواب اوّل او نیز اشکال دارد و چنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او باطل است.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که پیش از اذان صبح بدون نیت روزه خوابیده است ، اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیت کند ، روزة او صحیح است چه روزة او واجب باشد چه مستحب . و اگر بعد از ظهر بیدار شود ، نمی تواند نیت روزة نیت روزة واجب نماید .
- [آیت الله بهجت] کسی که پیش از اذان صبح در غیر روزه معین واجب، مثل روزه ماه مبارک رمضان، بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شود و در حال اختیار نیت کند، روزه او صحیح است، چه روزه او واجب باشد چه مستحب، و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی‌تواند نیت روزه واجب نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر روزه دار در حال بیرون امدن منی از خواب بیدار شود واجب نیست از بیرون امدن ان جلوگیری کند
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود؛ واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار میشود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل یا تیمم کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند؛ همچنین اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند و بنا بر احتیاط مستحبی کفاره نیز بدهد، بلکه بنا بر احتیاط مستحب در خواب دوم و همچنین در خواب اول در صورتی که عادت به بیدار شدن نداشته باشد، کفاره بدهد.
- [آیت الله سبحانی] اگر روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری کند.
- [امام خمینی] اگر روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری کند.
- [امام خمینی] کسی که پیش از اذان صبح بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیت کند، روزه او صحیح است چه روزه او واجب باشد چه مستحب، و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی تواند نیت روزه واجب نماید.