سلام. با توجه به این‌که خداوند خلاق است و ازلی و ابدی، و خلق او نیز ازلی است و ابدی است، آیا می‌توان گفت که قبل از جهان ما جهان‌های دیگری نیز بوده، هستند و خواهند بود. از نظر ماهیت فیزیکی؟ و با توجه به احادیث که گفته می‌شود خلق خدا بعد از ما هم ادامه دارد و.... زیرا پژوهش‌های روز فیزیک به دنبال این هستند که نظریه چند جهانی(multiverse) را برای قبل از بیگ بنگ و در بازه زمانی عمر جهان توضیح و حتی اثبات کنند. سؤال واضح بنده این است که با فرض در نظر گرفتن درستی این نظریه و وجود جهان‌‌‌هایی با ماهیت متفاوت یا مشابه با این جهان، آیا می‌توان گفت که همه‌ ما انسان‌‌ها از یک نفس واحد هستیم، در جهان‌‌های متفاوت و حساب‌‌رسی هر جهان جداگانه است، دقیقاً منظور علمای عرفانی اسلامی از عوالم دیگر چیست؟ آیا منِ دیگری در جهانی دیگر در وضعیتی مشابه یا متفاوت وجود دارد؟ یا شخصیت انسانی در کار نیست؟ آیا هبوط به این دنیا به منزله جهنمی است برای بهشت اولی گفته مسیحیان؟ و دوزخ به منزله جهنمی برای اعمال دنیا؟ آیا این توالی ادامه دارد، تا هر نفسی عذاب گناهان را بچشد و سپس به جایگاه اصلی یعنی بهشت اولی برسد؟ آیا خلق خداوند خلاق همان وجه او است؟

1. بر اساس آنچه در روایات آمده می‌توان گفت انسان‌هایی قبل از نسل فعلی وجود داشتند.[1] چنان‌که احتمال وجود انسان‌هایی بعد از نسل فعلی نیز بر اساس برخی منابع قابل پذیرش است. و بر اساس همان روایات می‌توان گفت هریک از نسل‌ها دارای قیامت و حساب‌رسی مستقل هستند.[2]
2. اما خلقت از نفس واحده مربوط به این نسل فعلی است.
3. مقصود علمای عرفان اسلامی از عوالم گاهی طی کردن مراحل سیر و سلوک معنوی است و در این صورت لازم نیست جهانی تغییر کند.[3] گاهی مقصود مراتب خلقت است؛ یعنی سیری که انسان از مبدأ پیدایش پیموده تا به عالم ماده رسیده است. نیز منظور مراحلی است که باید پس از این دنیا طی کند.[4] بنابراین، سخنان اهل عرفان نه به معنای داشتن وضعیت مشابه و یا متفاوت در جهان دیگر است و نه به معنای در کار نبودن شخصیت انسانی است.
4. از آن‌جا که هبوط آدم به این دنیا ملازم بود با از دست دادن راحتی‌های موجود در بهشت و مواجه شدن سختی‌ها در دنیا؛ از این‌رو می‌توان گفت هبوط به این دنیا به منزله جهنمی است برای بهشت اولی. و روشن است که دوزخ جهنم برای اعمال بد انسان است.
5. اما ادامه این وضعیت و به تعبیر شما توالی معنا ندارد؛ زیرا این مطلب همان تناسخ باطل است.[5]      [1] . ر. ک: 636 [2] . ر. ک: 6618 [3] . ر. ک: 22814 و 37385. [4] . 17984. [5] . ر. ک: 7803 و 689 و 1224.