استخاره عبارت است از درخواست خیر از خداوند، و این اقسامی دارد. 1. به صورت دعا؛ بنده از خداوند می‌خواهد که راه رسیدن به چیزی که خیر است را بر او آسان گرداند. به عنوان مثال از خدا بخواهد اسباب سفر نظیر توشه و مرکب را برایش فراهم نماید و سختی‌های راه را از بین ببرد. 2. گاهی نیز استخاره، درخواست خیر از خداوند است، به این صورت که انسان متحیّر می‌شود بین دو امر ممکن و جایز شرعی و عرفی، امّا هیچ‌کدام برایش ترجیح ندارد، در این صورت از خداوند می‌خواهد که این تحیّر را با شواهد و قرائن عقلی از بین ببرد و یک طرف برایش روشن شود و با درایت خود انتخاب کند. 3. گاهی هم این تحیّر با ظهور قرائن از بین نمی‌رود که با استخاره قرآن یا با تسبیح و ... یک گزینه ترجیح داده می‌شود.[1] منظور از استخاره در این‌گونه روایات. جابر می‌گوید: پیامبر اکرم(ص) به ما استخاره یاد می‌داد، چنان‌که سوره قرآن می‌آموخت، و می‌فرمود: وقتی یکی از شما قصد کاری دارد، دو رکعت نماز بخواند، و بگوید: خداوندا من از علم تو خیر را می‌جویم و از قدرت تو توانایی می‌طلبم، و فضل و احسان تو را مسئلت می‌نمایم که تو قادری و من‏ ناتوان؛ تو عالمی و من نادان؛ و تو علّام الغیوب هستی، خداوندا اگر این کار را برای دین و دنیا و عاقبت کارم خیر می‌دانی آن‌را برایم مقدر کن، و مبارک قرار ده، و اگر آن‌را برای دین و دنیا و عاقبتم شرّ می‌دانی، آن‌را از من بگردان و خیر را از هر جا که باشد برایم مقدر کن و مرا به آن خوشنود بدار.[2] ‏مجلسی در ذیل حدیث «مَنِ اسْتَخَارَ اللَّهَ رَاضِیاً بِمَا صَنَعَ اللَّهُ لَهُ خَارَ اللَّهُ لَهُ حَتْما»،[3] می‌گوید: یعنی در هر کاری که می‌خواهد و شروع می‌کند از خداوند خیر بجوید و بخواهد که خدا خوبی را در آن از نظر دنیا و آخرت برایش فراهم کند و از دل هم بدانچه‏ خدا می‌کند خشنود باشد، حتما خدا برای او خیر می‌آورد و این غیر از استخاره با رقعه‌ها و قرآن و تسبیح و ... است، اگر چه احتمال می‌رود اینها را نیز شامل شود.[4] بر این اساس، معنای استخاره در این روایت و روایات مشابه، طلب خیر کردن از خدا است، نه استخاره به معنای متداول امروزی. [1] . مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی الأصول و الروضة، محقق، مصحح، شعرانی، ابوالحسن‏، ج ‏12، ص 312، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، 1382ق‏. [2] . طبرسی، حسن، مکارم الأخلاق، ص 323، قم، شریف رضی‏، چاپ چهارم‏، 1370ش‏. [3] . «امام صادق(ع) فرمود: هر کس از خدا خیر خواهد و از دل بدانچه خدا برای او کند خشنود باشد به طور حتم خدا برای او خوبی پیش آرد». کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‏8، ص 241، تهران، اسلامیه‏، چاپ دوم‏، 1362ش‏. [4] . مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، رسولی محلاتی، هاشم، ج ‏26، ص 201، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم‏، 1404ق.‏
در اینجا منظور از استخاره کدام نوع استخاره است؟ از امام محمد باقر(ع) روایت شده است، ما استخاره را یاد میگرفتیم، آنگونه که سورههای قرآن را میآموختیم.
استخاره عبارت است از درخواست خیر از خداوند، و این اقسامی دارد.
1. به صورت دعا؛ بنده از خداوند میخواهد که راه رسیدن به چیزی که خیر است را بر او آسان گرداند. به عنوان مثال از خدا بخواهد اسباب سفر نظیر توشه و مرکب را برایش فراهم نماید و سختیهای راه را از بین ببرد.
2. گاهی نیز استخاره، درخواست خیر از خداوند است، به این صورت که انسان متحیّر میشود بین دو امر ممکن و جایز شرعی و عرفی، امّا هیچکدام برایش ترجیح ندارد، در این صورت از خداوند میخواهد که این تحیّر را با شواهد و قرائن عقلی از بین ببرد و یک طرف برایش روشن شود و با درایت خود انتخاب کند.
3. گاهی هم این تحیّر با ظهور قرائن از بین نمیرود که با استخاره قرآن یا با تسبیح و ... یک گزینه ترجیح داده میشود.[1]
منظور از استخاره در اینگونه روایات.
جابر میگوید: پیامبر اکرم(ص) به ما استخاره یاد میداد، چنانکه سوره قرآن میآموخت، و میفرمود: وقتی یکی از شما قصد کاری دارد، دو رکعت نماز بخواند، و بگوید: خداوندا من از علم تو خیر را میجویم و از قدرت تو توانایی میطلبم، و فضل و احسان تو را مسئلت مینمایم که تو قادری و من ناتوان؛ تو عالمی و من نادان؛ و تو علّام الغیوب هستی، خداوندا اگر این کار را برای دین و دنیا و عاقبت کارم خیر میدانی آنرا برایم مقدر کن، و مبارک قرار ده، و اگر آنرا برای دین و دنیا و عاقبتم شرّ میدانی، آنرا از من بگردان و خیر را از هر جا که باشد برایم مقدر کن و مرا به آن خوشنود بدار.[2]
مجلسی در ذیل حدیث «مَنِ اسْتَخَارَ اللَّهَ رَاضِیاً بِمَا صَنَعَ اللَّهُ لَهُ خَارَ اللَّهُ لَهُ حَتْما»،[3] میگوید: یعنی در هر کاری که میخواهد و شروع میکند از خداوند خیر بجوید و بخواهد که خدا خوبی را در آن از نظر دنیا و آخرت برایش فراهم کند و از دل هم بدانچه خدا میکند خشنود باشد، حتما خدا برای او خیر میآورد و این غیر از استخاره با رقعهها و قرآن و تسبیح و ... است، اگر چه احتمال میرود اینها را نیز شامل شود.[4]
بر این اساس، معنای استخاره در این روایت و روایات مشابه، طلب خیر کردن از خدا است، نه استخاره به معنای متداول امروزی. [1] . مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی الأصول و الروضة، محقق، مصحح، شعرانی، ابوالحسن، ج 12، ص 312، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، 1382ق. [2] . طبرسی، حسن، مکارم الأخلاق، ص 323، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1370ش. [3] . «امام صادق(ع) فرمود: هر کس از خدا خیر خواهد و از دل بدانچه خدا برای او کند خشنود باشد به طور حتم خدا برای او خوبی پیش آرد». کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 8، ص 241، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1362ش. [4] . مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، رسولی محلاتی، هاشم، ج 26، ص 201، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
- [سایر] چرا امام باقر (ع) در سخنی از عباس و عقیل به عنوان طلقاء یاد کرده است؟
- [سایر] چرا به امام باقر (ع) شکافنده علم (باقر العلوم) می گویند؟
- [سایر] چرا به امام باقر (ع) شکافنده علم (باقر العلوم) می گویند؟
- [سایر] تفسیر امام باقر(ع) پیرامون آیه (انْ اصْبَحَ ماءُکُمْ غَوْراً)، چیست؟
- [سایر] زندگی امام باقر (ع) چگونه بود؟
- [سایر] داستانی از امام باقر(ع) بیان کنید؟
- [سایر] زندگی امام باقر (ع) چگونه بود؟
- [سایر] امام باقر(ع) چگونه به شهادت رسیدند؟
- [سایر] زندگی امام باقر (ع) چگونه بود؟
- [سایر] امام باقر(ع) چگونه به شهادت رسیدند؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مستحب است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن این است که: در رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه "إنّا أنْزَلْناه" بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَابْعَثْ ثَوَابَهَا إلی قَبْرِ فُلان و به جای کلمه فلان، اسم میت را بگویند.
- [آیت الله سبحانی] مستحب است در شب اول قبر، دو رکعت نماز لیلة الدفن برای میّت بخوانند و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره قدر (انّا أنزلناه) بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند: اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد و آلِ مُحَمَّد و ابْعَثْ ثَوابَها إلی قَبْرِ فلان و به جای فلان، اسم میّت را بگویند.
- [امام خمینی] مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند. و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره "انا انزلناه" بخوانند، و بعداز سلام نماز بگویند: "اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان" و به جای کلمه فلان، اسم میت را بگویند.
- [آیت الله بروجردی] مستحب است در شب اوّل قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن اینست که:در رکعت اوّل بعد از حمد یک مرتبه (آیة الکرسی) و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سورهی (اِنّا اَنْزَلْناه) بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند:(اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلَی قَبْرِ فُلانَ)و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مستحب است به امید این که مطلوب پروردگار باشد در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند، به این ترتیب که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه (آیة الکرسی) و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه انا انْزلْناه بخواند و بعد از سلام نماز بگوید: (اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابْعثْ ثوابها الی قبْر فلان) (و به جای فلان، اسم میت را بگوید).
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه (آیة الکرسی) و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره (إنّا أنزلناه) بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند: (اللّهمّ صَلِّ علی محمَّدٍ و آلِ محمّدٍ، وابْعَثْ ثوابَها إلی قَبْرِ فُلانٍ) و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند.
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور ان این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه ایه الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره انا انزلناه را بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند اللهم صل علی محمد و ال محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] سزاوار است در شب اول قبر؛ دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن این است که: در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیت الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره انا انزلناه را بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره اِنّا اَنْزَلْنا بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَابْعَثْ ثَوابَها اِلَی قَبْرِ فُلانَ و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند.
- [آیت الله خوئی] سزاوار است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن این است، که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیةالکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره" انا انزلناه" را بخوانند و بعداز سلام نماز بگویند:" اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان" و بهجای کلمه فلان، اسم میت را بگویند.