مسلمانان
مسلمان کسی است که به دین اسلام باور دارد. حج یکی از فروع دین اسلام است.مسلمان باید به اصول دین هم ملزم باشد.
چرا مسلمانان با هم دیگر مصافحه می کنند؟
پاسخ اجمالی: مصافحه که از باب مفاعله و بین الاثنینی است به معنای دست دادن است. گفته می شود (صافحته) یعنی ظاهر کف دستم، ظاهر کف دست او را ملاقات کرد. مُصَافَحَة: دست به هم دادن و رساندن کف دست ها به هم. سلام کردن و دست دادن نشانه رفتار نیکو و پسندیده است، از آن جایی که پیامبراسلام و ائمه معصومین (ع) طلایه داران اخلاق نیکو هستند و در تمام امور زندگی باید از آن عزیزان الگو بگیریم. انس بن مالک گفت موقعی که رسول اکرم از جنگ تبوک مراجعت می کرد سعد انصاری به استقبال آمد، حضرت با او مصافحه کرد . از پیامبر اسلام (ص) روایت است که فرمود: هر گاه یک دیگر را ملاقات نمودید، سلام دهید و مصافحه نمایید و چون خواستید از هم جدا شوید، برای یک دیگر طلب مغفرت کنید. مصافحه نمودن با مؤمن هزار پاداش نیک دارد. بدون گناه از هم جدا می شوند و موجب جلب رحمت خدا و خوشنودی دیگران می شود و دوستی ها را زیاد و کدورت ها را از بین می برد و دشمنی ها را تبدیل به دوستی می کند. مصافحه از ویژگی های شیعه نیست، بلکه سنت نبوی است. حضرت رسول اکرم (ص) در قول و عمل بر آن تأکید کردند. از این رو برادران اهل سنت نیز به آن اهتمام می ورزند و امروزه این عمل در بین آنها نیز مرسوم است. نقل شده نخستین دو نفری که در روی زمین با هم مصافحه نمودند (دست دادند) ذو القرنین و ابراهیم خلیل (ع) بودند که ابراهیم به استقبال ذو القرنین آمد و با او دست داد. اما مصافحه با زنان نامحرم حرام است. هنگامی که رسول خدا (ص) مکه را فتح کردند حضرت دستور داد ظرفی را حاضر کردند و مقداری آب در آن ریختند و بعد دست خود را در آن فرو بردند، و بعد به زنانی که برای بیعت آمده بودند فرمود: دست خود را در آن فرو برید و این چنین از آنها بیعت گرفت. این نکته مسلم است که برخورد با نامحرم باید به گونه ‌ای باشد که در آن هیچ مفسده و یا خوف مفسده وجود نداشته باشد. پاسخ تفصیلی: سؤال شما در چهار محور قابل بررسی است: 1. علت مصافحه مسلمانان 2. نبوی بودن این سنت 3. سنت بودن مصافحه نزد اهل تسنن 4. سابقه آن در ادیان دیگر قبل از پرداختن به پاسخ ابتدا لازم است به معنای لغوی و اصطلاحی مصافحه بپردازیم: در کتاب های لغت معانی متعددی برای "صفح" که ریشه مصافحه است گفته اند، اما مصافحه که از باب مفاعله و دو طرفی (بین الاثنینی) است به معنای دست دادن است: گفته می شود "صافحته" یعنی ظاهر کف دستم، ظاهر کف دست او را ملاقات کرد. مُصَافَحَة: دست به هم دادن و رساندن کف دست ها به هم. [1] حسن معاشرت و مصافحه بدون تردید اسلام ما را به حسن معاشرت با دیگران و رفتار و کردار نیکو خصوصا نسبت به برادران مؤمن سفارش نموده است و هر چیزی که حسن معاشرت محسوب شود و باعث ادخال سرور در قلب مؤمن شود – در صورتی که مورد نهی شارع مقدس قرار نگرفته باشد - طبعا پسندیده و مورد تأئید اسلام خواهد بود. سلام کردن و دست دادن نشانه رفتار نیکو و پسندیده است. از آن جا که پیامبر اسلام و ائمه معصومین (ع) طلایه داران اخلاق نیکو هستند و در تمام امور زندگی باید از آن عزیزان الگو بگیریم، [2] در گفتار و عمل ما را به آن راهنمایی نمودند. نمونه هایی از رفتار معصومین (ع) 1. انس بن مالک گفت: موقعی که رسول اکرم (ص) از جنگ تبوک مراجعت می کرد سعد انصاری به استقبال ایشان آمد، حضرت با او مصافحه کرد ... . [3] 2. انس بن مالک با دست خود با رسول خدا مصافحه کرده و به آن حضرت سلام گفته و راویان به دنبال هم با همان دست مصافحه کردند و سلام گفتند. 3. کتاب الامامة و التبصرة به نقل از جابر می گوید: به پیغمبر (ص) برخوردم و سلام کردم ، حضرت دستم را فشرد و فرمود: "فشردن دست برادر بوسیدن او است". [4] 4. ابی عبیده گفت من با حضرت باقر (ع) هم مرکب بودیم من اول سوار می شدم بعد ایشان سوار می شدند، همین که سوار می شد و قرار می گرفتیم سلام می کرد و شروع به احوال پرسی و مصافحه می کرد، مثل دو نفر که مدتی یک دیگر را ندیده ‌اند. موقع پایین شدن اول ایشان پایین می ‌آمد وقتی من هم پایین می آمدم باز سلام می کرد و احوال می پرسید، مثل کسی که مدتی است دوستش را ندیده عرض کردم آقا شما کاری می کنید که کسی قبلا نکرده یک بار هم زیاد است. فرمود نمی دانی چه قدر مصافحه (دست دادن) ثواب دارد. مؤمنین وقتی یک دیگر را می ‌بینند و دست در دست یک دیگر می گذارند پیوسته گناهان آنها می ریزد چون برگ درخت. خداوند آنها را مورد توجه خویش قرار می دهد تا از یک دیگر جدا شوند. [5] از پیامبر اسلام (ص) روایت است که فرمود: هر گاه یک دیگر را ملاقات نمودید، سلام دهید و مصافحه نمایید و چون خواستید از هم جدا شوید، برای یک دیگر طلب مغفرت کنید. [6] همچنین از امام باقر (ع) روایت شده است رسول خدا (ص) فرمود: "چون کسی از شما برادرش را ببیند، باید به او سلام گوید و باید با او مصافحه کند؛ زیرا که خداوند- عزّ و جلّ- فرشتگان را به آن گرامی داشت، پس عمل کرده فرشتگان را انجام دهید. [7] آثار و برکات مصافحه الف. آثار اخروی: 1. حضرت صادق (ع) فرمود: "مصافحه نمودن با مؤمن هزار حسنه دارد. [8] 2. از آن حضرت روایت است که مصافحه با مؤمن، هزار برابر پاداش نیک دارد. [9] 3. امام پنجم (ع) فرمود چون مؤمنی با مؤمنی مصافحه کند بدون گناه از هم جدا شوند. [10] 4. ثواب الاعمال به سندش تا امام ششم (ع) فرمود: "شما در مصافحه با هم مانند ثواب مجاهدان را دارید. [11] ب. آثار دنیوی مصافحه: موجب جلب رحمت خدا می شود. موجب خوشنودی دیگران می شود. دوستی ها را زیاد می کند. کدورت ها را از بین می برد. و دشمنی ها را تبدیل به دوستی می کند. ابو عبد اللَّه صادق (ع) گفت: سلام گفتن با حاضران به وسیله مصافحه و دست دادن کمال می‌گیرد، و سلام گفتن بر مسافران به وسیله معانقه و آغوش گرفتن کامل می‌ شود. [12] مصافحه با دشمنان علی (ع) فرمود: با دشمنت مصافحه کن اگر چه از آن خوشش نیاید؛ زیرا خداوند به آن امر کرده و در قرآن مجید فرمود: هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه خواهی دید همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی برقرار شده است. [13] بعد از آن فرمود: تو توانایی نداری دشمنت را مجازات کنی و بهتر است از خدا اطاعت نمایی و از وی درگذری و پاداش زیادی ببری و برای تو همین بس که دشمن خود را به معصیت خداوند مشغول بنگری.‌ [14] مصافحه در میان اهل سنت مصافحه از ویژگی های شیعه نیست، بلکه سنت نبوی است. حضرت رسول اکرم در قول و عمل بر آن تأکید کردند. از این رو برادران اهل سنت نیز به آن اهتمام می ورزند و امروزه این عمل در بین آنها نیز مرسوم است. صحیح ترمذی به سند خود، از انس بن مالک روایت کرده است [15] : که هر گاه کسی به ملاقات رسول خدا (ص) شرفیاب می‌ شد و با آن حضرت، مصافحه می ‌کرد، دست مبارکش را از دست او نمی‌ کشید، مگر این که خود او، دست از دست حضرتش می ‌کشید. [16] سابقه و پیشینه مصافحه بسیاری از سنت هایی که در بین مسلمانان متداول است، سنت ابراهیمی است، از آن جمله است سنت مصافحه. مرحوم صدوق (ره) در کتاب علل الشرائع با استناد به امام باقر (ع) آورده است؛ نخستین دو نفری که در روی زمین با هم مصافحه نمودند (دست دادند) ذو القرنین و ابراهیم خلیل (ع) بودند که ابراهیم به استقبال ذو القرنین آمد و با او دست داد. [17] مصافحه با زنان نامحرم باید توجه داشت که مصافحه با نامحرم از این سنت مستثنا شده و ما از این کار بر حذر شدیم و فقهای بزرگوار ما نیز به این فتوا دادند: ابان بن تغلب از امام جعفر صادق (ع) نقل می‌ کند که آن جناب فرمود: هنگامی که رسول خدا (ص) مکه را فتح کردند مردان با آن جناب بیعت کردند، و بعد از آن زنان آمدند تا بیعت نمایند در این هنگام این آیه شریفه فرود آمد: "یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا جاءَکَ الْمُؤْمِناتُ یُبایِعْنَکَ، ..." دختر حارث گفت: یا رسول اللَّه ما چگونه با شما بیعت کنیم فرمود: "من با زنان مصافحه نمی‌ کنم، در این هنگام دستور دادند ظرفی پر از آب کردند و حضرت دست خود را در آن فرو بردند و بعد بیرون آوردند و فرمودند شما هم دست خود را به عنوان بیعت در این آب فرو برید. مفضل می گوید: از حضرت صادق (ع) پرسیدم رسول خدا چگونه از زنان بیعت گرفت، فرمود: دستور داد ظرفی که در آن وضوء می‌ گرفتند حاضر کردند و مقداری آب در آن ریختند و بعد دست خود را در آن فرو بردند، و بعد به زنانی که برای بیعت آمده بودند فرمود: دست خود را در آن فرو برید و این چنین از آنها بیعت گرفت. [18] این نکته مسلم است که برخورد با نامحرم باید به گونه ‌ای باشد که در آن هیچ مفسده و یا خوف مفسده وجود نداشته باشد. [19] و اما در خصوص تماس بدنی مرد و زن نامحرم و دست دادن و مصافحه کردن آنان با یکدیگر باید گفت: مراجع بزر گوار تقلید به صورت کلی فرموده اند: دست دادن با نامحرم جایز نیست، مگر این که چیزی حایل و حجاب گردد، یا عناوین ثانویه ای مثل ضرورت صدق کند. [20] ، [21] در این حکم فرقی بین غیر محارم نیست، خواه بین داماد و خواهر زن باشد یا زن برادر و برادر شوهر باشد یا بین بستگانی؛ مثل دختر عمو، دختر عمه، دختر خاله و دختر دایی با پسر عمو، پسر دایی، پسر خاله و پسر عمه. پی نوشتها: [1] قاموس و مفردات . [2] " مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند". احزاب، 21. [3] الحدیت (روایات تربیتی)، ج ‌1، ص 217. [4] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار (آداب و سنن)، ج 16، ص 17،ترجمه، کمره‌ای، محمد باقر، ناشر اسلامیه، تهران، 1365 ش، چاپ اول. [5] خسروی، موسی، زندگانی حضرت سجاد و امام محمد باقر (ع) ، ص 213، ناشر اسلامیه‌، تهران، چاپ دوم‌؛ ایمان و کفر- ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج ‌2، ص 309. [6] شیخ حسن دیلمی، إرشاد القلوب إلی الصواب، ج ‌1، ص 392، ،ناشر شریف رضی‌. [7] خرمشاهی، بهاء الدین و انصاری، مسعود، پیام پیامبر، ترجمه ‌فارسی، ص 427، ناشر منفرد، تهران، 1376 ش، چاپ اول.‌ [8] سید مسترحمی، سید هدایت الله، ارشاد القلوب، ج 2، ص 162، ناشر مصطفوی، تهران، 1349 ش، چاپ سوم. ‌ [9] همان، ص 392. [10] صدوق، خصال، ج ‌1، ص 73، ترجمه کمره‌ای، ناشر انتشارات کتابچی،تهران‌، 1377 ش‌،چاپ اول‌. [11] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار (آداب و سنن)، ج 16، ص 18، ترجمه کمره‌ای، محمد باقر.‌ [12] کلینی، کافی، بهبودی، محمد باقر، گزیده کافی، ج ‌1، ص 355، ناشر مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1363 ش، چاپ اول.‌ [13] فصلت، 34. [14] عطاردی، عزیز الله، ایمان و کفر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج ‌2، ص 309‌، ناشر انتشارات عطارد، تهران، سال 1378 ش، چاپ اول.‌ [15] صحیح ترمذی، ج 2، ص 80 . [16] فیروز آبادی، سید مرتضی، فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت، ج ‌1، ص 214، مترجم، ساعدی‌، محمد باقر، ناشر انتشارات فیروزآبادی، قم، 1374 ش، چاپ اول‌ . [17] مشایخ، فاطمه، قصص الأنبیاء (قصص قرآن)، ص 230، ناشر انتشارات فرحان، تهران، سال 1381 ش، چاپ اول. [18] عطاردی، عزیز الله، ایمان و کفر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج ‌1، ص 104 و 105‌.‌ [19] . توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسئله 2442؛ همان، ص 809، سؤال دوم ؛ مسائل جدید، ج 1، ص 137 - 138 [20] نجاة العباد، امام خمینی، ص 364، مسئله 23، 24. [21] islamquest.net/fa/archive/question/574. منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی: مصافحه که از باب مفاعله و بین الاثنینی است به معنای دست دادن است. گفته می شود (صافحته) یعنی ظاهر کف دستم، ظاهر کف دست او را ملاقات کرد. مُصَافَحَة: دست به هم دادن و رساندن کف دست ها به هم. سلام کردن و دست دادن نشانه رفتار نیکو و پسندیده است، از آن جایی که پیامبراسلام و ائمه معصومین (ع) طلایه داران اخلاق نیکو هستند و در تمام امور زندگی باید از آن عزیزان الگو بگیریم. انس بن مالک گفت موقعی که رسول اکرم از جنگ تبوک مراجعت می کرد سعد انصاری به استقبال آمد، حضرت با او مصافحه کرد . از پیامبر اسلام (ص) روایت است که فرمود: هر گاه یک دیگر را ملاقات نمودید، سلام دهید و مصافحه نمایید و چون خواستید از هم جدا شوید، برای یک دیگر طلب مغفرت کنید. مصافحه نمودن با مؤمن هزار پاداش نیک دارد. بدون گناه از هم جدا می شوند و موجب جلب رحمت خدا و خوشنودی دیگران می شود و دوستی ها را زیاد و کدورت ها را از بین می برد و دشمنی ها را تبدیل به دوستی می کند. مصافحه از ویژگی های شیعه نیست، بلکه سنت نبوی است. حضرت رسول اکرم (ص) در قول و عمل بر آن تأکید کردند. از این رو برادران اهل سنت نیز به آن اهتمام می ورزند و امروزه این عمل در بین آنها نیز مرسوم است. نقل شده نخستین دو نفری که در روی زمین با هم مصافحه نمودند (دست دادند) ذو القرنین و ابراهیم خلیل (ع) بودند که ابراهیم به استقبال ذو القرنین آمد و با او دست داد. اما مصافحه با زنان نامحرم حرام است. هنگامی که رسول خدا (ص) مکه را فتح کردند حضرت دستور داد ظرفی را حاضر کردند و مقداری آب در آن ریختند و بعد دست خود را در آن فرو بردند، و بعد به زنانی که برای بیعت آمده بودند فرمود: دست خود را در آن فرو برید و این چنین از آنها بیعت گرفت. این نکته مسلم است که برخورد با نامحرم باید به گونه ‌ای باشد که در آن هیچ مفسده و یا خوف مفسده وجود نداشته باشد. پاسخ تفصیلی: سؤال شما در چهار محور قابل بررسی است: 1. علت مصافحه مسلمانان 2. نبوی بودن این سنت 3. سنت بودن مصافحه نزد اهل تسنن 4. سابقه آن در ادیان دیگر قبل از پرداختن به پاسخ ابتدا لازم است به معنای لغوی و اصطلاحی مصافحه بپردازیم: در کتاب های لغت معانی متعددی برای "صفح" که ریشه مصافحه است گفته اند، اما مصافحه که از باب مفاعله و دو طرفی (بین الاثنینی) است به معنای دست دادن است: گفته می شود "صافحته" یعنی ظاهر کف دستم، ظاهر کف دست او را ملاقات کرد. مُصَافَحَة: دست به هم دادن و رساندن کف دست ها به هم. [1] حسن معاشرت و مصافحه بدون تردید اسلام ما را به حسن معاشرت با دیگران و رفتار و کردار نیکو خصوصا نسبت به برادران مؤمن سفارش نموده است و هر چیزی که حسن معاشرت محسوب شود و باعث ادخال سرور در قلب مؤمن شود – در صورتی که مورد نهی شارع مقدس قرار نگرفته باشد - طبعا پسندیده و مورد تأئید اسلام خواهد بود. سلام کردن و دست دادن نشانه رفتار نیکو و پسندیده است. از آن جا که پیامبر اسلام و ائمه معصومین (ع) طلایه داران اخلاق نیکو هستند و در تمام امور زندگی باید از آن عزیزان الگو بگیریم، [2] در گفتار و عمل ما را به آن راهنمایی نمودند. نمونه هایی از رفتار معصومین (ع) 1. انس بن مالک گفت: موقعی که رسول اکرم (ص) از جنگ تبوک مراجعت می کرد سعد انصاری به استقبال ایشان آمد، حضرت با او مصافحه کرد ... . [3] 2. انس بن مالک با دست خود با رسول خدا مصافحه کرده و به آن حضرت سلام گفته و راویان به دنبال هم با همان دست مصافحه کردند و سلام گفتند. 3. کتاب الامامة و التبصرة به نقل از جابر می گوید: به پیغمبر (ص) برخوردم و سلام کردم ، حضرت دستم را فشرد و فرمود: "فشردن دست برادر بوسیدن او است". [4] 4. ابی عبیده گفت من با حضرت باقر (ع) هم مرکب بودیم من اول سوار می شدم بعد ایشان سوار می شدند، همین که سوار می شد و قرار می گرفتیم سلام می کرد و شروع به احوال پرسی و مصافحه می کرد، مثل دو نفر که مدتی یک دیگر را ندیده ‌اند. موقع پایین شدن اول ایشان پایین می ‌آمد وقتی من هم پایین می آمدم باز سلام می کرد و احوال می پرسید، مثل کسی که مدتی است دوستش را ندیده عرض کردم آقا شما کاری می کنید که کسی قبلا نکرده یک بار هم زیاد است. فرمود نمی دانی چه قدر مصافحه (دست دادن) ثواب دارد. مؤمنین وقتی یک دیگر را می ‌بینند و دست در دست یک دیگر می گذارند پیوسته گناهان آنها می ریزد چون برگ درخت. خداوند آنها را مورد توجه خویش قرار می دهد تا از یک دیگر جدا شوند. [5] از پیامبر اسلام (ص) روایت است که فرمود: هر گاه یک دیگر را ملاقات نمودید، سلام دهید و مصافحه نمایید و چون خواستید از هم جدا شوید، برای یک دیگر طلب مغفرت کنید. [6] همچنین از امام باقر (ع) روایت شده است رسول خدا (ص) فرمود: "چون کسی از شما برادرش را ببیند، باید به او سلام گوید و باید با او مصافحه کند؛ زیرا که خداوند- عزّ و جلّ- فرشتگان را به آن گرامی داشت، پس عمل کرده فرشتگان را انجام دهید. [7] آثار و برکات مصافحه الف. آثار اخروی: 1. حضرت صادق (ع) فرمود: "مصافحه نمودن با مؤمن هزار حسنه دارد. [8] 2. از آن حضرت روایت است که مصافحه با مؤمن، هزار برابر پاداش نیک دارد. [9] 3. امام پنجم (ع) فرمود چون مؤمنی با مؤمنی مصافحه کند بدون گناه از هم جدا شوند. [10] 4. ثواب الاعمال به سندش تا امام ششم (ع) فرمود: "شما در مصافحه با هم مانند ثواب مجاهدان را دارید. [11] ب. آثار دنیوی مصافحه: موجب جلب رحمت خدا می شود. موجب خوشنودی دیگران می شود. دوستی ها را زیاد می کند. کدورت ها را از بین می برد. و دشمنی ها را تبدیل به دوستی می کند. ابو عبد اللَّه صادق (ع) گفت: سلام گفتن با حاضران به وسیله مصافحه و دست دادن کمال می‌گیرد، و سلام گفتن بر مسافران به وسیله معانقه و آغوش گرفتن کامل می‌ شود. [12] مصافحه با دشمنان علی (ع) فرمود: با دشمنت مصافحه کن اگر چه از آن خوشش نیاید؛ زیرا خداوند به آن امر کرده و در قرآن مجید فرمود: هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه خواهی دید همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی برقرار شده است. [13] بعد از آن فرمود: تو توانایی نداری دشمنت را مجازات کنی و بهتر است از خدا اطاعت نمایی و از وی درگذری و پاداش زیادی ببری و برای تو همین بس که دشمن خود را به معصیت خداوند مشغول بنگری.‌ [14] مصافحه در میان اهل سنت مصافحه از ویژگی های شیعه نیست، بلکه سنت نبوی است. حضرت رسول اکرم در قول و عمل بر آن تأکید کردند. از این رو برادران اهل سنت نیز به آن اهتمام می ورزند و امروزه این عمل در بین آنها نیز مرسوم است. صحیح ترمذی به سند خود، از انس بن مالک روایت کرده است [15] : که هر گاه کسی به ملاقات رسول خدا (ص) شرفیاب می‌ شد و با آن حضرت، مصافحه می ‌کرد، دست مبارکش را از دست او نمی‌ کشید، مگر این که خود او، دست از دست حضرتش می ‌کشید. [16] سابقه و پیشینه مصافحه بسیاری از سنت هایی که در بین مسلمانان متداول است، سنت ابراهیمی است، از آن جمله است سنت مصافحه. مرحوم صدوق (ره) در کتاب علل الشرائع با استناد به امام باقر (ع) آورده است؛ نخستین دو نفری که در روی زمین با هم مصافحه نمودند (دست دادند) ذو القرنین و ابراهیم خلیل (ع) بودند که ابراهیم به استقبال ذو القرنین آمد و با او دست داد. [17] مصافحه با زنان نامحرم باید توجه داشت که مصافحه با نامحرم از این سنت مستثنا شده و ما از این کار بر حذر شدیم و فقهای بزرگوار ما نیز به این فتوا دادند: ابان بن تغلب از امام جعفر صادق (ع) نقل می‌ کند که آن جناب فرمود: هنگامی که رسول خدا (ص) مکه را فتح کردند مردان با آن جناب بیعت کردند، و بعد از آن زنان آمدند تا بیعت نمایند در این هنگام این آیه شریفه فرود آمد: "یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا جاءَکَ الْمُؤْمِناتُ یُبایِعْنَکَ، ..." دختر حارث گفت: یا رسول اللَّه ما چگونه با شما بیعت کنیم فرمود: "من با زنان مصافحه نمی‌ کنم، در این هنگام دستور دادند ظرفی پر از آب کردند و حضرت دست خود را در آن فرو بردند و بعد بیرون آوردند و فرمودند شما هم دست خود را به عنوان بیعت در این آب فرو برید. مفضل می گوید: از حضرت صادق (ع) پرسیدم رسول خدا چگونه از زنان بیعت گرفت، فرمود: دستور داد ظرفی که در آن وضوء می‌ گرفتند حاضر کردند و مقداری آب در آن ریختند و بعد دست خود را در آن فرو بردند، و بعد به زنانی که برای بیعت آمده بودند فرمود: دست خود را در آن فرو برید و این چنین از آنها بیعت گرفت. [18] این نکته مسلم است که برخورد با نامحرم باید به گونه ‌ای باشد که در آن هیچ مفسده و یا خوف مفسده وجود نداشته باشد. [19] و اما در خصوص تماس بدنی مرد و زن نامحرم و دست دادن و مصافحه کردن آنان با یکدیگر باید گفت: مراجع بزر گوار تقلید به صورت کلی فرموده اند: دست دادن با نامحرم جایز نیست، مگر این که چیزی حایل و حجاب گردد، یا عناوین ثانویه ای مثل ضرورت صدق کند. [20] ، [21] در این حکم فرقی بین غیر محارم نیست، خواه بین داماد و خواهر زن باشد یا زن برادر و برادر شوهر باشد یا بین بستگانی؛ مثل دختر عمو، دختر عمه، دختر خاله و دختر دایی با پسر عمو، پسر دایی، پسر خاله و پسر عمه. پی نوشتها: [1] قاموس و مفردات . [2] " مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند". احزاب، 21. [3] الحدیت (روایات تربیتی)، ج ‌1، ص 217. [4] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار (آداب و سنن)، ج 16، ص 17،ترجمه، کمره‌ای، محمد باقر، ناشر اسلامیه، تهران، 1365 ش، چاپ اول. [5] خسروی، موسی، زندگانی حضرت سجاد و امام محمد باقر (ع) ، ص 213، ناشر اسلامیه‌، تهران، چاپ دوم‌؛ ایمان و کفر- ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج ‌2، ص 309. [6] شیخ حسن دیلمی، إرشاد القلوب إلی الصواب، ج ‌1، ص 392، ،ناشر شریف رضی‌. [7] خرمشاهی، بهاء الدین و انصاری، مسعود، پیام پیامبر، ترجمه ‌فارسی، ص 427، ناشر منفرد، تهران، 1376 ش، چاپ اول.‌ [8] سید مسترحمی، سید هدایت الله، ارشاد القلوب، ج 2، ص 162، ناشر مصطفوی، تهران، 1349 ش، چاپ سوم. ‌ [9] همان، ص 392. [10] صدوق، خصال، ج ‌1، ص 73، ترجمه کمره‌ای، ناشر انتشارات کتابچی،تهران‌، 1377 ش‌،چاپ اول‌. [11] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار (آداب و سنن)، ج 16، ص 18، ترجمه کمره‌ای، محمد باقر.‌ [12] کلینی، کافی، بهبودی، محمد باقر، گزیده کافی، ج ‌1، ص 355، ناشر مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1363 ش، چاپ اول.‌ [13] فصلت، 34. [14] عطاردی، عزیز الله، ایمان و کفر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج ‌2، ص 309‌، ناشر انتشارات عطارد، تهران، سال 1378 ش، چاپ اول.‌ [15] صحیح ترمذی، ج 2، ص 80 . [16] فیروز آبادی، سید مرتضی، فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت، ج ‌1، ص 214، مترجم، ساعدی‌، محمد باقر، ناشر انتشارات فیروزآبادی، قم، 1374 ش، چاپ اول‌ . [17] مشایخ، فاطمه، قصص الأنبیاء (قصص قرآن)، ص 230، ناشر انتشارات فرحان، تهران، سال 1381 ش، چاپ اول. [18] عطاردی، عزیز الله، ایمان و کفر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج ‌1، ص 104 و 105‌.‌ [19] . توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسئله 2442؛ همان، ص 809، سؤال دوم ؛ مسائل جدید، ج 1، ص 137 - 138 [20] نجاة العباد، امام خمینی، ص 364، مسئله 23، 24. [21] islamquest.net/fa/archive/question/574. منبع: www.islamquest.net
پاسخ:
پاسخ اجمالی:
مصافحه که از باب مفاعله و بین الاثنینی است به معنای دست دادن است.
گفته می شود (صافحته) یعنی ظاهر کف دستم، ظاهر کف دست او را ملاقات کرد.
مُصَافَحَة: دست به هم دادن و رساندن کف دست ها به هم.
سلام کردن و دست دادن نشانه رفتار نیکو و پسندیده است، از آن جایی که پیامبراسلام و ائمه معصومین (ع) طلایه داران اخلاق نیکو هستند و در تمام امور زندگی باید از آن عزیزان الگو بگیریم.
انس بن مالک گفت موقعی که رسول اکرم از جنگ تبوک مراجعت می کرد سعد انصاری به استقبال آمد، حضرت با او مصافحه کرد .
از پیامبر اسلام (ص) روایت است که فرمود: هر گاه یک دیگر را ملاقات نمودید، سلام دهید و مصافحه نمایید و چون خواستید از هم جدا شوید، برای یک دیگر طلب مغفرت کنید.
مصافحه نمودن با مؤمن هزار پاداش نیک دارد. بدون گناه از هم جدا می شوند و موجب جلب رحمت خدا و خوشنودی دیگران می شود و دوستی ها را زیاد و کدورت ها را از بین می برد و دشمنی ها را تبدیل به دوستی می کند.
مصافحه از ویژگی های شیعه نیست، بلکه سنت نبوی است. حضرت رسول اکرم (ص) در قول و عمل بر آن تأکید کردند. از این رو برادران اهل سنت نیز به آن اهتمام می ورزند و امروزه این عمل در بین آنها نیز مرسوم است.
نقل شده نخستین دو نفری که در روی زمین با هم مصافحه نمودند (دست دادند) ذو القرنین و ابراهیم خلیل (ع) بودند که ابراهیم به استقبال ذو القرنین آمد و با او دست داد.
اما مصافحه با زنان نامحرم حرام است. هنگامی که رسول خدا (ص) مکه را فتح کردند حضرت دستور داد ظرفی را حاضر کردند و مقداری آب در آن ریختند و بعد دست خود را در آن فرو بردند، و بعد به زنانی که برای بیعت آمده بودند فرمود: دست خود را در آن فرو برید و این چنین از آنها بیعت گرفت.
این نکته مسلم است که برخورد با نامحرم باید به گونه ای باشد که در آن هیچ مفسده و یا خوف مفسده وجود نداشته باشد.
پاسخ تفصیلی:
سؤال شما در چهار محور قابل بررسی است:
1. علت مصافحه مسلمانان
2. نبوی بودن این سنت
3. سنت بودن مصافحه نزد اهل تسنن
4. سابقه آن در ادیان دیگر
قبل از پرداختن به پاسخ ابتدا لازم است به معنای لغوی و اصطلاحی مصافحه بپردازیم:
در کتاب های لغت معانی متعددی برای "صفح" که ریشه مصافحه است گفته اند، اما مصافحه که از باب مفاعله و دو طرفی (بین الاثنینی) است به معنای دست دادن است: گفته می شود "صافحته" یعنی ظاهر کف دستم، ظاهر کف دست او را ملاقات کرد. مُصَافَحَة: دست به هم دادن و رساندن کف دست ها به هم. [1]
حسن معاشرت و مصافحه
بدون تردید اسلام ما را به حسن معاشرت با دیگران و رفتار و کردار نیکو خصوصا نسبت به برادران مؤمن سفارش نموده است و هر چیزی که حسن معاشرت محسوب شود و باعث ادخال سرور در قلب مؤمن شود – در صورتی که مورد نهی شارع مقدس قرار نگرفته باشد - طبعا پسندیده و مورد تأئید اسلام خواهد بود.
سلام کردن و دست دادن نشانه رفتار نیکو و پسندیده است. از آن جا که پیامبر اسلام و ائمه معصومین (ع) طلایه داران اخلاق نیکو هستند و در تمام امور زندگی باید از آن عزیزان الگو بگیریم، [2] در گفتار و عمل ما را به آن راهنمایی نمودند.
نمونه هایی از رفتار معصومین (ع)
1. انس بن مالک گفت: موقعی که رسول اکرم (ص) از جنگ تبوک مراجعت می کرد سعد انصاری به استقبال ایشان آمد، حضرت با او مصافحه کرد ... . [3]
2. انس بن مالک با دست خود با رسول خدا مصافحه کرده و به آن حضرت سلام گفته و راویان به دنبال هم با همان دست مصافحه کردند و سلام گفتند.
3. کتاب الامامة و التبصرة به نقل از جابر می گوید: به پیغمبر (ص) برخوردم و سلام کردم ، حضرت دستم را فشرد و فرمود: "فشردن دست برادر بوسیدن او است". [4]
4. ابی عبیده گفت من با حضرت باقر (ع) هم مرکب بودیم من اول سوار می شدم بعد ایشان سوار می شدند، همین که سوار می شد و قرار می گرفتیم سلام می کرد و شروع به احوال پرسی و مصافحه می کرد، مثل دو نفر که مدتی یک دیگر را ندیده اند. موقع پایین شدن اول ایشان پایین می آمد وقتی من هم پایین می آمدم باز سلام می کرد و احوال می پرسید، مثل کسی که مدتی است دوستش را ندیده عرض کردم آقا شما کاری می کنید که کسی قبلا نکرده یک بار هم زیاد است.
فرمود نمی دانی چه قدر مصافحه (دست دادن) ثواب دارد. مؤمنین وقتی یک دیگر را می بینند و دست در دست یک دیگر می گذارند پیوسته گناهان آنها می ریزد چون برگ درخت. خداوند آنها را مورد توجه خویش قرار می دهد تا از یک دیگر جدا شوند. [5]
از پیامبر اسلام (ص) روایت است که فرمود: هر گاه یک دیگر را ملاقات نمودید، سلام دهید و مصافحه نمایید و چون خواستید از هم جدا شوید، برای یک دیگر طلب مغفرت کنید. [6]
همچنین از امام باقر (ع) روایت شده است رسول خدا (ص) فرمود: "چون کسی از شما برادرش را ببیند، باید به او سلام گوید و باید با او مصافحه کند؛ زیرا که خداوند- عزّ و جلّ- فرشتگان را به آن گرامی داشت، پس عمل کرده فرشتگان را انجام دهید. [7]
آثار و برکات مصافحه
الف. آثار اخروی:
1. حضرت صادق (ع) فرمود: "مصافحه نمودن با مؤمن هزار حسنه دارد. [8]
2. از آن حضرت روایت است که مصافحه با مؤمن، هزار برابر پاداش نیک دارد. [9]
3. امام پنجم (ع) فرمود چون مؤمنی با مؤمنی مصافحه کند بدون گناه از هم جدا شوند. [10]
4. ثواب الاعمال به سندش تا امام ششم (ع) فرمود: "شما در مصافحه با هم مانند ثواب مجاهدان را دارید. [11]
ب. آثار دنیوی مصافحه:
موجب جلب رحمت خدا می شود.
موجب خوشنودی دیگران می شود.
دوستی ها را زیاد می کند.
کدورت ها را از بین می برد.
و دشمنی ها را تبدیل به دوستی می کند.
ابو عبد اللَّه صادق (ع) گفت: سلام گفتن با حاضران به وسیله مصافحه و دست دادن کمال می‌گیرد، و سلام گفتن بر مسافران به وسیله معانقه و آغوش گرفتن کامل می شود. [12]
مصافحه با دشمنان
علی (ع) فرمود: با دشمنت مصافحه کن اگر چه از آن خوشش نیاید؛ زیرا خداوند به آن امر کرده و در قرآن مجید فرمود: هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه خواهی دید همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی برقرار شده است. [13] بعد از آن فرمود: تو توانایی نداری دشمنت را مجازات کنی و بهتر است از خدا اطاعت نمایی و از وی درگذری و پاداش زیادی ببری و برای تو همین بس که دشمن خود را به معصیت خداوند مشغول بنگری. [14]
مصافحه در میان اهل سنت
مصافحه از ویژگی های شیعه نیست، بلکه سنت نبوی است. حضرت رسول اکرم در قول و عمل بر آن تأکید کردند. از این رو برادران اهل سنت نیز به آن اهتمام می ورزند و امروزه این عمل در بین آنها نیز مرسوم است.
صحیح ترمذی به سند خود، از انس بن مالک روایت کرده است [15] : که هر گاه کسی به ملاقات رسول خدا (ص) شرفیاب می شد و با آن حضرت، مصافحه می کرد، دست مبارکش را از دست او نمی کشید، مگر این که خود او، دست از دست حضرتش می کشید. [16]
سابقه و پیشینه مصافحه
بسیاری از سنت هایی که در بین مسلمانان متداول است، سنت ابراهیمی است، از آن جمله است سنت مصافحه. مرحوم صدوق (ره) در کتاب علل الشرائع با استناد به امام باقر (ع) آورده است؛ نخستین دو نفری که در روی زمین با هم مصافحه نمودند (دست دادند) ذو القرنین و ابراهیم خلیل (ع) بودند که ابراهیم به استقبال ذو القرنین آمد و با او دست داد. [17]
مصافحه با زنان نامحرم
باید توجه داشت که مصافحه با نامحرم از این سنت مستثنا شده و ما از این کار بر حذر شدیم و فقهای بزرگوار ما نیز به این فتوا دادند:
ابان بن تغلب از امام جعفر صادق (ع) نقل می کند که آن جناب فرمود: هنگامی که رسول خدا (ص) مکه را فتح کردند مردان با آن جناب بیعت کردند، و بعد از آن زنان آمدند تا بیعت نمایند در این هنگام این آیه شریفه فرود آمد: "یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا جاءَکَ الْمُؤْمِناتُ یُبایِعْنَکَ، ..." دختر حارث گفت: یا رسول اللَّه ما چگونه با شما بیعت کنیم فرمود: "من با زنان مصافحه نمی کنم، در این هنگام دستور دادند ظرفی پر از آب کردند و حضرت دست خود را در آن فرو بردند و بعد بیرون آوردند و فرمودند شما هم دست خود را به عنوان بیعت در این آب فرو برید.
مفضل می گوید: از حضرت صادق (ع) پرسیدم رسول خدا چگونه از زنان بیعت گرفت، فرمود: دستور داد ظرفی که در آن وضوء می گرفتند حاضر کردند و مقداری آب در آن ریختند و بعد دست خود را در آن فرو بردند، و بعد به زنانی که برای بیعت آمده بودند فرمود: دست خود را در آن فرو برید و این چنین از آنها بیعت گرفت. [18]
این نکته مسلم است که برخورد با نامحرم باید به گونه ای باشد که در آن هیچ مفسده و یا خوف مفسده وجود نداشته باشد. [19]
و اما در خصوص تماس بدنی مرد و زن نامحرم و دست دادن و مصافحه کردن آنان با یکدیگر باید گفت:
مراجع بزر گوار تقلید به صورت کلی فرموده اند: دست دادن با نامحرم جایز نیست، مگر این که چیزی حایل و حجاب گردد، یا عناوین ثانویه ای مثل ضرورت صدق کند.
[20] ، [21] در این حکم فرقی بین غیر محارم نیست، خواه بین داماد و خواهر زن باشد یا زن برادر و برادر شوهر باشد یا بین بستگانی؛ مثل دختر عمو، دختر عمه، دختر خاله و دختر دایی با پسر عمو، پسر دایی، پسر خاله و پسر عمه.
پی نوشتها:
[1] قاموس و مفردات .
[2] " مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند". احزاب، 21.
[3] الحدیت (روایات تربیتی)، ج 1، ص 217.
[4] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار (آداب و سنن)، ج 16، ص 17،ترجمه، کمره‌ای، محمد باقر، ناشر اسلامیه، تهران، 1365 ش، چاپ اول.
[5] خسروی، موسی، زندگانی حضرت سجاد و امام محمد باقر (ع) ، ص 213، ناشر اسلامیه، تهران، چاپ دوم؛ ایمان و کفر- ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج 2، ص 309.
[6] شیخ حسن دیلمی، إرشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 392، ،ناشر شریف رضی.
[7] خرمشاهی، بهاء الدین و انصاری، مسعود، پیام پیامبر، ترجمه فارسی، ص 427، ناشر منفرد، تهران، 1376 ش، چاپ اول.
[8] سید مسترحمی، سید هدایت الله، ارشاد القلوب، ج 2، ص 162، ناشر مصطفوی، تهران، 1349 ش، چاپ سوم.
[9] همان، ص 392.
[10] صدوق، خصال، ج 1، ص 73، ترجمه کمره‌ای، ناشر انتشارات کتابچی،تهران، 1377 ش،چاپ اول.
[11] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار (آداب و سنن)، ج 16، ص 18، ترجمه کمره‌ای، محمد باقر.
[12] کلینی، کافی، بهبودی، محمد باقر، گزیده کافی، ج 1، ص 355، ناشر مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1363 ش، چاپ اول.
[13] فصلت، 34.
[14] عطاردی، عزیز الله، ایمان و کفر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج 2، ص 309، ناشر انتشارات عطارد، تهران، سال 1378 ش، چاپ اول.
[15] صحیح ترمذی، ج 2، ص 80 .
[16] فیروز آبادی، سید مرتضی، فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت، ج 1، ص 214، مترجم، ساعدی، محمد باقر، ناشر انتشارات فیروزآبادی، قم، 1374 ش، چاپ اول .
[17] مشایخ، فاطمه، قصص الأنبیاء (قصص قرآن)، ص 230، ناشر انتشارات فرحان، تهران، سال 1381 ش، چاپ اول.
[18] عطاردی، عزیز الله، ایمان و کفر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج 1، ص 104 و 105.
[19] . توضیح المسائل مراجع، ج 2، مسئله 2442؛ همان، ص 809، سؤال دوم ؛ مسائل جدید، ج 1، ص 137 - 138
[20] نجاة العباد، امام خمینی، ص 364، مسئله 23، 24.
[21] islamquest.net/fa/archive/question/574.
منبع: www.islamquest.net
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در محیط دانشگاههای کشورهای غربی هنگام برخورد با اساتیدِ زن یا دانشجویانِ دختر، ناگزیر از مصافحه هستیم. وگرنه حمل بر سوء ادب دانشجویان مسلمان می شود، تکلیف چیست؟
- [آیت الله سبحانی] آیا مصافحه ی مرد با زن اجنبیه جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] نظر شریف جنابعالی درباره مصافحه نماز گزاران بعد از اتمام نماز چیست؟ قابل ذکر است که بعضی از علمای بزرگوار فرموده اند (راجع به این موضوع چیزی از ائمه(علیهم السلام) وارد نشده است)، لذا انگیزه ای برای انجام مصافحه وجود ندارد. ولی در عین حال مشاهده می کنیم که مصافحه باعث افزایش دوستی و محبت بین نمازگزاران می شود.
- [سایر] چرا مسلمانان با هم دیگر مصافحه می کنند؟ آیا این سنت پیامبر است و سنی ها نیز این را به عنوان سنت می شمارند؟ آیا این در ادیان دیگر هم سنت بوده است؟
- [آیت الله بهجت] در محیط دانشگاه های کشورهای غربی، هنگام برخورد با اساتید زن یا دانشجویان دختر، ناگزیر از مصافحه هستیم، وگرنه حمل بر سوء ادب دانشجویان مسلمان می شود. تکلیف چیست؟
- [سایر] مصافحه و دست دادن بعد از نماز از کجا ریشه گرفته است؟
- [آیت الله سبحانی] آیا خصوص مصافحه بعد از نمازهای یومیه نصی از اهل بیت(علیهم السلام) وارد شده است؟
- [سایر] حکم دقیق مصافحه و دست دادن با زن نامحرم - به ویژه فامیل مثل دختر خاله، دختر عمو و... - چیست؟
- [سایر] آیا دست دادن با زنان کهنسال نامحرم - که دست خود را برای مصافحه دراز می‌کنند - گناه است؟
- [آیت الله بهجت] آیا مصافحه کردن و تبریک سال نو در روز عاشورا، یا شهادت معصوم که مقارن اعیاد نوروز شده است، اشکال دارد؟
- [آیت الله خوئی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلًا نمیتواند زن مسلمان بگیرد و باید در قبرستان مسلمانان دفن نشود.
- [آیت الله مظاهری] اگر کافر به هر لغتی شهادتین بگوید مسلمان می‌شود و بعد از مسلمان شدن احکام اسلام بر او بار می‌شود گرچه ندانیم قلباً مسلمان شده یا نه، ولی اگر بدانیم قلباً مسلمان نشده است مسلمان نیست و احکام اسلام را ندارد و همچنین است هرگاه شهادتین نگوید ولی قلباً به معنای او ایمان داشته باشد. 8 - تبعیّت
- [آیت الله فاضل لنکرانی] دفن مسلمان درقبرستان کفار ودفن کافردرقبرستان مسلمانان جائز نیست.
- [آیت الله بهجت] مسلمان از کافر ارث میبرد، ولی کافر اگرچه پدر یا پسر میت باشد از مسلمان ارث نمیبرد. ولی اگر میت مسلمان پسر کافری دارد و او پسری مسلمان دارد، آن پسر مسلمان از جدّ خود ارث میبرد، و همچنین اگر پسر میت مسلمان، کافر باشد ولی عموی میت یا برادر میت مسلمان باشد ارث به آنها می‌رسد، و در صورت کافر بودن این دو، پسران مسلمان عمو و برادر ارث میبرند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، چنانچه سابقاً کافر بوده، نجس است و چنانچه سابقاً مسلمان بوده پاک است و سایر احکام مسلمان را داراست و چنانچه حالت سابقه او معلوم نباشد، پاک می‌باشد ولی احکام دیگر مسلمان را ندارد مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود، مگر آن که در سرزمین اسلام باشد که ظاهراً تمام احکام مسلمان شامل او نیز می‌شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه پاک می باشد ولی اگر اماره ای بر اسلام او نباشد و در بلاد اسلام هم نباشد، احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً زن مسلمان نمی تواند با او ازدواج کند و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً نمیتواند زن مسلمان با او ازدواج کند و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.
- [امام خمینی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه پاک می باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلا نمی تواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.
- [آیت الله سیستانی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه ، و نشانهای هم بر اسلامش نباشد ، پاک می‌باشد ، ولی احکام دیگر مسلمان را ندارد ، مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد ، و باید در قبرستان مسلمانان دفن نشود .
- [آیت الله مکارم شیرازی] دفن مسلمان در قبرستان غیر مسلمان و دفن کافر در قبرستان مسلمان جایز نیست بنابر احتیاط واجب، همچنین دفن مسلمان در جایی که نسبت به او بی احترامی باشد حرام است، مانند جایی که خاکروبه و کثافت می ریزند.