دنیا
دنیا: جهان محسوس و مادّی، مقابل آخرت است .
دعا برای مرتدی که از دنیا رفته است چه حکمی دارد؟
پاسخ اجمالی: اگرچه در دعا کردن محدویت چندانی نیست، اما استجابت دعا دارای شرایطی است که از جمله آن قابلیت فردی است که برای او می خواهیم دعا کنیم . هرچند می توان برای کافر و منافق و مرتد در زمان حیات و زندگی آنان دعا کرد ولی در صورتی در حال کفر از دنیا بروند ، خود زمینه استجابت دعا را از بین برده اند و دعای ما در حق آنان مستجاب نمی شود. از این جهت دعا کردن در حق آنان معنا ندارد و اسلام آنرا اجازه نداده است. پاسخ تفصیلی: دعا ارتباط قلبی بنده با پروردگار و درخواست از اوست. خداوند بندگان خود را به دعا و درخواست از خود دعوت کرده و فرموده است:" ادعونی استجب لکم"[1]مرا بخوانید تا شما را استجابت کنم." اگرچه در دعا کردن محدویت چندانی نیست، اما استجابت دعا دارای شرایطی است که از جمله آنها، قابلیت فردی است که برای او می خواهیم دعا کنیم. دعا در باره افراد مرتدی که با اختیار، ایمان به خدا را ترک کرده و کفر را بر گزیده اند و با این حالت از دنیا رفته اند از این قبیل است که خود آنان قابلیت استجابت دعا را از بین برده اند. بنا بر این قرآن، پیامبر و مؤمنان را از دعا و طلب امرزش برای آنان نهی کرده است و می فرماید :" مَا کاَنَ لِلنَّبیِ‌ِّ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَن یَسْتَغْفِرُواْ لِلْمُشْرِکِینَ وَ لَوْ کَانُواْ أُوْلیِ قُرْبیَ‌ مِن بَعْدِ مَا تَبَینَ‌َ لهَُمْ أَنهَُّمْ أَصْحَابُ الجَْحِیمِ" یعنی:" برای پیامبر و مؤمنان، شایسته نبود که برای مشرکان (از خداوند) طلب آمرزش کنند، هر چند از نزدیکانشان باشند (آن هم) پس از آنکه بر آنها روشن شد که این گروه، اهل دوزخند! "[2] بر اساس این آیه استغفار برای مشرکین‌ از این جهت جائز نیست که امری لغو و بیهوده است، زیرا فردی که استحقاق عذاب و عقوبت الهی را دارد از یکی از این دو صورت بیرون نیست، یا خداوند بخاطر تقصیری که از او ‌ سرزده قصد تنبیه و عقاب او را دارد، و یا بنده با خدای تعالی دشمن است، اگر از بنده گناهی سرزده باشد ولی بنده‌اش با او دشمن نباشد و بلکه اظهار تذلل و خواری کند، در اینصورت جای این هست که بخاطر سعه رحمت او آدمی برای آن بنده طلب مغفرت کند، و از خداوند بخواهد که به حال آن بنده‌اش ترحم کند. اما اگر بنده با خدا سر دشمنی داشته باشد مانند مشرکین معاند- و خود را بالاتر از آن بداند که به درگاه خدا سر فرود بیاورد، در چنین صورتی عقل صریح حکم می‌کند به اینکه شفاعت و یا استغفار معنا ندارد، مگر بعد از آن که آن بنده عناد را کنار گذاشته، بسوی خدا توبه و بازگشت کند و به لباس تذلل و مسکنت درآید. و گر نه چه معنا دارد که انسان برای کسی که اصلا رحمت و مغفرت را قبول ندارد و زیر بار عبودیت او نمی‌رود، استغفار نموده، از خدا بخواهد که از او درگذرد. آری، این درخواست و شفاعت استهزاء به مقام ربوبیت و بازی کردن با مقام عبودیت است، که به حکم فطرت عملی است ناپسند و غیر جائز. و خداوند این جائز نبودن را به حق نداشتن تعبیر کرده و فرموده:" ما کانَ لِلنَّبِیِّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا" یعنی پیغمبر و آنان که ایمان آورده‌اند حق ندارند استغفار کنند بعد از آنکه برای آنها معلوم شد که ...، و در تفسیر آیه" ما کانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ" گفته شد که حکم جواز در شرع بعد از جعل حق است.[3] از این آیه می توان استفاده کرد که دعا و طلب مغفرت برای مرتدینی که با حالت کفر والحاد از دنیا رفته اند نیز امری لغو و بیهوده است؛ زیرا آنان نیز با اختیار خود راه عناد و دشمنی با خدای خود را در پیش گرفتند. به همین دلیل استغفار برای آنان جایز نیست. پی نوشتها: [1] غافر، 60. [2] توبه،113. [3] موسوی همدانی، سید محمد باقر ،ترجمه المیزان، ج‌9 ، ص 541. ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم‌، مکان چاپ: قم‌، سال چاپ: 1374 ش‌، نوبت چاپ: پنجم‌؛ مکارم شیرازی ناصر تفسیر نمونه‌،ج8، ص154 ناشر: دار الکتب الإسلامیة، مکان چاپ: تهران‌، سال چاپ: 1374 ش‌، نوبت چاپ: اول‌ منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی: اگرچه در دعا کردن محدویت چندانی نیست، اما استجابت دعا دارای شرایطی است که از جمله آن قابلیت فردی است که برای او می خواهیم دعا کنیم . هرچند می توان برای کافر و منافق و مرتد در زمان حیات و زندگی آنان دعا کرد ولی در صورتی در حال کفر از دنیا بروند ، خود زمینه استجابت دعا را از بین برده اند و دعای ما در حق آنان مستجاب نمی شود. از این جهت دعا کردن در حق آنان معنا ندارد و اسلام آنرا اجازه نداده است. پاسخ تفصیلی: دعا ارتباط قلبی بنده با پروردگار و درخواست از اوست. خداوند بندگان خود را به دعا و درخواست از خود دعوت کرده و فرموده است:" ادعونی استجب لکم"[1]مرا بخوانید تا شما را استجابت کنم." اگرچه در دعا کردن محدویت چندانی نیست، اما استجابت دعا دارای شرایطی است که از جمله آنها، قابلیت فردی است که برای او می خواهیم دعا کنیم. دعا در باره افراد مرتدی که با اختیار، ایمان به خدا را ترک کرده و کفر را بر گزیده اند و با این حالت از دنیا رفته اند از این قبیل است که خود آنان قابلیت استجابت دعا را از بین برده اند. بنا بر این قرآن، پیامبر و مؤمنان را از دعا و طلب امرزش برای آنان نهی کرده است و می فرماید :" مَا کاَنَ لِلنَّبیِ‌ِّ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَن یَسْتَغْفِرُواْ لِلْمُشْرِکِینَ وَ لَوْ کَانُواْ أُوْلیِ قُرْبیَ‌ مِن بَعْدِ مَا تَبَینَ‌َ لهَُمْ أَنهَُّمْ أَصْحَابُ الجَْحِیمِ" یعنی:" برای پیامبر و مؤمنان، شایسته نبود که برای مشرکان (از خداوند) طلب آمرزش کنند، هر چند از نزدیکانشان باشند (آن هم) پس از آنکه بر آنها روشن شد که این گروه، اهل دوزخند! "[2] بر اساس این آیه استغفار برای مشرکین‌ از این جهت جائز نیست که امری لغو و بیهوده است، زیرا فردی که استحقاق عذاب و عقوبت الهی را دارد از یکی از این دو صورت بیرون نیست، یا خداوند بخاطر تقصیری که از او ‌ سرزده قصد تنبیه و عقاب او را دارد، و یا بنده با خدای تعالی دشمن است، اگر از بنده گناهی سرزده باشد ولی بنده‌اش با او دشمن نباشد و بلکه اظهار تذلل و خواری کند، در اینصورت جای این هست که بخاطر سعه رحمت او آدمی برای آن بنده طلب مغفرت کند، و از خداوند بخواهد که به حال آن بنده‌اش ترحم کند. اما اگر بنده با خدا سر دشمنی داشته باشد مانند مشرکین معاند- و خود را بالاتر از آن بداند که به درگاه خدا سر فرود بیاورد، در چنین صورتی عقل صریح حکم می‌کند به اینکه شفاعت و یا استغفار معنا ندارد، مگر بعد از آن که آن بنده عناد را کنار گذاشته، بسوی خدا توبه و بازگشت کند و به لباس تذلل و مسکنت درآید. و گر نه چه معنا دارد که انسان برای کسی که اصلا رحمت و مغفرت را قبول ندارد و زیر بار عبودیت او نمی‌رود، استغفار نموده، از خدا بخواهد که از او درگذرد. آری، این درخواست و شفاعت استهزاء به مقام ربوبیت و بازی کردن با مقام عبودیت است، که به حکم فطرت عملی است ناپسند و غیر جائز. و خداوند این جائز نبودن را به حق نداشتن تعبیر کرده و فرموده:" ما کانَ لِلنَّبِیِّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا" یعنی پیغمبر و آنان که ایمان آورده‌اند حق ندارند استغفار کنند بعد از آنکه برای آنها معلوم شد که ...، و در تفسیر آیه" ما کانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ" گفته شد که حکم جواز در شرع بعد از جعل حق است.[3] از این آیه می توان استفاده کرد که دعا و طلب مغفرت برای مرتدینی که با حالت کفر والحاد از دنیا رفته اند نیز امری لغو و بیهوده است؛ زیرا آنان نیز با اختیار خود راه عناد و دشمنی با خدای خود را در پیش گرفتند. به همین دلیل استغفار برای آنان جایز نیست. پی نوشتها: [1] غافر، 60. [2] توبه،113. [3] موسوی همدانی، سید محمد باقر ،ترجمه المیزان، ج‌9 ، ص 541. ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم‌، مکان چاپ: قم‌، سال چاپ: 1374 ش‌، نوبت چاپ: پنجم‌؛ مکارم شیرازی ناصر تفسیر نمونه‌،ج8، ص154 ناشر: دار الکتب الإسلامیة، مکان چاپ: تهران‌، سال چاپ: 1374 ش‌، نوبت چاپ: اول‌ منبع: www.islamquest.net
پاسخ:
پاسخ اجمالی:
اگرچه در دعا کردن محدویت چندانی نیست، اما استجابت دعا دارای شرایطی است که از جمله آن قابلیت فردی است که برای او می خواهیم دعا کنیم . هرچند می توان برای کافر و منافق و مرتد در زمان حیات و زندگی آنان دعا کرد ولی در صورتی در حال کفر از دنیا بروند ، خود زمینه استجابت دعا را از بین برده اند و دعای ما در حق آنان مستجاب نمی شود. از این جهت دعا کردن در حق آنان معنا ندارد و اسلام آنرا اجازه نداده است.
پاسخ تفصیلی:
دعا ارتباط قلبی بنده با پروردگار و درخواست از اوست. خداوند بندگان خود را به دعا و درخواست از خود دعوت کرده و فرموده است:" ادعونی استجب لکم"[1]مرا بخوانید تا شما را استجابت کنم."
اگرچه در دعا کردن محدویت چندانی نیست، اما استجابت دعا دارای شرایطی است که از جمله آنها، قابلیت فردی است که برای او می خواهیم دعا کنیم. دعا در باره افراد مرتدی که با اختیار، ایمان به خدا را ترک کرده و کفر را بر گزیده اند و با این حالت از دنیا رفته اند از این قبیل است که خود آنان قابلیت استجابت دعا را از بین برده اند. بنا بر این قرآن، پیامبر و مؤمنان را از دعا و طلب امرزش برای آنان نهی کرده است و می فرماید :" مَا کاَنَ لِلنَّبیِ‌ِّ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَن یَسْتَغْفِرُواْ لِلْمُشْرِکِینَ وَ لَوْ کَانُواْ أُوْلیِ قُرْبیَ مِن بَعْدِ مَا تَبَینَ‌َ لهَُمْ أَنهَُّمْ أَصْحَابُ الجَْحِیمِ" یعنی:" برای پیامبر و مؤمنان، شایسته نبود که برای مشرکان (از خداوند) طلب آمرزش کنند، هر چند از نزدیکانشان باشند (آن هم) پس از آنکه بر آنها روشن شد که این گروه، اهل دوزخند! "[2]
بر اساس این آیه استغفار برای مشرکین از این جهت جائز نیست که امری لغو و بیهوده است، زیرا فردی که استحقاق عذاب و عقوبت الهی را دارد از یکی از این دو صورت بیرون نیست، یا خداوند بخاطر تقصیری که از او سرزده قصد تنبیه و عقاب او را دارد، و یا بنده با خدای تعالی دشمن است، اگر از بنده گناهی سرزده باشد ولی بنده‌اش با او دشمن نباشد و بلکه اظهار تذلل و خواری کند، در اینصورت جای این هست که بخاطر سعه رحمت او آدمی برای آن بنده طلب مغفرت کند، و از خداوند بخواهد که به حال آن بنده‌اش ترحم کند. اما اگر بنده با خدا سر دشمنی داشته باشد مانند مشرکین معاند- و خود را بالاتر از آن بداند که به درگاه خدا سر فرود بیاورد، در چنین صورتی عقل صریح حکم می‌کند به اینکه شفاعت و یا استغفار معنا ندارد، مگر بعد از آن که آن بنده عناد را کنار گذاشته، بسوی خدا توبه و بازگشت کند و به لباس تذلل و مسکنت درآید.
و گر نه چه معنا دارد که انسان برای کسی که اصلا رحمت و مغفرت را قبول ندارد و زیر بار عبودیت او نمی‌رود، استغفار نموده، از خدا بخواهد که از او درگذرد. آری، این درخواست و شفاعت استهزاء به مقام ربوبیت و بازی کردن با مقام عبودیت است، که به حکم فطرت عملی است ناپسند و غیر جائز.
و خداوند این جائز نبودن را به حق نداشتن تعبیر کرده و فرموده:" ما کانَ لِلنَّبِیِّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا" یعنی پیغمبر و آنان که ایمان آورده‌اند حق ندارند استغفار کنند بعد از آنکه برای آنها معلوم شد که ...، و در تفسیر آیه" ما کانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ" گفته شد که حکم جواز در شرع بعد از جعل حق است.[3]
از این آیه می توان استفاده کرد که دعا و طلب مغفرت برای مرتدینی که با حالت کفر والحاد از دنیا رفته اند نیز امری لغو و بیهوده است؛ زیرا آنان نیز با اختیار خود راه عناد و دشمنی با خدای خود را در پیش گرفتند. به همین دلیل استغفار برای آنان جایز نیست.
پی نوشتها:
[1] غافر، 60.
[2] توبه،113.
[3] موسوی همدانی، سید محمد باقر ،ترجمه المیزان، ج9 ، ص 541. ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم، مکان چاپ: قم، سال چاپ: 1374 ش، نوبت چاپ: پنجم؛ مکارم شیرازی ناصر تفسیر نمونه،ج8، ص154 ناشر: دار الکتب الإسلامیة، مکان چاپ: تهران، سال چاپ: 1374 ش، نوبت چاپ: اول
منبع: www.islamquest.net
- [آیت الله سبحانی] اگر شخص مرتدی سلام کند آیا جواب سلامش واجب است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر مسلمانی عمداً مرتدی را به قتل برساند، آیا قصاص یا دیه دارد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر کافر ذمی، مرتدی را به قتل برساند، آیا قصاص می شود؟
- [سایر] حکم دعا کردن در حق مرتدّان غیر مسلمانی که از دنیا رفته اند چیست؟
- [آیت الله جوادی آملی] مجازات یا مسؤولیت قاتلِ شخص مرتد در موارد ذیل چیست؟ 1. مسلمانی، عمداً مرتدی را به قتل برساند. 2. مرتدی، مرتد دیگر را عمداً به قتل برساند. 3. کافر ذمی، مرتدی را به قتل برساند. 4. در موارد فوق چنانچه قتل غیرعمد باشد، قاتل چه مسؤولیتی دارد؟ آیا دیهای برای مرتد ثابت است؟ در فرض ثبوت، مقدار آن را بیان فرمایید. 5. ب) آیا در صورت فوق فرقی بین اقسام مرتد و زن یا مرد بودن مرتد می‌باشد یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] حکم مرتدّی که پس از توبه مرده باشد چیست؟ و آیا فرقی بین مرتد ملی و فطری وجود دارد؟
- [سایر] اگر با ظهور امام زمان (عج) دنیا به پایان می‌رسد، چرا برای ظهور آن حضرت دعا میکنیم؟
- [سایر] سلام علیکم با آرزوی قبولی طاعات از خداوند متعال من فقط از جنابعالی التماس دعا دارم من از خدا خواستم همسری نصیبم کنه که عشق به خودش توی قلبش باشه و نور ایمان در چهره اش. چیزی که توی این دنیا کم پیدا میشه از شما که پیش اون بالایی آبرو دارین میخوام سر نمازاتون برام دعا کنین.فقط همین التمس دعا...
- [آیت الله مظاهری] آیا ذکر حاجات دنیوی هنگام دعا کردن اشال دارد؟ من هر وقت در دعا برای خود یا فرزندانم خانه یا وسائل اولیه زندگی و یا ماشین سواری از خداوند میخواهم، میترسم اینطور خواستن خوب نباشد. آیا خواستن این چیزها یعنی میل به دنیا داشتن؟ اگرکار و تلاش بیشتری داشته باشیم تا زندگی راحتتری داشته باشیم، خوب است یا نه؟
- [سایر] جناب آقای مرادی عزیز سلام. خوشا به سعادتون که عازم حرم امام رضا(ع) هستید. التماس دعا. راستش به شدت دلتنگ حرم آقا هستم. غربت خیلی سخته. به آقا بگید دستمونو بگیرن تا حداقل توی اون دنیا غریب نباشیم.
- [آیت الله سبحانی] وقف بر معدوم صحیح نیست بنابراین اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامده اند وقف کند درست نیست ولی وقف برای اولاد که بعضی از آنها به دنیا آمده اند صحیح و آنها که به دنیا نیامده اند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک می شوند.
- [آیت الله سبحانی] وقف بر معدوم صحیح نیست بنابراین اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامده اند وقف کند درست نیست ولی وقف برای اولاد که بعضی از آنها به دنیا آمده اند صحیح و آنها که به دنیا نیامده اند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک می شوند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] وقف برای کسانی که هنوز به دنیا نیامده اند صحیح نمی باشد، ولی وقف برای اشخاصی که بعضی از آنها به دنیا آمده اند و بعضی هنوز به دنیا نیامده اند صحیح است (مانند وقف بر فرزندان موجود و نسلهای آینده) و آنها که بعداً به دنیا می آیند در آن وقف شریک خواهند شد.
- [آیت الله علوی گرگانی] واجب نیست که نمازگزار جواب سلام را به قصد دعا بگوید یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد اگرچه قصد دعا بهتر است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] گفته شد، و نیز دعا کردن در نماز اشکال ندارد ولی احتیاط مستحب آن است که به غیر عربی دعا نکند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامده اند وقف کند درست نیست ولی وقفبرای اشخاص که بعضی از آنهابه دنیا آمده اند صحیح و آنها که به دنیا نیامده اند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک می شوند
- [آیت الله مظاهری] اگر مالی را برای اشخاصی که بعضی از آنها به دنیا آمدهاند وقف کند وقف صحیح است و آنها که به دنیا نیامدهاند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک می‌شوند و همچنین اگر مالی را فقط برای کسانی که به دنیا نیامدهاند وقف کند نیز صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] وقف بر معدوم یعنی افرادی که وجود ندارند صحیح نیست، امّا چنانچه وقفِ مال جهت افرادی که به دنیا نیامدهاند و در شکم مادر هستند باشد، اشکالی ندارد؛ همچنین وقف بر معدوم به تبع موجود یعنی برای اشخاصی که بعضی از آنها به دنیا آمدهاند صحیح است، مانند وقف بر اولاد و در این صورت طبقات بعد که به دنیا نیامدهاند، بعد از به دنیا آمدن با دیگران شریک می‌شوند.
- [آیت الله وحید خراسانی] خواندن قران به قصد قرانیت نه قصد جزییت در نماز به غیر از چهار ایه ای که سجده واجب دارد و نیز دعا کردن در نماز اشکال ندارد ولی احتیاط مستحب ان است که به غیر عربی دعا نکند
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] خواندن قرآن در نماز؛ غیر از چهار آیه ای که سجده واجب دارد و در احکام جنابت گفته شد و نیز دعا کردن در نماز اشکال ندارد؛ ولی احتیاط مستحب آن است که به غیر عربی دعا نکند.