مطلق بودن اخلاق را با مطلق بودن فعل اخلاقی نباید اشتباه کرد.فرق است میان " اخلاق " و " رفتار " . اخلاق عبارت است از یک سلسله خصلتها و سجایا و ملکات اکتسابی که بشر آنها را به عنوان اصول اخلاقی می پذیرد.رفتارانسان عبارت است از پیاده کردن همان روحیات در خارج ، در شرایط مختلف.در یک جا انسان باید یک جورعکس العمل نشان بدهد ، در جای دیگر جور دیگر ، نه اینکه انسان در یک جاباید یکجور باشد و در جای دیگر جور دیگر.(1) و لذا اگر تکبر در برابر شخص متکبر، عبادت شمرده می شود، بدین نظر نیست، که در برابر متکبرین، تکبر به عنوان یک حالت روحی(خودپسندی و خود بزرگ بینی پسندیده است و واقعا باید چنین بود، بلکه در برابرمتکبرین باید رفتار متکبرانه داشت. در این جمله نهج البلاغه نیز(تکبر) به عنوان یک ویژگی اخلاقی به طور کلی توصیه نشده است بلکه از زنان خواسته اند که در برابر مرد نامحرم رفتار متکبرانه داشته باشند. البته " زهو " که اینجا آمده با کلمه " تکبر " کمی فرق دارد ، یعنی رفتارش بزرگ منشانه باشد تا نامحرم همیشه میان خودش و آن زن یک حریم و یک دور باش قائل شود و این ،رفتار متکبرانه است نه خود تکبر.
اما درباره(ترس)، بدون شک شجاعت به عنوان خلق روحی یعنی قوت قلب داشتن و خود را در برابر دیگران نباختن برای زن و مرد ممدوح است و اسلام از زن نخواسته است که(ترسو) باشد و زنان شجاع در تاریخ اسلام همانند مردان شجاع مورد تمجید بوده اند،ولی چون زن حامل یک امانت بزرگ انسانی است که همان(عفت)باشد از او خواسته اند تا(رفتارش) آمیخته با ترس باشد. شجاعت زن در فداکاری برای حفظ امانت است و آن که خود را در معرض خطر قرار می دهد و عفت خود را از دست می دهد نه تنها فداکاری نکرده بلکه خیانت کار است.(2)
و اما بخل: قرآن می گوید :( ومن یوق شح نفسه فاولئک هم المفلحون) یک حالتی را قرآن به نام " شح نفس " می نامد ، یعنی گرفتگی روح ، پول پرستی .
اسلام می خواهد تعلقات انسان را از بین ببرد و نمی خواهد انسان اعم از زن و مرد به غیر خدا وابسته باشد.مقصود از بخل در این حدیث ، بخل در مال فردی و شخصی نیست . زن امانتدار مال شوهر است. بخل در اینجا ، نه بخل به معنای آن صفت نفسانی است که خلق است ، بلکه به معنای " رفتار ممسکانه " است نه از مال خود بلکه از مال شوهر ، و این اختصاص به زن ندارد ، در غیرزن هم هست . امیرالمؤمنین، اول جواد و اول ممسک بود . تاریخ این را نشان می دهد . اول جواد و بخشنده بود از مال خودش ، اول ممسک بود در مالی که امانتدار آن بود.(3)
پی نوشتها:
1- تعلیم و تربیت ، شهید مطهری ، ص 42
2- همان ، ص 44
3- همان ص 45
منبع:سایت انوار طاها
