انقلاب اسلامی ایران چگونه به پیروزی رسید ؟

برای بررسی چگونگی پیروزی انقلاب مناسب است به عوامل و شرایط پیروزی انقلاب در دو بخش و در قالب چند عنوان بپردازیم:
الف) عوامل پیروزی انقلاب
1. گسترش فساد مالی و اقتصادی در شؤون مختلف جامعه:
قراردادهای استعماری، تاراج ثروت های ملی و درآمدهای عمومی کشور، رواج رشوه در ادارات کشور که در مجموع باعث به وجود آمدن شکاف عمیق بین مردم و مسؤولین کشور شده بود به گونه ای که این وضعیت برای ملت رنجیده ایران غیر قابل قبول بود.
2. ناهنجاری های فرهنگی، مفاسد اخلاقی و مبارزه با مظاهر اسلامی: رژیم پهلوی از همان آغاز با رویکرد مبارزه با فرهنگ اسلامی پا به میدان سیاست گذاشت و در اواخر عمر خود نیز سیاست های فرهنگی خود را بر اساس ضدیت با آموزه های دینی و حمایت و تبلیغ فرهنگ غربی گسترش داد. برنامه های مبتذل رادیو و تلویزیون، مطبوعات ، تئاتر و سینما، ایجاد مراکز فساد برای جوانان و توسعه مواد مخدر (زیر نظر خواهر و برادر شاه)، بر پایی جشن های 2500 ساله، جشن هنر شیراز و به طور خلاصه مفاسد فرهنگی رژیم به جایی رسید که نه تنها مردم ایران تحمل خود را از دست داده بودند بلکه این وضعیت، تعجب ناظران و مطلعین خارجی را نیز برانگیخته بود.
3. فساد اداری و بی کفایتی در مدیریت جامعه:
گسترش کاغذ بازی اداری، باند بازی و نا امنی شغلی و قضایی شاخصه نظام اداری رژیم شاهی بود که بر نارضایتی های موجود می افزود .
4. افزایش سرکوب و ایجاد رعب و وحشت در جامعه:
عدم اتکای رژیم شاهنشاهی به مردم باعث شد که این رژیم برای بالا بردن امنیت خود رو به گسترش زندان ها، سرکوب مردم، بالا بردن توان نظامی و پلیسی، استفاده از سازمان های امنیتی بیگانه مانند موساد و سیا برای تأسیس ساواک با ابزار شکنجه، ترور و ایجاد رعب بین مردم بنهد که این کار باعث افزایش روز افزون فاصله میان مردم و رژیم می شد.
5. گسترش نفوذ و حضور بیگانگان در ارکان حکومت:
پس از کودتای 28 مرداد 1332 شاه رسما اعلام کرد که حکومت خود را مدیون آمریکایی هاست. وی دست آنها را در همه امور کشور باز گذاشته بود.
اجرای طرح اصطلاحات ارضی، انقلاب سفید، انجمن های ایالتی و ولایتی و احیای کاپیتولاسیون، به عهده گرفتن نقش ژاندارم آمریکا در منطقه، اختصاص شبکه ای مستقل در تلویزیون به آمریکا برای تبلیغ فرهنگ آنها در کشور، همکاری گسترده با رژیم اشغال گر قدس، دخالت نظامی در عمان به نفع آمریکا و... همگی نمونه های عینی و ملموس از گسترش نفوذ آمریکا در شؤون کشور ایران بود.
6. رهبری امام و بسیج فراگیر مردم:
امام خمینی (ره) با توجه به جایگاه مرجعیت و رهبری دینی شان و خصوصیت شخصیتی و رهبری الهی که داشتند به خوبی توانستند یک نهضت فراگیر مردمی را هدایت نمایند به گونه ای که حتی جریان های غیر همسو با امام هم نمی توانستند رهبری او را انکار کنند و در مسیر انقلاب در عمل انجام شده قرار گرفته و رهبری او را می پذیرفتند.
ب) شرایط و وقایعی که پیروزی انقلاب را تقویت کردند :
1. شهادت آقا مصطفی خمینی (ره):
شهادت آقا مصطفی خمینی، فرزند ارشد حضرت امام (ره) و برگزاری مجالس ترحیم ایشان بستر مناسبی را برای اعتراضات شدید مردمی ایجاد کرده و مردم، رژیم شاه را دخیل در این حوادث پیاپی و مشکوک می دانستند.
2. چاپ مقاله علیه امام:
روزنامه اطلاعات در 17 دی ماه مقاله ای با عنوان ارتجاع سرخ و سیاه در ایران با امضای مستعار احمد رشیدی مطلق به چاپ رساند که در آن به حضرت امام اهانت شده بود. به دنبال انتشار این مقاله مردم شهر قم در 19 دی ماه با تعطیلی بازار و مدارس دست به تظاهرات گسترده ای زدند که بر اثر درگیری بین مأمورین ساواک و پلیس عده ای شهید و عده ای نیز مجروح شدند. در چهلم واقعه قیام مردم قم در 29 بهمن 56 مردم تبریز دست به برگزاری گسترده ترین تظاهرات شهرستانی زدند. این تظاهرات با دخالت مأمورین به خشونت کشیده شد و تدریجا همه مکان های دولتی توسط مردم خشمگین به آتش کشیده شد . طی این درگیری ها بسیاری شهید و یا مجروح شدند. این قیام با پیام امام همراه شد که با نوید پیروزی نهایی راه روشنی را برای همه مردم ایران نشان داد. پس از این واقعه همه جای ایران از جمله شهرهای یزد، مشهد، اصفهان، تهران و... هر روز شاهد تظاهرات بر علیه رژیم بود.
3. جابجایی افراد در ساختار دولت و ناتوانی در مقابل خواست مردم:
تعویض پی در پی دولت ها با ماهیت های یکسان ولی شعارهای مختلف نیز نتوانست مردم در صحنه را در ادامه راهشان در تردید بیندازد. بر عکس مردم به ضعف روز افزون حکومت پی برده و با اراده بیشتری به مبارزه ادامه می دادند.
4. حکومت نظامی و کشتار:
به دنبال برگزاری نماز و راه پیمایی میلیونی عید فطر رژیم احساس خطر جدی کرده و حکومت نظامی اعلام کرد ولی با ادامه تظاهرات مردمی در 17 شهریور دست به کشتار وسیعی زد که آن کار مردم را در ادامه راه مصمم تر ساخت.
5. ماه محرم و پیوند انقلاب با کربلا:
اوج گیری تظاهرات مردمی در ماه محرم و خصوصا در عاشورای 57 نشان داد که واقعه کربلا توانسته است نقش الهام بخشی خود را در میان مردم انقلابی ایران به خوبی ایفا کند.
6. فرار شاه از ایران:
26 دی ماه روزی بود که شاه از ایران فراری داده شده و دولت بختیار (عضو جبهه ملی ایران) اعلام وجود کرد ولی آزادی مطبوعات، رهایی زندانیان سیاسی، لغو حکومت نظامی، انحلال ساواک و سایر اقدامات بختیار کارساز نبود و امام خمینی با اعلام تشکیل دولت موقت و شورای انقلاب همه این سیاست ها را نقش بر آب کرد.
7. اعلام بیعت هوانیروز با انقلاب و امام:
در 19 بهمن گروهی از نیروهای هوانیروز ارتش با امام دیدار و بیعت کردند که در پی آن همراه با اعلام حکومت نظامی، نیروهای گارد شاهنشاهی به مراکز آنها حمله کردند. حضرت امام خمینی (ره) امر به شکستن حکومت نظامی داده و مردم را به کمک نیروهای انقلابی ارتش فراخواند. با مسلح شدن مردم شهر در طی روزهای 20 تا 22 بهمن به رزمگاه میان مردم و نیروهای وفادار به شاه تبدیل شد که با فتح تدریجی مراکز قدرت اداری و نظامی حکومتی به دست مردم، انقلاب مردم ایران به رهبری امام خمینی در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، نشر نامک، تهران، چاپ هفتم، 1384.
2 جعفریان، رسول، جریان ها و سازمان های مذهبی سیاسی ایران، 1357 1320، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ پنجم.
3 کتاب رهبری و انقلاب از آقای دکتر حسین حسینی، انتشارات پژوهشکده امام خمینی (ره)، و انقلاب اسلامی.
4 آشنایی با انقلاب اسلامی ، جواد منصوری ، نشر معارف