اصولا نفقه برای ایام زوجیت است و بعد از انحلال نکاح و از بین رفتن رابطه زوجیت زن مستحق نفقه نیست. با این حال در دو مورد استثنائی، قانون مدنی پس از انحلال نکاح نیز زن را مستحق نفقه شناخته است.
1. مطلقه رجعیه در ایام عده مستحق نفقه است مگر این که طلاق در حال نشوز واقع شده باشد. (بند اول ماده 1109 قانون مدنی)
2. در عده فسخ نکاح یا طلاق بأین، اگر زن آبستن باشد دارای حق نفقه است (بند دوم ماده 1109)
در خصوص مورد سؤال، که هر گاه زنی شوهرش فوت کرده و از شوهر خود حامله نباشد، فقها به اجماع معتقدند که نفقه در ایام عده بر ذمه زوج یا شخص دیگر نیست. ولی در صورت حمل، بین فقها دو قول وجود دارد:
الف. شیخ طوسی به استناد روایت ابی الصباح کنانی، اظهار داشته است که در ایام حمل نفقه زوجه از سهمیه جنین پرداخت می گردد.
ب. مشهور فقهای امامیه (محقق حلی در شرایع، علامه در قواعد، حضرت امام در تحریرالوسیله، ج 2،ص 315) به استناد روایات دیگری که مدلول آن ها برخلاف مستند شیخ است، معتقدند زن حامله ای که شوهرش فوت کرده نفقه ندارد زیرا نه از ترکه شوهر و نه از سهمیه فرزند. قانون مدنی نیز در ماده 1110، از نظریه اخیر پیروی کرده و به طور مطلق گفته است: (در عده وفات زن حق نفقه ندارد) اعم از این که باردار باشد، یا غیر باردار. اما برخی از حقوقدانان (ر.ک: سید حسین صفایی، حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران،1370، ص 187؛ سید حسن امامی، حقوق مدنی، بی جا، کتاب فروشی اسلامیه، چ 12، 1374، ج 4،ص 441؛ مصطفی محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چ 7، 1379) گفته اند: هر چند قانون مدنی براساس نظریه مشهور فقهای امامیه، حکم کرده است که زن در عده وفات به طور مطلق مستحق نفقه نیست، ولی انصاف و عدالت قضایی ایجاب می کند که از نظریه شیخ طوسی پیروی نموده و قایل شد که زن در صورت حامله بودن در عده وفات مستحق نفقه است و بایستی از ترکه شوهر او تأمین شود. بنابراین، چون مبنای نفقه بر روابط خانوادگی استوار گردیده، رابطه ای است شخصی، که با از بین رفتن شخص شوهر محل وجوب نفقه نیز از میان می رود و افرادی دیگری مکلف به پرداخت آن نمی باشند. البته اگر سهم الارث که از ناحیه شوهر به زن رسیده است، کفاف زندگی او را نکند، حکومت اسلامی و سایر نهادهای خیریه وظیفه دارند که وی را تحت حمایت مالی قرار داده و تأمین کنند.
porseman.org
