دین و ازادی
در این نوشتار، دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری درباره آزادی از منظر درون و برون دینی آمده است.
با توجه به مفهوم آزادی با چه معیار منطقی و عقلی، برده‌داری در اسلام به طور قطع، حرام و ممنوع نگردیده است؟
در اسلام یک مورد برای برده گرفتن وجود دارد و آن این است که مسلمان‌ها در جنگ با کفّار حربی پیروز شوند و در شرایط خاصّی از دشمن اسیر بگیرند. از نظر منطقی، صرف نظر از ادلّه‌ی تعبّدی، به چند شکل می‌شود با اسیران رفتار کرد: الف) آزاد شوند؛ در این صورت آنها دوباره تجهیز قوا کرده و خودشان را آماده‌ی جنگ دیگری می‌کنند و این، کار عاقلانه‌ای نیست که دشمن‌ِ مغلوب شده را رها کنیم تا جنگ دیگری به راه اندازد؛ ب) اسیران را اعدام کنند و بگویند: تا قبل از پیروزی حق‌ّ کشتن آنها را داشتیم، حالا هم که تسلیم شده‌اند، این حق را داریم؛ ج) از آن‌جا که آزادسازی اسیر با شرایط خاص‌ّ خود، جایز است، اسیرها درجامعه‌ی اسلامی، بین مسلمان‌ها پخش شوند، تا آنها را تربیت کنند؛ چون کم‌کم تحت تربیت اسلامی، معارف اسلامی را فرا می‌گیرند و با مشاهده‌ی اخلاق اسلامی و مهربانی مسلمانان، اسلام آورده جزء افراد خدمت‌گزار می‌شوند. گاهی با مسلمان شدن یا بنا به مسائل دیگری، از قبیل استیلای مکاتبه و یا به جای کفّاره‌ی گناهان، آزاد و حتّی بسیاری از آنها دارای موقعیت‌های مهمّی در کشورهای اسلامی می‌شوند. می‌دانید مادر چند تن از امامان ما از همین کنیزها بودند؟ امام او را خریده است یا به مناسبتی به ایشان واگذار شده و بعد صاحب فرزند شده‌اند. فرزند این کنیز، امام معصوم و رهبر جامعه شده است. چه موقعیتی برای یک کنیز، اسیر و برده، در یک جامعه‌ای، بالاتر از این می‌شود فرض کرد؟! پس این راهی که اسلام برای برده‌گیری جایز شمرده، بزرگ‌ترین خدمت به کفاری است که در جنگ شکست خورده‌اند؛ چون آنها هدایت می‌شوند و زندگی دنیایی و آخرتی‌شان تأمین می‌شود. امّا سایر ابزارهای بردگی که مربوط به نژادها و قومیّت‌هاست به طور کلّی در اسلام ممنوع است؛ آنچه که قبل از اسلام واقع می‌شد با تدبیرهایی که اسلام اندیشیده است به کلّی از بین رفته است و دیگر نمونه‌اش هم در دنیا یافت نمی‌شود، مگر در آمریکا یافت شود! منبع: دین و آزادی، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی، نشر مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه (1381).
در اسلام یک مورد برای برده گرفتن وجود دارد و آن این است که مسلمان‌ها در جنگ با کفّار حربی پیروز شوند و در شرایط خاصّی از دشمن اسیر بگیرند. از نظر منطقی، صرف نظر از ادلّه‌ی تعبّدی، به چند شکل می‌شود با اسیران رفتار کرد: الف) آزاد شوند؛ در این صورت آنها دوباره تجهیز قوا کرده و خودشان را آماده‌ی جنگ دیگری می‌کنند و این، کار عاقلانه‌ای نیست که دشمن‌ِ مغلوب شده را رها کنیم تا جنگ دیگری به راه اندازد؛ ب) اسیران را اعدام کنند و بگویند: تا قبل از پیروزی حق‌ّ کشتن آنها را داشتیم، حالا هم که تسلیم شده‌اند، این حق را داریم؛ ج) از آن‌جا که آزادسازی اسیر با شرایط خاص‌ّ خود، جایز است، اسیرها درجامعه‌ی اسلامی، بین مسلمان‌ها پخش شوند، تا آنها را تربیت کنند؛ چون کم‌کم تحت تربیت اسلامی، معارف اسلامی را فرا می‌گیرند و با مشاهده‌ی اخلاق اسلامی و مهربانی مسلمانان، اسلام آورده جزء افراد خدمت‌گزار می‌شوند. گاهی با مسلمان شدن یا بنا به مسائل دیگری، از قبیل استیلای مکاتبه و یا به جای کفّاره‌ی گناهان، آزاد و حتّی بسیاری از آنها دارای موقعیت‌های مهمّی در کشورهای اسلامی می‌شوند. می‌دانید مادر چند تن از امامان ما از همین کنیزها بودند؟ امام او را خریده است یا به مناسبتی به ایشان واگذار شده و بعد صاحب فرزند شده‌اند. فرزند این کنیز، امام معصوم و رهبر جامعه شده است. چه موقعیتی برای یک کنیز، اسیر و برده، در یک جامعه‌ای، بالاتر از این می‌شود فرض کرد؟! پس این راهی که اسلام برای برده‌گیری جایز شمرده، بزرگ‌ترین خدمت به کفاری است که در جنگ شکست خورده‌اند؛ چون آنها هدایت می‌شوند و زندگی دنیایی و آخرتی‌شان تأمین می‌شود. امّا سایر ابزارهای بردگی که مربوط به نژادها و قومیّت‌هاست به طور کلّی در اسلام ممنوع است؛ آنچه که قبل از اسلام واقع می‌شد با تدبیرهایی که اسلام اندیشیده است به کلّی از بین رفته است و دیگر نمونه‌اش هم در دنیا یافت نمی‌شود، مگر در آمریکا یافت شود! منبع: دین و آزادی، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی، نشر مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه (1381).
عنوان سوال:
با توجه به مفهوم آزادی با چه معیار منطقی و عقلی، برده‌داری در اسلام به طور قطع، حرام و ممنوع نگردیده است؟
پاسخ:
در اسلام یک مورد برای برده گرفتن وجود دارد و آن این است که مسلمان‌ها در جنگ با کفّار حربی پیروز شوند و در شرایط خاصّی از دشمن اسیر بگیرند. از نظر منطقی، صرف نظر از ادلّه‌ی تعبّدی، به چند شکل می‌شود با اسیران رفتار کرد:
الف) آزاد شوند؛ در این صورت آنها دوباره تجهیز قوا کرده و خودشان را آماده‌ی جنگ دیگری می‌کنند و این، کار عاقلانه‌ای نیست که دشمن‌ِ مغلوب شده را رها کنیم تا جنگ دیگری به راه اندازد؛
ب) اسیران را اعدام کنند و بگویند: تا قبل از پیروزی حق‌ّ کشتن آنها را داشتیم، حالا هم که تسلیم شده‌اند، این حق را داریم؛
ج) از آن‌جا که آزادسازی اسیر با شرایط خاص‌ّ خود، جایز است، اسیرها درجامعه‌ی اسلامی، بین مسلمان‌ها پخش شوند، تا آنها را تربیت کنند؛ چون کم‌کم تحت تربیت اسلامی، معارف اسلامی را فرا می‌گیرند و با مشاهده‌ی اخلاق اسلامی و مهربانی مسلمانان، اسلام آورده جزء افراد خدمت‌گزار می‌شوند.
گاهی با مسلمان شدن یا بنا به مسائل دیگری، از قبیل استیلای مکاتبه و یا به جای کفّاره‌ی گناهان، آزاد و حتّی بسیاری از آنها دارای موقعیت‌های مهمّی در کشورهای اسلامی می‌شوند. می‌دانید مادر چند تن از امامان ما از همین کنیزها بودند؟ امام او را خریده است یا به مناسبتی به ایشان واگذار شده و بعد صاحب فرزند شده‌اند. فرزند این کنیز، امام معصوم و رهبر جامعه شده است. چه موقعیتی برای یک کنیز، اسیر و برده، در یک جامعه‌ای، بالاتر از این می‌شود فرض کرد؟!
پس این راهی که اسلام برای برده‌گیری جایز شمرده، بزرگ‌ترین خدمت به کفاری است که در جنگ شکست خورده‌اند؛ چون آنها هدایت می‌شوند و زندگی دنیایی و آخرتی‌شان تأمین می‌شود.
امّا سایر ابزارهای بردگی که مربوط به نژادها و قومیّت‌هاست به طور کلّی در اسلام ممنوع است؛ آنچه که قبل از اسلام واقع می‌شد با تدبیرهایی که اسلام اندیشیده است به کلّی از بین رفته است و دیگر نمونه‌اش هم در دنیا یافت نمی‌شود، مگر در آمریکا یافت شود!
منبع: دین و آزادی، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی، نشر مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه (1381).
- [آیت الله مظاهری] معیار شناخت غنائی که در اسلام حرام شمرده شده، چگونه است؟
- [آیت الله مظاهری] مستدعی است بیان فرمایید با توجّه به مسائل جدید، در چه مواردی نبش قبر جایز است؟
- [آیت الله مظاهری] با توجّه به تأکیدات و توجّه دین مبین اسلام بر حفظ محیط زیست و رعایت بهداشت محیط و بهداشت عمومی، حکم تخریب محیط زیست که موجب ضرر و زیان عمومی است نظیر آلوده ساختن رودخانهها، نهرها و دریاچهها چه از طریق پساب شیمیایی کارخانجات و چه از طریق دیگر که منجر به آسیب رساندن یا نابودی محیط زیست آبها و دریاها می‌شود و همچنین دیدگاه فقهی در باره تخریب جنگلها و مراتع که از انفال میباشد، چیست؟
- [آیت الله مظاهری] کشیدن تریاک و امثال آن چه حکمی دارد؟ اگر شراب و ... توسّط پزشک متخصّص به عنوان دارو تجویز گردد حرام است یا حلال؟
- [آیت الله مظاهری] با توجّه به مهلک بودن بیماری قابل انتقال ایدز، اگر فردی که حامل ویروس ایدز است از طرق مختلف این ویروس را به افراد دیگر منتقل کند در موارد زیر چه حمکی دارد؟
- [آیت الله مظاهری] معیار اسلام برای ازدواج چیست؟ و از کجا بدانم جوانی که به خواستگاریم آمده این معیارها را دارد؟
- [آیت الله مظاهری] استفاده کردن، رایت کردن و یا خریدن سیدیهائی که توسّط مراکز فرهنگی تولید می‌شود و بر روی آنها جمله (هر گونه تکثیر از این CD شرعاً حرام است) به چشم میخورد، چه حکمی دارد؟ با توجّه به این که سیدیهای مذکور قیمتهای گزافی دارند در صورتی که رایت آنها فقط برای استفاده شخصی باشد و جنبه سود بردن از راه تکثیر انبوه نباشد، حکم چیست؟
- [آیت الله مظاهری] در زیارت عاشورا آمده است (و ابدأ به اوّلاً ثمّ الثانی و الثالث و الرابع) اینها چه کسانی هستند و چرا نامشان به صراحت برده نشده است؟
- [آیت الله مظاهری] آیا از ادلّه به طور واضح ترجیح قرآن بر اهل البیت یا بالعکس ثابت است یا نه؟ و اگر ثابت است به چه دلیل؟
- [آیت الله مظاهری] خانمی با مرد نامحرم در حدّ گفتگو و مراودات عادی و رفت و آمد، ارتباط نامشروع داشته و اینک شوهرش به دادگاه از وی به جرم ارتباط نامشروع شکایت کرده است. قرائن اجمالی هم بر این ارتباط در پرونده وجود دارد. با توجّه به این که شرع مقدّس اسلام در این گونه موارد مبنا را بر سرّپوشی و انکار و حفظ آبروها و حرمتها گذارده است:
مسئله مرتبط یافت نشد