شره عبارت است از: پیروی از شکم و فرج، وافراط در خوردن و جماع نمودن، بیش از حدّ متعارفی که عقل و شرع حکم می کنند و تردیدی نیست که این صفت از مهالک و موجب بدبختی دنیا و آخرت است.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید:
اکثر ما یلج به امتّی النار ألاجوفان البطن و الفرج؛[1] بیش ترین چیزی که موجب داخل شدن امّت من در آتش می شود، شکم و فرج است.
و در جایی دیگر می فرماید:
من وقی شرّ قبقبه و ذبدبه و لقلقه فقد وقی؛ هر کس از شرّ شکم و فرج و زبان خود را حفظ کند، از همه ی بدی ها خود را حفظ نموده است.
شکم پرستی
شکی نیست که پرخوری و افراط در غذا، موجب بسیاری از بیماریهای بدنی و ذلّت و حقارت معنوی می گردد.
رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) می فرماید:
لا تَمیتوا القلوب بکثرة الطعام و الشراب فانّ القلب کالزرع یموت اذ اکثر علیه المآء؛ به سبب پرخوری قلب را نمیرانید؛ زیرا قلب، مثل زراعت است که با زیاد آب خوردن از بین می رود.
تنور شکم دم به دم تافتن *** مصیبت بُوَد روز نایافتن
کشد مرد پرخواره بار شکم *** دگر بر نیاید کشد بار غم
کسی در مجلسی گفت، بیچاره شدیم از بس کار می کنیم و شکم می خورد. ظریفی پاسخ داد: حالا برادر مدّتی به عکس کن (شکم کار کند و تو بخور)؛ و لذا در روایات، از پرخوری، مذمت و از کم خوردن و گرسنگی تعریف و تمجید شده است. مرحوم مجلسی در بحار[2] یک باب در مذمت پرخوری و یک باب در ستایش از کم خوردن آورده است؛ از جمله: حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) می فرماید:
الحِمْیة رأس کل دآءِ و المعدة بیت الدآء؛ پرهیز سرآمد همه ی درمان ها و معده خانه ی دردهاست.
امام رضا(علیه السلام) می فرماید:
لو انّ الناس قصّروا فی الطعام لاستقامت ابدانهم؛ اگر مردم کم غذا می خوردند، هر آینه بدن های آنها سالم می ماند.
به اضافه این که وقتی انسان معده اش خالی باشد، بیش تر حال عبادت و مناجات با خدا، و توجّه به فقرا و درماندگان پیدا می کند و به یاد روز قیامت و گرسنگی و تشنگی آن روز می افتد. انسان گرسنه ذهنش روشن تر، فکرش بازتر و سبک بارتر و درک درس و بحث و التفات به نکات علمی اش بیش تر می شود.
اندرون از طعام خالی دار *** تا در او نور معرفت بینی
تُهی از حکمتی به آن علّت *** که پُری از طعام تا بینی
شاید در زمان ما شیوع بسیاری از بیماری ها به علت پرخوری و فعّالیت کم است. در سابق، غذاها کم تر و فعّالیت مردم بیش تر بود، ولی الان میوه در تمام سال موجود است، غذاها و خوراکی های سردسیر در نقاط گرم سیر و به عکس، به وفور مصرف می شود و موجب مرض می گردد. نکته ی دیگر این که افراد پرخور چون دستشان به همه چیز می رسد، لذا آن لذتی را که فقرا و قشر کم درآمد از غذا می برند آنها نمی برند؛ چون همیشه در اختیار آنها بوده و خورده اند و بیش تر در حال سیری می خورند؛ برخلاف فقرا و بیچارگان که همان نان و پیاز را در حال گرسنگی، با لذت و کیف می خورند. به گفته ی سعدی:
مرغ بریان به چشم مردم سیر *** کمتر از برگ تره بر خوان است
وانکه را دستگاه و قدرت نیست *** شلغم پخته مرغ بریان است
در روزنامه ی فکاهی توفیق آمده بود:
شب عید است و یار از من چغندر پخته می خواهد *** خیالش می رسد من گنج قارون زیر سر دارم
پی نوشتها:
[1]. جامع السعادات، ج 2، ص 3.
[2]. ج 62، ص 325.
منبع: سید محمد علی جزایری (آل غفور)،دروس اخلاق اسلامی، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
