بیمار
مقابل سلامت و تندرستی را بیماری گویند. از آن در بابهای طهارت، صلات، زکات، صوم، اعتکاف، حج، جهاد، حجر، ضمان، وصیّت، نکاح، طلاق، اطعمه و اشربه، ارث، حدود، قصاص و دیات سخن رفته است.
کارهایی نظیر پزشکی، بیع هستند یا چیز دیگر؟ در پزشکی، پولی که بیمار می دهد، در ازای چیست؟
این گونه کارها اجاره و اجیرشدن است و در باب اجاره متعرض این نکته [شده اند که]. اجیر شدن دو نوع است. یک وقت کسی اجیر می شود به این صورت که در یک مدت معین، کار خودش را به طور مطلق در اختیار شخصی قرار می دهد. در این مدت، اختیار با آن شخصی است که از او کار می خواهد. ممکن است کارش محدود باشد و ممکن است چند کار باشد و بگوید تو یک شبانه روز اجیر من هستی. در این مدت، از این نوع کارها ممکن است مشخص هم نباشد هر کدام را از تو خواستم، انجام بده. او فقط باید برای این کار آماده باشد و اگریک شبانه روز بگذرد و از او کار نگیرد، او مزدش را باید بگیرد؛ چون می گوید من خود و وقت خودم را در اختیار تو قرار دادم در مقابل این مقدار پول. تو استفاده نکردی، ولی پولش را باید بدهی. یک نوع دیگر اجاره هست که در آن، موجر به وقت و نیرو و غیره کار ندارد، بلکه نفس کار را می خواهد. مثل اینکه شما پارچه ای را نزد خیاط می برید و به او می گویید اگرلباس مرا این گونه دوختی، من این قدر به تو مزد می دهم. در اینجا شما خیاط را برای یک مدت معین اجیر نمی کنید، بلکه در مقابل این کار به او مزد می دهید. کار طبیب از این قبیل است. شخص به طبیب می گوید شما مثلاً نسخه بده یا معاینه کن. نمی گوید تو یک ساعت یا دو ساعت اجیر من هستی و من در مقابل این کار مزد می دهم. بنابراین، این دو را نباید با همدیگر اشتباه کرد. www.irc.ir
این گونه کارها اجاره و اجیرشدن است و در باب اجاره متعرض این نکته [شده اند که]. اجیر شدن دو نوع است. یک وقت کسی اجیر می شود به این صورت که در یک مدت معین، کار خودش را به طور مطلق در اختیار شخصی قرار می دهد. در این مدت، اختیار با آن شخصی است که از او کار می خواهد. ممکن است کارش محدود باشد و ممکن است چند کار باشد و بگوید تو یک شبانه روز اجیر من هستی. در این مدت، از این نوع کارها ممکن است مشخص هم نباشد هر کدام را از تو خواستم، انجام بده. او فقط باید برای این کار آماده باشد و اگریک شبانه روز بگذرد و از او کار نگیرد، او مزدش را باید بگیرد؛ چون می گوید من خود و وقت خودم را در اختیار تو قرار دادم در مقابل این مقدار پول. تو استفاده نکردی، ولی پولش را باید بدهی. یک نوع دیگر اجاره هست که در آن، موجر به وقت و نیرو و غیره کار ندارد، بلکه نفس کار را می خواهد. مثل اینکه شما پارچه ای را نزد خیاط می برید و به او می گویید اگرلباس مرا این گونه دوختی، من این قدر به تو مزد می دهم. در اینجا شما خیاط را برای یک مدت معین اجیر نمی کنید، بلکه در مقابل این کار به او مزد می دهید. کار طبیب از این قبیل است. شخص به طبیب می گوید شما مثلاً نسخه بده یا معاینه کن. نمی گوید تو یک ساعت یا دو ساعت اجیر من هستی و من در مقابل این کار مزد می دهم. بنابراین، این دو را نباید با همدیگر اشتباه کرد. www.irc.ir
عنوان سوال:
کارهایی نظیر پزشکی، بیع هستند یا چیز دیگر؟ در پزشکی، پولی که بیمار می دهد، در ازای چیست؟
پاسخ:
این گونه کارها اجاره و اجیرشدن است و در باب اجاره متعرض این نکته [شده اند که]. اجیر شدن دو نوع است. یک وقت کسی اجیر می شود به این صورت که در یک مدت معین، کار خودش را به طور مطلق در اختیار شخصی قرار می دهد. در این مدت، اختیار با آن شخصی است که از او کار می خواهد. ممکن است کارش محدود باشد و ممکن است چند کار باشد و بگوید تو یک شبانه روز اجیر من هستی. در این مدت، از این نوع کارها ممکن است مشخص هم نباشد هر کدام را از تو خواستم، انجام بده. او فقط باید برای این کار آماده باشد و اگریک شبانه روز بگذرد و از او کار نگیرد، او مزدش را باید بگیرد؛ چون می گوید من خود و وقت خودم را در اختیار تو قرار دادم در مقابل این مقدار پول. تو استفاده نکردی، ولی پولش را باید بدهی.
یک نوع دیگر اجاره هست که در آن، موجر به وقت و نیرو و غیره کار ندارد، بلکه نفس کار را می خواهد. مثل اینکه شما پارچه ای را نزد خیاط می برید و به او می گویید اگرلباس مرا این گونه دوختی، من این قدر به تو مزد می دهم. در اینجا شما خیاط را برای یک مدت معین اجیر نمی کنید، بلکه در مقابل این کار به او مزد می دهید. کار طبیب از این قبیل است. شخص به طبیب می گوید شما مثلاً نسخه بده یا معاینه کن. نمی گوید تو یک ساعت یا دو ساعت اجیر من هستی و من در مقابل این کار مزد می دهم. بنابراین، این دو را نباید با همدیگر اشتباه کرد.
www.irc.ir
- [آیت الله سیستانی] اگر بنده بخواهم حق وامم را به دیگری در ازای مبلغی پول واگذار کنم باید تحت چه عنوانی باشد ظاهرا بیع نمی شود ؟
- [آیت الله نوری همدانی] در صورتی که بیمار یا ولی او به پزشکی که در کارش متخصص ودانا است اجازه معالجه دهد . آیا در صورت مرگ بیمار ، پزشک ضامن است ؟
- [آیت الله خامنه ای] با توجه به امکان نجس شدن لباس و بدن بیمار، آیا لازم است نجس بودن وسایل مورد استفاده در مصارف پزشکی (از قبیل: تخت معاینه، وسایل پزشکی، یونیت و ...) را به وی تذکر دهیم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه بنابر ضرورت در آموزش پزشکی لازم شود دانشجو یا پزشک نامحرم، بیمار را معاینه یا درمانی کند که ملازم لمس و نظر می باشد، آیا اجازه بیمار یا بستگان وی لازم است؟
- [آیت الله خامنه ای] در صورتی که آزمایش خاص پزشکی برای پیشرفت علم هیچگونه ضرری برای بیمار نداشته باشد، آیا پزشک بدون اطلاع به بیمار و بدون کسب اجازه او می تواند چنین اقدامی نماید؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صورتی که ملافه، لباس و یا وسایل پزشکی که همراه بیمار است، نجس و یا احتمال نجاست داده شود و تعویض آن برای بیمار غیر ممکن و یا مشکل باشد، نماز خواندن در آنها چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا معاینه و لمس افراد غیر بیمار در مقام آموزش پزشکی جهت کنترل سلامتی و استخدام و سربازی و... در صورتی که همجنس نباشد جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] وظیفه پزشک معالج نسبت به پوشاندن اسرار پزشکی و امکان ابتلای اطرافیان بیمار چیست؟ آیا حق دارد اطرافیان او را از بیماری آگاه کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پزشک در برخی از مسائل پزشکی مقلّد یک مرجع، و بیمار مقلّد مرجع تقلید دیگری است. چنانچه نظر آنها متفاوت باشد، کدام نظریّه ملاک عمل است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پزشکی یقین دارد که عمل جرّاحی روی فلان بیمار تأثیری در زنده ماندن او ندارد، بطوری که بیمار چه عمل شود و چه عمل نشود بیش از مدّت کوتاهی زنده نخواهد ماند. آیا بنا به اصرار همراهان بیمار یا مسئولین بیمارستان، می تواند اقدام به جرّاحی نماید؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] هر گاه طبیب نسخهای برای بیمار بنویسد یا دستوری به او بدهد و بیمار به آن عمل کند، یا شخصاً دارویی را به او بخوراند یا تزریق کند یا عملی روی بیمار انجام دهد و در اثر این کارها آسیبی به بیمار برسد یا بمیرد، چنانچه طبیب بر طبق قواعد شناخته شده پزشکی رفتار کرده و این کار با اجازه بیمار یا ولیّ او انجام شده باشد، ضامن نیست مگر شرط ضمان شده باشد.
- [آیت الله مظاهری] اجاره، تملیک منفعت چیزی به ازای وجه معیّنی است؛ نظیر اینکه خانه خود را به مدّت یک سال، به ازای هر ماه صد هزار تومان اجاره بدهد.
- [آیت الله اردبیلی] با توجّه به این که علم پزشکی از جهت تشخیص بیماریهای گوناگون و شناخت داروهای متفاوت و راههای معالجه بسیار وسیع است، هر پزشکی فقط در محدوده شناخت و اطّلاعات خود میتواند طبابت کند و در هر موردی که بیماری یا داروی آن را نتواند تشخیص دهد، نباید دخالت کند و اگر معالجه نماید و بیمار دچار عوارض ناگواری شود، ضامن می‌باشد، زیرا پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرموده: (هر کس طبابت کند و عالم به علم طب نباشد، ضامن است.)(1)
- [آیت الله اردبیلی] اجیر شدن برای کارهایی که بر همگان واجب کفایی است نظیر غسل، کفن و دفن میّت بنابر احتیاط باطل است، هر چند اجیر شدن برای مستحبّات آن مانعی ندارد، ولی استخدام و اجیر شدن برای کارهای مورد نیاز جامعه و مردم نظیر امور پزشکی و صنعتی اشکال ندارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .در معامله بیع شرط , اگر در زمان تعیین شده، فروشنده پول را به خریدار برنگرداند، بیع مشرو طْ لازم می شود و کالا ملک خریدار خواهد شد و فروشنده, حق مطالبه ملک از خریدار یا از وارثان او را ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 47 خرید و فروش خون برای نجات جان بیمار جایز است، ولی در مورد خرید و فروش اعضای بدن مانند کلیه و امثال آن، احتیاط آن است که اگر پولی می خواهند بگیرند در مقابل اجازه برداشتن عضو از بدن شخص دهنده بوده باشد، نه در مقابل خود عضو و اصل این کار در صورتی جایز است که برای دهنده تولید خطر نکند.
- [آیت الله سیستانی] برداشتن بخشی از بدن انسان زنده برای پیوند زدن در صورتی که قطع آن زیان مهمی داشته باشد مانند چشم و دست و امثال آنها جایز نیست، ولی اگر زیان مهمی نداشته باشد مانند قطعهای از پوست یا نخاع یا یک کلیه در صورت سالم بودن کلیه دیگر با فرض رضایت صاحبش جایز است اگر کودک یا دیوانه نباشد وگرنه به هیچوجه جایز نیست و هرگاه قطع آن جایز بود گرفتن پولی به ازای آن نیز جایز است.
- [امام خمینی] در بیع مثل به مثل اگر قیمتها با هم اختلاف داشته باشد و بخواهند از بیع مثل به مثل فرار کنند- نه از زیادی- جایز است حیله، مثلًا اگر یک کیلو گندم خوب به دو کیلو گندم بد ارزش دارد و میخواهند یک کیلو خوب بدهند، و دو کیلو بد بگیرند در این مورد اگر چیزی ضمیمه کنند که از بیع مثل به مثل فرار کنند جایز است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] طبیب و جرّاح برای این که در مقابل خطا و اشتباهی هم که ممکن است برای آنها پیش بیاید ضامن نباشند میتوانند از بیمار یا ولیّ شرعی او برائت بگیرند، پس اگر بیمار یا ولیّ او پذیرفته باشند که اگر بر اثر غفلت دکتر ضرری به بیمار برسد پزشک ضامن نباشد، چنانچه پزشک دقت لازم را بکند و در اثر غفلت او ضرری به بیمار برسد، ضامن نیست؛ ولی اگر در اثر مسامحه و سهلانگاری ضرری بزند، ضامن است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پزشک با بیمار یا ولیّ او شرط عدم ضمان کند، یعنی به او بگوید: (اگر ضرری به بیمار برسد ضامن نیستم)، در صورتی که پزشک حاذق باشد و دقّت و احتیاط لازم را در معالجه رعایت نماید و در عین حال به بیمار ضرری برسد، ضامن نیست.