http://rasekhoon.net

متون دینی برگزاری مراسم عزاداری برای امام حسین را تأکید می کند آیا عزاداری مخالفت ورزیدن با قضا و قدر الهی نیست؟!
برای دست یابی به پاسخی مناسب نخست لازم است معنای مختصر و روشنی از قضا و قدر ارائه شود. قضا در لغت به معنای: محکم کردن، تمام کردن، خاتمه دادن می باشد،[1] قدر یعنی: حکم، اندازه چیزی، سرنوشت.[2] قضا و قدر در کاربرد شرعی آن؛ قضا یعنی حتمیت اشیاء و حوادث،[3] آن جا که یک شئ حتماً موجود می شود و یک حادثه حتماً اتفاق می افتد. و هنگامی که فرمان چیزی را صادر کند تنها می گوید: موجود باش، و آن، فوری موجود میشود؛ "وَ إِذا قَضی أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ".[4] قدر: یعنی خصوصیات و صفات یک شئ، یعنی این که شئ در چه زمان و مکان معینی و با چه کیفیات و خصوصیات رخ میدهد.[5] قضا و قدر را می توان بر نظام علی معلولی جهان منطبق کرد. قضا منطبق می شود بر وجوبی که یک شئ (معلول) از ناحیه علت تامه اش بدست می آورد.[6] وقتی خداوند می خواهد یک شئ موجود شود آن شئ حتماً موجود خواهد شد، لذا علت تامه آن را فراهم می کند تا آن شئ به عنوان معلول به مرحله وجوب برسد. قدر منطبق می شود بر تک تک شرائط و عللی که باید در کنار هم جمع شوند تا علت تامه شئ شکل گیرد. یک بچه که می خواهد به دنیا بیاید اگر قضا الهی بر آن تعلق گرفته آن بچه حتماً به دنیا می آید اما این بچه چون یک موجودی است که در عالم ماده پا به عرصه وجود می گذارد باید شرائط زیادی دست به دست هم دهند؛ پدر خاص، مادر خاص، زمان معین، مکان معین و... به این شرائط قدر الهی و به این که خداوند خواسته بچه از پدر و مادر معینی در زمان و مکان مخصوصی با شکل و شمایل خاصی متولد شود تقدیر الهی می گویند. پس قضا و قدر الهی چیزی بیرون از نظام علی و معلولی عالم نیست که این نظام خودش نیز به تدبیر الهی ایجاد شده است، خداوند قضا و قدر خود را از طریق علل و معالیلی که آفریده، جاری می کند. می دانیم که یکی از موجودات عالم آفرینش انسان است که مثل سایر موجودات در عین حال که خودش معلول علل قبل از خود است، علت (ناقصه) برای سایر موجودات و حوادث عالم می باشد. انسان موجودی است عاقل و صاحب اراده و اختیار. قضا و قدر خداوند به این تعلق گرفته است که انسان با این خصوصیات موجود شود. بنابراین خداوند خواسته است بعضی چیزها از طریق انسان و اختیار و ارادهای که به او داده است تحقق پیدا کند مثلاً از این که بشر توانسته کامپیوتر بسازد می فهمیم قضا و قدر الهی به این مسئله تعلق گرفته است خداوند خواسته است که بشر با توجه به عقل و اراده و سایر تواناهایی که به او داده است، کامپیوتر بسازد. خداست که همه اسباب و شرائط لازم از جمله انسان و توانا‌هایی او را برای بوجود آمدن کامپیوتر فراهم کرد. و می دانیم که در ازاء تواناهایی که به بشر داده است از عقل و اراده و اختیار و ارسال و انزال کتب او را به تکالیف شرعی مکلّف کرده است که در صورت تخلف از آنها او را عقاب خواهد کرد. البته این تکالیف در حدّ توان بشر است و خارج از قدرت بشر نیست.[7] یکی از تکالیفی که بشر دارد حفظ دین و تعظیم شعائر دینی است لذا اگر کسانی با دین معارضه کنند و ایجاد فتنه کنند ما وظیفه داریم در مقابل انان ایستادگی کنیم و از کسانی که از دین دفاع می کنند حمایت کنیم. بنابراین، قضا و قدر الهی در مورد مرگ و اجرای مراسم عزاداری منافاتی با هم ندارند همچنان که دفاع از تجاوز و تعدی برای حفظ جان و گرفتن دیه از قاتل نیز منافاتی با قضا و قدر الهی ندارد. بر این اساس، تفسیر درست از قضا و قدر الهی این نیست که انسان وظیفه و تکلیف خود را انجام ندهد و کار را به عهده ی حوادث بگذارد. حال با توجه به توضیحات داده شده، آیا می توان گفت که قضا و قدر الهی با برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) ناسازگاری دارند؟ همان طور که اشاره شد، انسان باید وظیفه خود را در امور دنیوی و اخروی ایفا کند و در این عرصه، در رفتار یک انسان مؤمن در مقایسه با غیر مؤمن وغیر معتقد به قضا و قدر، هیچ نقصانی وجود ندارد; بلکه یک انسان مؤمن برخلاف انسان بی ایمان، با اعتقاد به قضا و قدر و اتکا به خداوند، به بزرگداشت بزرگان دین و کسانی که برای احیای دین متحمل مصائب و مشکلات شده اند می پردازد. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1- تحقیقی پیرامون نهضت عاشورا؛مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات 2- عزادری علما ؛ ربانی خلخالی پی نوشتها: [1] ابن اثیر، النهایة، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ 4، 1364، ج 4، ص 78. [2] احمد سیاح، فرهنگ بزرگ جامع نوین، انتشارات اسلام تهران، ج 2، ص 1280. [3] ر.ک: مرتضی مطهری، انسان و سرنوشت، انتشارات صدرا، ص 31. [4] قرآن کریم، سوره بقره، آیه 117. [5] ر.ک: مرتضی مطهری، انسان و سرنوشت، انتشارات صدرا، ص 31. [6] ر.ک: محمد حسین طباطبائی، نهایة الحکمه، نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، ص 293. [7] سوره بقره، آیه 286. منبع: اندیشه قم
عنوان سوال:

متون دینی برگزاری مراسم عزاداری برای امام حسین را تأکید می کند آیا عزاداری مخالفت ورزیدن با قضا و قدر الهی نیست؟!


پاسخ:

برای دست یابی به پاسخی مناسب نخست لازم است معنای مختصر و روشنی از قضا و قدر ارائه شود.
قضا در لغت به معنای: محکم کردن، تمام کردن، خاتمه دادن می باشد،[1] قدر یعنی: حکم، اندازه چیزی، سرنوشت.[2]

قضا و قدر در کاربرد شرعی آن؛
قضا یعنی حتمیت اشیاء و حوادث،[3] آن جا که یک شئ حتماً موجود می شود و یک حادثه حتماً اتفاق می افتد. و هنگامی که فرمان چیزی را صادر کند تنها می گوید: موجود باش، و آن، فوری موجود میشود؛ "وَ إِذا قَضی أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ".[4]
قدر: یعنی خصوصیات و صفات یک شئ، یعنی این که شئ در چه زمان و مکان معینی و با چه کیفیات و خصوصیات رخ میدهد.[5]
قضا و قدر را می توان بر نظام علی معلولی جهان منطبق کرد. قضا منطبق می شود بر وجوبی که یک شئ (معلول) از ناحیه علت تامه اش بدست می آورد.[6] وقتی خداوند می خواهد یک شئ موجود شود آن شئ حتماً موجود خواهد شد، لذا علت تامه آن را فراهم می کند تا آن شئ به عنوان معلول به مرحله وجوب برسد. قدر منطبق می شود بر تک تک شرائط و عللی که باید در کنار هم جمع شوند تا علت تامه شئ شکل گیرد. یک بچه که می خواهد به دنیا بیاید اگر قضا الهی بر آن تعلق گرفته آن بچه حتماً به دنیا می آید اما این بچه چون یک موجودی است که در عالم ماده پا به عرصه وجود می گذارد باید شرائط زیادی دست به دست هم دهند؛ پدر خاص، مادر خاص، زمان معین، مکان معین و... به این شرائط قدر الهی و به این که خداوند خواسته بچه از پدر و مادر معینی در زمان و مکان مخصوصی با شکل و شمایل خاصی متولد شود تقدیر الهی می گویند.
پس قضا و قدر الهی چیزی بیرون از نظام علی و معلولی عالم نیست که این نظام خودش نیز به تدبیر الهی ایجاد شده است، خداوند قضا و قدر خود را از طریق علل و معالیلی که آفریده، جاری می کند.
می دانیم که یکی از موجودات عالم آفرینش انسان است که مثل سایر موجودات در عین حال که خودش معلول علل قبل از خود است، علت (ناقصه) برای سایر موجودات و حوادث عالم می باشد.
انسان موجودی است عاقل و صاحب اراده و اختیار. قضا و قدر خداوند به این تعلق گرفته است که انسان با این خصوصیات موجود شود. بنابراین خداوند خواسته است بعضی چیزها از طریق انسان و اختیار و ارادهای که به او داده است تحقق پیدا کند مثلاً از این که بشر توانسته کامپیوتر بسازد می فهمیم قضا و قدر الهی به این مسئله تعلق گرفته است خداوند خواسته است که بشر با توجه به عقل و اراده و سایر تواناهایی که به او داده است، کامپیوتر بسازد. خداست که همه اسباب و شرائط لازم از جمله انسان و توانا‌هایی او را برای بوجود آمدن کامپیوتر فراهم کرد.
و می دانیم که در ازاء تواناهایی که به بشر داده است از عقل و اراده و اختیار و ارسال و انزال کتب او را به تکالیف شرعی مکلّف کرده است که در صورت تخلف از آنها او را عقاب خواهد کرد. البته این تکالیف در حدّ توان بشر است و خارج از قدرت بشر نیست.[7]
یکی از تکالیفی که بشر دارد حفظ دین و تعظیم شعائر دینی است لذا اگر کسانی با دین معارضه کنند و ایجاد فتنه کنند ما وظیفه داریم در مقابل انان ایستادگی کنیم و از کسانی که از دین دفاع می کنند حمایت کنیم.
بنابراین، قضا و قدر الهی در مورد مرگ و اجرای مراسم عزاداری منافاتی با هم ندارند همچنان که دفاع از تجاوز و تعدی برای حفظ جان و گرفتن دیه از قاتل نیز منافاتی با قضا و قدر الهی ندارد.
بر این اساس، تفسیر درست از قضا و قدر الهی این نیست که انسان وظیفه و تکلیف خود را انجام ندهد و کار را به عهده ی حوادث بگذارد.
حال با توجه به توضیحات داده شده، آیا می توان گفت که قضا و قدر الهی با برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) ناسازگاری دارند؟
همان طور که اشاره شد، انسان باید وظیفه خود را در امور دنیوی و اخروی ایفا کند و در این عرصه، در رفتار یک انسان مؤمن در مقایسه با غیر مؤمن وغیر معتقد به قضا و قدر، هیچ نقصانی وجود ندارد; بلکه یک انسان مؤمن برخلاف انسان بی ایمان، با اعتقاد به قضا و قدر و اتکا به خداوند، به بزرگداشت بزرگان دین و کسانی که برای احیای دین متحمل مصائب و مشکلات شده اند می پردازد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- تحقیقی پیرامون نهضت عاشورا؛مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات
2- عزادری علما ؛ ربانی خلخالی

پی نوشتها:
[1] ابن اثیر، النهایة، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ 4، 1364، ج 4، ص 78.
[2] احمد سیاح، فرهنگ بزرگ جامع نوین، انتشارات اسلام تهران، ج 2، ص 1280.
[3] ر.ک: مرتضی مطهری، انسان و سرنوشت، انتشارات صدرا، ص 31.
[4] قرآن کریم، سوره بقره، آیه 117.
[5] ر.ک: مرتضی مطهری، انسان و سرنوشت، انتشارات صدرا، ص 31.
[6] ر.ک: محمد حسین طباطبائی، نهایة الحکمه، نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، ص 293.
[7] سوره بقره، آیه 286.
منبع: اندیشه قم





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین