حق حبس
حق حبس، اصطلاحی فقهی و حقوقی، به معنای حق خودداری یک طرف عقد، از اجرای تعهد خود تا اقدام طرف دیگر به اجرای تعهد خویش می‌باشد.
در صورتی که زوجه پس از نکاح و قبل از تمکین صراحتاً رضایت خود را مبنی بر موجل شدن مهر خویش اعلام نماید آیا حق حبس خواهد داشت یا خیر ؟
احتیاط واجب آن است که از حق حبس استفاده نکند.
احتیاط واجب آن است که از حق حبس استفاده نکند.
عنوان سوال:
در صورتی که زوجه پس از نکاح و قبل از تمکین صراحتاً رضایت خود را مبنی بر موجل شدن مهر خویش اعلام نماید آیا حق حبس خواهد داشت یا خیر ؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا شرعا توافق برعدم اسقاط حق حبس با وجود موجل بودن آن جایز است یا خیر و مهر موجل با حق حبس قابل جمع اند یا مانعة الجمع؟
- غالب فقهای شیعه فرموده اند زوجه حق دارد مهر غیر مؤجّل را مطالبه و قبل از دخول می تواند از تمکین تا گرفتن مهر امتناع نماید و نیز فرموده اند در صورت بذل تمکین به فرض دریافت مهر (تمکین تعلیقی) استحقاق نفقه نیز دارد. آیا حقّ امتناع زوجه از تمکین مختص به دخول است یا شامل سایر استمتاعات و یا اطاعت از زوج در امور لازم (از قبیل اقامت در منزل شوهر یا مسافرت با رضایت وی) نیز می گردد به نحوی که اگر در این امور از شوهر اطاعت نکند ناشزه محسوب می شود؟
- غالب فقهای شیعه فرموده اند زوجه حق دارد مهر غیر مؤجّل را مطالبه و قبل از دخول می تواند از تمکین تا گرفتن مهر امتناع نماید و نیز فرموده اند در صورت بذل تمکین به فرض دریافت مهر (تمکین تعلیقی) استحقاق نفقه نیز دارد. آیا حقّ امتناع زوجه از تمکین مختص به دخول است یا شامل سایر استمتاعات و یا اطاعت از زوج در امور لازم (از قبیل اقامت در منزل شوهر یا مسافرت با رضایت وی) نیز می گردد به نحوی که اگر در این امور از شوهر اطاعت نکند ناشزه محسوب می شود؟
- اگر زوجه قبل از نزدیکی فوت کند آیا وراث او مالک نصف مهر می شوند یا تمام مهر؟
- اگر بین طرفین در این جهت اختلافی حاصل شود و زوجه مدعی تمکین تعلیقی بشود و زوج اظهار نماید که همسرش اهل تمکین حتّی در صورت دریافت مهر نیست و قراینی هم در حدّ افاده احتمال بر صحّت اظهارات زوج وجود داشته باشد آیا به صرف ادّعای زوجه، شوهر ملزم به پرداخت نفقه می گردد و یا این که فصل خصومت باید از طریق اقامه بیّنه و یمین به عمل آید و بنابراین چه کسی مدعی و یا منکر شناخته می شود؟
- اگر زوج نسبت به پرداخت مهر معسر باشد تکلیف ازدواج چیست؟ و نیز اگر زوج نسبت به پرداخت نفقه معسر باشد تکلیف ازدواج چیست؟ آیا زوجه حق فسخ ازدواج را دارد یا خیر؟
- اگر زوجه مدعی تمکین تعلیقی بشود و زوج اظهار نماید که همسرش اهل تمکین حتّی در صورت دریافت مهر نیست و قراینی هم در حدّ افاده احتمال بر صحّت اظهارات زوج وجود داشته باشد آیا به صرف ادّعای زوجه، شوهر ملزم به پرداخت نفقه می گردد و یا این که فصل خصومت باید از طریق اقامه بیّنه و یمین به عمل آید و بنابراین چه کسی مدعی و یا منکر شناخته می شود؟
- لطفاً به سوالات زیر پیرامون محدوده ی اطلاعت زوجه پاسخ دهید: الف) آیا زوجه بدون رضایت زوج حقّ خروج از منزل را دارد؟ ب) در صورت ترک منزل با وجود عدم رضایت زوج و تقاضای مکرر بازگشت و عدم تمکین مشارالیها، آیا شرایط ناشزه بر روی محقّق می گردد؟ ج) در شرایط فوق، آیا زوجه استحقاق دریافت نفقه را دارد؟
- اگر زوج نسبت به پرداخت مهر معسر باشد تکلیف ازدواج چیست؟ و نیز اگر زوج نسبت به پرداخت نفقه معسر باشد تکلیف ازدواج چیست؟ آیا زوجه حق فسخ ازدواج را دارد یا خیر؟
- هرگاه زن جز به گرفتن مهر، حاضر به تمکین نباشد و شوهر قادر بر ادای مهر نباشد و در عین حال می گوید: طلاق نمی دهم و تا پایان عمر نفقه می دهم حکم این مسأله چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] آیا حق حبس(عدم تمکین) برای زوجه تا پرداخت مهریه اختصاص به دخول دارد یا شامل همه استمتاعات می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا زوجه غیر مدخوله، همانطور که می تواند تمکین نکند تا مهریّه خود را بگیرد، آیا می تواند تمکین نکند تا اجازه ادامه تحصیل، یا غیره را بگیرد؟ ولی سخنی از گرفتن مهر نگوید؟
- [آیت الله سیستانی] اگر شوهر علم پیدا کند که اگر مهر حاضر را بزوجه بدهد باز او امتناع از تمکین می کند گرچه زوجه می گوید اگر مهر حاضر را بدهد تمکین می کنم چون او علم دارد که شوهر امکانات ندارد آیا نفقه او لازم است ؟
- [آیت الله سبحانی] زوجه قبل از نزدیکی تمام مهر را به زوج بخشید. سپس زوج وی را طلاق داد. آیا زوج می تواند از زوجه نصف مهر را بگیرد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر زوج از پرداخت تمامی مهریه در یک نوبت ناتوان شناخته شود دادگاه وی را به پرداخت مهر طی اقساط محکوم نماید آیا پس از دریافت اولین قسط زوجه می تواند از حق حبس استفاده کند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر پس از اجراء صیغه عقد نکاح زوجه وفات کند به طوری که عرفاً و یا حتی عقلاً امکان استمتاع زوج نباشد آیا ورثه زوجه می توانند از زوج مطالبه مهر کنند؟
- [آیت الله نوری همدانی] ب: آیا حقِّ امتناع و منع زوجه منحصر به عدم انجام زناشویی (تمکین خاص) است یا میتواند از انجام کلیه تکالیف زوجیّت (تمکین عام) استنکاف نماید؟
- [آیت الله سبحانی] زوج بر حسب توافق طرفین مشروط بر اینکه زوجه مهریه خود را در عوض طلاق به زوجه بذل کند زوجه را طلاق دهد ولی پس از طلاق زوجه به دفتر طلاق مراجعه و از بذل خود رجوع نماید و زوج نیز پس از اطلاع از اقدام زوجه به دفترخانه طلاق مراجعه و رجوع به زوجیت کرده است اکنون زوجه تمکین نمی کند و رجوع زوج را قبول ندارد و تنها قصدش مطالبه مهر است وظیفه شرعی چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] معقوده غیر مدخولهای از حقّ حبس خود استفاده نموده و اظهار داشته تا تمام مهریهام را استیفاء نکنم حاضر به تمکین نیستم حال سئوال این است که زوجه مزبور چنانچه از زوج تمکین عامّ نداشته باشد مثلابدون اجازه اذن زوج از منزل خارج شود مستحقّ نفقه خواهد بود یا به دلیل آنکه در خصوص تمکین عامّ ناشزه محسوب بوده مستحقّ نفقه نمیباشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صورتی که مردی بخواهد علی رغم کراهت، با زوجه خود از دبر نزدیکی کند، آیا زوجه می تواند امتناع کند و تمکین نکند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- در صورتی که مدتی برای دادن مهر در عقد تعیین نشده باشد زن حق دارد مهر خود را فوراً مطالبه کند، بلکه می تواند پیش از گرفتن مهر از نزدیکی کردن شوهر جلوگیری کند، چه شوهر توانایی بر دادن مهر را داشته باشد یا نه، مگر این که عدم توانایی او قرینه بر این باشد که مهر از اول بر ذمه بوده نه بصورت نقدی.
- در ازدواج موقت باید مقدار وقت و مقدار مهر تعیین شده باشد و بدون آن باطل است.
- مرد می تواند مدّت ازدواج موقّت را ببخشد و به آن پایان دهد، و در این صورت باید تمام مهر را بدهد؛ خواه دخول شده باشد یا نه.
- برای خواندن صیغه عقد موقت کافی است بعد از آن که مدت و مهر معین شد، زن بگوید: (زوجْتک نفْسی فی الْمدة الْمعْلومة علی الْمهْر الْمعْلوم) (من خودم را به همسری تو در مدت معین با مهر معین درآوردم) مرد نیز بگوید: (قبلْت) (قبول کردم) یا این که وکیل زن بگوید: (متعْت موکلتی موکلک فی الْمدة الْمعْلومة علی الْمهْر الْمعْلوم) (موکله خودم را به ازدواج موکل تو در مدت معین با مهر معین درآوردم) وکیل مرد نیز بگوید: (قبلْت لموکلی هکذا) (قبول کردم برای موکل خودم همین طور).
- احتیاط واجب آن است که صیغه طلاق خلع به صورت زیر باشد: اگر خود شوهر می خواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن مثلاً (فاطمه) است می گوید: (زوْجتی فاطمة خلعْتها علی ما بذلتْ هی طالقٌ) یعنی زنم فاطمه را در برابر چیزی که بخشیده است طلاق دادم، او رهاست و اگر وکیل او بخواهد صیغه را بخواند احتیاط واجب آن است که یک نفر از طرف زن وکیل شود و دیگری از طرف مرد، چنانچه مثلاً اسم شوهر (محمد) و اسم زن (فاطمه) است، وکیل زن می گوید: (عنْ موکلتی فاطمة بذلْت مهْرها لموکلک محمد لیخْلعها علیْه) پس از آن وکیل مرد بدون فاصله می گوید: (زوْجة موکلی خلعْتها علی ما بذلتْ هی طالقٌ) (و اگر زن چیز دیگری غیر از مهر را به شوهر ببخشد باید نام همان را در موقع خواندن صیغه ببرد).
- برای خواندن صیغه عقد دائم کافی است که زن بگوید: (زوجْتک نفْسی علی الصداق الْمعْلوم) (یعنی خود را به همسری تو درآوردم به مهری که معین شده) و مرد هم بعد از آن بگوید: (قبلْت التزْویج) (یعنی قبول کردم این ازدواج را) و اگر دیگری را برای این کار وکیل کنند کافی است که وکیل زن بگوید: (زوجْت موکلتی موکلک علی الصداق الْمعْلوم) (موکله خودم را به همسری موکل تو با مهر معلوم درآوردم) وکیل مرد نیز بگوید: (قبلْت لموکلی هکذا) (من نیز همین گونه از طرف موکل خودم قبول کردم).
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مرد مهر زن را در عقد معین کند و قصدش این باشد که ان را ندهد و رضایت زن به عقد مشروط به قصد دادن مهر نباشد عقد صحیح است ولی باید مهر را بدهد
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد، واجب است که زن مهر را نگیرد و شوهر هم با زن دیگر ازدواج نکند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر زن، مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگری نگیرد، باید زن مهر را نگیرد، و شوهر هم با زن دیگری ازدواج نکند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد؛ واجب است که زن مهر را نگیرد و شوهر هم با زن دیگر ازدواج نکند.
- [آیت الله خوئی] اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد، واجب است که زن مهر را نگیرد و شوهر هم با زن دیگر ازدواج نکند.
- [آیت الله سیستانی] اگر در عقد دائم مهر را معیّن نکنند ، عقد صحیح است ، و چنانچه مرد با زن نزدیکی کند باید مهر او را مطابق مهر زنهائی که مثل او هستند بدهد . و امّا در متعه چنانچه مهر را معیّن نکنند ، هر چند از روی جهل یا غفلت یا فراموشی باشد ، عقد باطل می‌شود .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر موقع خواندن عقد دائم برای دادن مهر زمانی را معین نکرده باشند، زن می تواند پیش از گرفتن مهر از نزدیکی کردن شوهر جلوگیری کند، چه شوهر توانایی دادن مهر را داشته باشد چه نداشته باشد. ولی اگر پیش از گرفتن مهر به نزدیکی راضی شود و شوهر با او نزدیکی کند دیگر نمی تواند برای دریافت مهریه از نزدیکی شوهر جلوگیری نماید. مُتعه یا صیغه
- [آیت الله سبحانی] اگر موقع خواندن عقد دائمی برای دادن مهر مدتی معین نکرده باشند، زن می تواند پیش از گرفتن مهر از نزدیکی کردن شوهر جلوگیری کند. چه شوهر توانائی دادن مهر را داشته باشد چه نداشته باشد. مگر این که ناتوانی مالی شوهر قرینه باشد که پرداخت مهر (عندالاستطاعه) خواهد بود. ازدواج موقت
- [آیت الله خوئی] اگر در عقد دائمی مهر را معین نکنند عقد صحیح است، و چنانچه مرد با زن نزدیکی کند، باید مهر او را مطابق مهر زنهائی که مثل او هستند بدهد و اما در متعه چنانچه مهر را معین نکنند عقد باطل می‌شود.
- [آیت الله سیستانی] اگر زن به و ظائف زناشوئی خود در برابر شوهر هیچ عمل نکند ، حقّ غذا و لباس و منزل بر او ندارد ، هر چند نزد او بماند ، و اگر گاهی از تسلیم در برابر خواستههای جنسی مشروع او سرباز زند بنابر احتیاط واجب نفقهاش ساقط نمیشود ، و امّا مهر او با عدم تمکین به هیچ وجه ساقط نمیشود .