اعمال حج
منظور از مناسک حج ، اعمالی است که دز زمان انجام عبادت حج در مکه ، منا ، عرفات و مشعر انجام داده می شود.
اگر کسی اعمال حج به گردنش باشد و نایب بگیرد و بعد ازدواج کند و بعد از چند سال نایب بگوید که اعمال را انجام نداده تکلیف چیست؟
اگر منظور این است که خودش حج را بجا آورده ولی طواف نساء را انجام نداده و سپس دیگری را به عنوان نائب گرفته در چنین صورتی عقد او باطل می شود و باید مجددا نائب بگیرد و بعد از انجام طواف نساء مجددا ازدواج نماید.
اگر منظور این است که خودش حج را بجا آورده ولی طواف نساء را انجام نداده و سپس دیگری را به عنوان نائب گرفته در چنین صورتی عقد او باطل می شود و باید مجددا نائب بگیرد و بعد از انجام طواف نساء مجددا ازدواج نماید.
عنوان سوال:
اگر کسی اعمال حج به گردنش باشد و نایب بگیرد و بعد ازدواج کند و بعد از چند سال نایب بگوید که اعمال را انجام نداده تکلیف چیست؟
پاسخ:
اگر منظور این است که خودش حج را بجا آورده ولی طواف نساء را انجام نداده و سپس دیگری را به عنوان نائب گرفته در چنین صورتی عقد او باطل می شود و باید مجددا نائب بگیرد و بعد از انجام طواف نساء مجددا ازدواج نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر شخصی در اعمال حج، قربانی بعنوان کفاره بعهده داشته باشد و همان سال انجام نداده باشد الان با گذشت چند سال چیزی بر آن افزوده می شود؟
- دائره امکان اشتباه در تطبیق عبادات تابع چه ضابطه ای است؟ اگر نائب بعد از انجام معظم اعمال حج تمتع مثلاً بعد از وقوف در عرفات متوجه شود که برای حج همان سال از طرف شخص دیگری قبلا اجیر شده است آیا باید اعمال را به نیابت از منوب عنهی که تاکنون عمل را به نیت او بجا آورده ادامه دهد یا اینکه میتواند اعمال حج همان سال را برای مستاجر قرار داده و اعمال حج را برای منوب عنه در سال دیگر بجا آورد؟
- آیا بر نایب واجب است که طبق فتوای مرجع تقلید منوب عنه اعمال حج خود را انجام دهد، یا باید مطابق وظیفه خودش عمل کند؟
- شخصی در تقصیر عمره تمتّع، یک تار مو از بدنش کنده، و به همان قناعت کرده، سپس اعمال حجّ را بجا آورده است. تکلیف فعلی او چیست؟
- چنانچه شخصی که سال خمسی نداشته به حجّ مشرّف شود، و با همان پولهای خمس نداده هزینه های حج، از جمله لباس احرام و قربانی را تأمین نماید. حجّ او چه حکمی دارد؟
- دو سال قبل به حج مشرّف شدم. به خاطر ناتوانی و بیماری و خوف از ازدحام و ترس از حیض، اعمال بعد از منی را قبل از وقوفین به جا آوردم. لکن در اثر جهل به مسأله آنها را بدون احرام انجام دادم. سپس محرم به احرام حجّ شده، و به عرفات و مشعر رفتم، و اعمال منی را انجام دادم. اکنون متوجّه اشتباه خود شده ام. لطفاً تکلیف بنده را روشن فرمایید.
- دو سال قبل به حج مشرّف شدم. به خاطر ناتوانی و بیماری و خوف از ازدحام و ترس از حیض، اعمال بعد از منی را قبل از وقوفین به جا آوردم. لکن در اثر جهل به مسأله آنها را بدون احرام انجام دادم. سپس محرم به احرام حجّ شده، و به عرفات و مشعر رفتم، و اعمال منی را انجام دادم. اکنون متوجّه اشتباه خود شده ام. لطفاً تکلیف بنده را روشن فرمایید.
- شخصی بعد از اتمام اعمال حجّ تمتّع، متوجه شده که یک غسل مسّ میّت بر او واجب بوده و غسل واجب دیگری هم انجام نداده است، آیا حجّش صحیح است؟
- کسی که حجش تبدیل به حجّ افراد شده و باید بعد از حج عمره مفرده بجا آورد، اگر همان سال عمره مفرده را انجام ندهد، بلکه سال بعد که به حج می رود، عمره مفرده را بعد از اعمال حج بجا آورد، آیا کفایت می کند؟
- اگر زنی در زمان قبل از ازدواج خود نذر حج بکند و شرایط بگونه ای باشد که بعد از ازدواج بخواهد به نذرخود عمل کند مثلا حاجتش بعد از ازدواج برآورده شده تکلیف چیست ؟ آیا نیاز به اجازه شوهر دارد ؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] آیا در حج نیابتی می‌شود در بعضی اعمال نائب هم نائب بگیرد یا خیر؟
- [آیت الله جوادی آملی] وظیفه نایب از جهت تقلید در اعمال حج
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر نایب از بعض اعمال حج معذور شد و نایب گرفت، نایب عمل را به نیابت نایب انجام دهد یا به نیابت منوب عنه؟
- [آیت الله سیستانی] آیا نایب برای حج، می تواند جهت ادای برخی اعمال که نایب گرفتن در آن ها جایز است، دیگری را نایب کند؟
- [آیت الله خوئی] زیدی بعد از بجا آوردن اعمال عمره تمتع در مکه مریض شده و در مستشفی بستری بوده و موفق به انجام اعمال حج نشده و بعد از عید قربان در مریضخانه فوت شده، در صورتی که معلوم نیست آیا سال اول استطاعتش بوده و یا اینکه قبلاً مستطیع شده، بفرمائید تکلیف ورثه از جهت نایب گرفتن چیست؟
- [آیت الله خوئی] زیدی بعد از بجا آوردن اعمال عمره تمتع در مکه مریض شده و در مستشفی بستری بوده و موفق به انجام اعمال حج نشده و بعد از عید قربان در مریضخانه فوت شده، در صورتی که معلوم نیست آیا سال اول استطاعتش بوده و یا اینکه قبلاً مستطیع شده بفرمائید تکلیف ورثه از جهت نائب گرفتن چیست؟
- [آیت الله خوئی] آیا اعمال نایب در حج باید به نحو تقلید خودش باشد یا تقلید منوب عنه؟
- [آیت الله مظاهری] اگر نایب در یکی از اعمال دچار مشکل شود، می تواند برای همان قسمت از حج یا عمره نایب دیگری اختیار کند؟
- [آیت الله نوری همدانی] زنی برای اعمال حجّ نائب شده ولیل از اوّل عذر نداشته، حالا عذر پیدا کرده و نمیتواند خودش رمی جمرات کند، میتواند نائب بگیرد یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] زنی برای اعمال حجّ نائب شده ولیل از اوّل عذر نداشته، حالا عذر پیدا کرده و نمیتواند خودش رمی جمرات کند، میتواند نائب بگیرد یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که نیاز به ازدواج دارد و بیش از مخارج آن، پولی برای حج ندارد، مستطیع نیست و حج بر او واجب نمی شود.
- کسی که حج واجب را به جا آورده مستحب است دوباره حج به جا آورد، ولی اگر ازدحام بیش از حد حجاج برای کسانی که هنوز حج به جا نیاورده اند تولید مزاحمت شدید کند بهتر است موقتاً از انجام حج مستحبی خودداری نمایند، همچنین در مقام نوبت بندی بهتر است نوبت را به کسانی دهند که حج واجب را به جا می آورند و اگر خانه خدا فرضاً یک سال از زوار خالی بماند بر حاکم شرع واجب است عده ای را به حج بفرستد هرچند حج واجب خود را انجام داده باشند.
- همان گونه که اشاره شد هزینه سفر حج یا زیارتهای مستحبی اگر از درآمد همان سال باشد خمس ندارد و اگر ناچار باشد از چند سال قبل اسم نویسی کند و هزینه را بدهد، جزء مخارج همان سالش محسوب می شود و خمس ندارد، نه در آن سال و نه در سالهای بعد.
- اگر مرد طواف نساء را که یکی از اعمال حج است به جا نیاورد، زن که به واسطه احرام بستن بر او حرام شده بود حلال نمی شود، این حکم درباره زن نیز ثابت است، ولی اگر بعداً طواف نساء را به جا آورند به یکدیگر حلال می شوند.
- کسی که از اول تکلیف، خمس نداده و درآمدهایی پیدا کرده و وسایلی برای زندگی خود خریده است و الآن متوجه وظیفه خمس شده و می خواهد تکلیف خود را درباره آن ادا کند و زندگی خود را پاک نماید اگر از منافع کسب، چیزی را که به آن احتیاج ندارد خریده و یک سال از خرید آن گذشته باید خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه و چیزهای دیگری که به آنها نیاز دارد مطابق شأن خود خریده، پس اگر بداند در بین سالی که در آن سال فایده برده آنها را خریده است لازم نیست خمس آن را بدهد و اگر نداند که در بین سال یا بعد از تمام شدن سال بوده بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع یا نماینده او مصالحه کند، یعنی تمام اموال مشکوک خود را حساب کرده و حاکم شرع بدهی او را از جهت خمس به مقداری تخمین می زند و با او مصالحه می کند و با پرداخت آن تمام اموالش پاک می شود.
- هیچ گونه تفاوتی میان کسب ها و درآمدهای کسب نیست، ولی اگر انسان چیزی را به عنوان وام از دیگری بگیرد خمس ندارد، همچنین اموالی که به عنوان ارث به او می رسد مشمول خمس نیست، مگر این که بداند شخص میّت خمس آن را نداده، یا به خاطر سایر اموالش بدهکار خمس است . و اگر مال ارث ترقّی قیمت پیدا کند و سال خمسی بر آن بگذرد مقدار تفاوت آن خمس دارد.
- کسی که مالی را وقف می کند بنابر احتیاط مستحب باید از همان موقع خواندن صیغه وقف کند، ولی باید برای همیشه مال را وقف کند و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از وفات من وقف باشد اشکال دارد، یا بگوید از حالا تا ده سال وقف باشد آن نیز اشکال دارد، ولی می توان مالی را برای همیشه وقت کرد مشروط بر اینکه مثلاً چند سال اوّل منافعش در اختیار واقف یا شخص دیگری باشد و در موقوفه مصرف نشود.
- هزینه زندگی خمس ندارد، یعنی آنچه را انسان از درآمدش در بین سال مصرف خوراک و پوشاک و مسکن و اثاث خانه و ازدواج و جهیزیه دختر و زیارت واجب یا مستحب و بذل و بخشش و میهمانی و مانند آن می کند، چنانچه در آن زیاده روی نکرده باشد خمس ندارد و تنها آنچه در آخر سال اضافه می ماند خمس دارد؛ ولی هرگاه چیزی جزء مؤونه سال گردد، مانند خانه و فرش و وسایل دیگر، اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلّق نمی گیرد؛ مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.
- (مزارعه) آن است که صاحب زمین، زمین خود را در اختیار زارع بگذارد تا زراعت کند و سهم معینی از حاصل را به مالک دهد. قرارداد مزارعه ممکن است با صیغه لفظی باشد، مثلاً بگوید: (من این زمین را در برابر یک سوم حاصل آن برای مدت دو سال در اختیار تو می گذارم و زارع بگوید: قبول کردم)، یا بدون آن که صیغه ای بخواند زمین را برای زراعت در اختیار او بگذارد و او تحویل بگیرد (البته گفتگوهای لازم درباره مدت و مقدار حصه و مانند آن باید قبلاً شده باشد).
- زکات را در یکی از هشت مورد زیر باید صرف کرد: 1 و 2 (فقرا) و (مساکین) و آنها کسانی هستند که مخارج سال خود و عیالاتشان را ندارند. تفاوت فقیر و مسکین در این است که فقیر روی سؤال از کسی ندارد، اما مسکین نیازمندی است که روی سؤال دارد، کسانی که صنعت و ملک و سرمایه و کسبی دارند که زندگی آنها را اداره نمی کند فقیر محسوب می شوند و کمبود زندگی خود را می توانند از زکات بگیرند. 3 کسی که از طرف امام یا نایب او مأمور جمع آوری زکات یا نگهداری یا رسیدگی به حساب آن و یا رساندن آن به امام و نایب او، یا رساندن به مصارف لازم هستند می توانند به اندازه زحمتی که می کشند از زکات استفاده کنند. 4 افراد ضعیف الایمانی که با گرفتن زکات تقویت می شوند و تمایل به اسلام پیدا می کنند. 5 خریدن برده ها و آزاد کردن آنها. 6 اشخاص بدهکاری که نمی توانند قرض خود را ادا کنند. 7 (سبیل الله) یعنی کارهایی مانند ساختن مسجد که منفعت دینی عمومی دارد و همچنین مدارس علوم دینی، مراکز تبلیغاتی، اعزام مبلغین، نشر کتابهای مفید اسلامی و خلاصه آنچه برای اسلام نفع داشته باشد به هر نحو که باشد، مخصوصاً جهاد در راه خدا. 8 (ابن السبیل) یعنی مسافری که در سفر مانده و محتاج شده که به مقدار نیازش می تواند از زکات استفاده کند، هر چند در محل خود غنی و بی نیاز باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسانی که خود مستطیع هستند تا حج خود را بجا نیاوردهاند، نباید در انجام حجّ نایب دیگری بشوند و اگر انجام بدهند، ظاهراً حجّ آنها باطل است و برای خودشان نیز واقع نمیشود. کسانی که نمازشان صحیح نیست یا توانایی انجام اعمال اختیاری عمره یا حجّ را ندارند (مثلاً نمیتوانند رمی جمرات نمایند) در حج واجب نیابتشان باطل است، هر چند مجّانی باشد.
- [آیت الله مظاهری] حجّ بر دیوانه واجب نیست ولی اگر دیوانه ادواری باشد و در ایّام حجّ عاقل باشد و بتواند اعمال را به جا آورد حجّ بر او واجب است، ولی اگر دیوانگی او در موسم حجّ باشد حجّ بر او واجب نیست و لازم نیست سرپرست او قبل یا بعد از مردن او برای او نایب بگیرد.
- [آیت الله مظاهری] نیابت در حجّ نظیر نیابت در بقیه عبادات جایز است و لازم نیست نایب بالغ و عاقل و رشید باشد و اگر کسی که آنها را نایب کرده است (منوب عنه) اطمینان داشته باشد که عمل را به جا میآورند و بعداً هم اطمینان پیدا کند که عمل را به طور صحیح به جا آوردهاند نیابت آنها صحیح است و همچنین لازم نیست ذمّه نایب در سال نیابت مشغول به حجّ واجب نباشد و اگر نایب حجّ واجب خودش به ذمّهاش باشد میتواند نایب شود و حجّ او صحیح است گرچه گناه کرده است.
- [آیت الله اردبیلی] در (نایب) چند شرط معتبر است: اوّل : بالغ باشد، اگرچه نیابت بچه ممیز در صورتی که اطمینان به صحّت اعمال او وجود داشته باشد، کافی است. دوم : عاقل باشد. سوم : شیعه دوازده امامی باشد. چهارم : مورد وثوق و اطمینان باشد که اعمال را انجام میدهد. پنجم:آشنایی لازم به احکام و اعمال حجّ داشته باشد، هر چند در حال انجام دادن اعمال با ارشاد و راهنمایی کسی آنها را به جا آورد. ششم : در آن سال، حجّ واجب به عهده او نباشد. هفتم : از انجام حجّ یا بعضی از اعمال آن معذور و ناتوان نباشد و اگر اجیر شود تا از طرف دیگری حجّ بجا آورد و خودش نتواند برود و بخواهد دیگری را از طرف خود به مکّه بفرستد، باید از کسی که او را اجیر کرده اجازه بگیرد.
- [آیت الله مظاهری] نایب شدن مرد از زن، یا زن از مرد، نظیر بقیه عبادات اشکال ندارد، ولی نایب در اعمال باید به وظیفه خود عمل کند.
- [آیت الله مظاهری] در حجّ نیابتی لازم نیست از بلد نایب بگیرند و همین مقدار که از میقات کسی را نایب کنند کفایت میکند چنانکه اگر کسی را از بلد نایب کنند لازم نیست از شهر منوب عنه حرکت کند.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی مریض یا پیر است و قدرت برای رفتن مکه ندارد اگر همان سال مستطیع شده است حجّ بر او واجب نیست و اگر قبلاً مستطیع بوده است و میتوانسته به حجّ برود و نرفته است حجّ بر او واجب است و باید در حال حیات نایب بگیرد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که بمیرد و حجّ واجب بر ذِمّه او باشد بر ورثه واجب است در همان سال نایب بگیرند، گرچه بیشتر از مقدار معمول باشد و گرچه در بین ورثه، صغیر نیز باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی حجّ واجب میّت را تبرّعاً به جا آورد بر ورثه واجب نیست برای او نایب بگیرند و مقدار هزینه حجّ به ورثه میرسد.
- [آیت الله مظاهری] بر ورثه واجب نیست از بلد، نایب بگیرند و از میقات، کفایت میکند حتّی اگر عقیده میّت اجتهاداً یا تقلیداً حجّ بلدی باشد، اگرچه سزاوار است از وطن نایب گرفته شود ولی اجرت بیشتر از میقات از وارث صغیر برداشته نمیشود ولی اگر میّت وصیّت به حجّ بلدی نموده باشد واجب است از بلد نایب گرفته شود و مازاد بر اجرت حجّ میقاتی از ثلث برداشته می‌شود.