وصیت تملیکی
وصيتي که در ضمن آن مال يا منفعتي به ملکيت کسي در مي‌آيد.
اگر وارث، مورث را بکشد ارث نمی برد اما در وصیت تملیکی اگر موصی له، موصی را بکشد ارث می برد. این مساله چگونه قابل توجیه است؟
در مساله قاتل در ارث، دلیل خاص دارد بعلاوه فلسفه متفاوتی دارد و در وصیت تملیکی شخص مالک، خود چیزی را در اختیار قرار داده ولی در ارث، کسی می خواهد به زور اموال را دریافت کند.
در مساله قاتل در ارث، دلیل خاص دارد بعلاوه فلسفه متفاوتی دارد و در وصیت تملیکی شخص مالک، خود چیزی را در اختیار قرار داده ولی در ارث، کسی می خواهد به زور اموال را دریافت کند.
عنوان سوال:
اگر وارث، مورث را بکشد ارث نمی برد اما در وصیت تملیکی اگر موصی له، موصی را بکشد ارث می برد. این مساله چگونه قابل توجیه است؟
پاسخ:
در مساله قاتل در ارث، دلیل خاص دارد بعلاوه فلسفه متفاوتی دارد و در وصیت تملیکی شخص مالک، خود چیزی را در اختیار قرار داده ولی در ارث، کسی می خواهد به زور اموال را دریافت کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- چنانچه در وصیّت تملیکیّه، بعد از فوت موصی، موصی له وصیّت را قبول کند، لطفاً بفرمایید: آیا وصیّت لازم میشود، یا قبض وی هم لازم میباشد؟
- طبق آنچه در متون فقهی آمده ضامن جریره در صورتی ارث می برد، که مضمون وارث نسبی و آزاد کننده نداشته باشد. با عنایت به مطلب فوق، اگر ضامن جریره دیه خطایی مضمون خود را پرداخت کند، و بعد از آن وارث نسبی لاحق شود، کدام یک ارث می برند؟
- با توجه به قانون مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام سال 1372 برای تقسیم ارث ،اگر متوفی جزو اقلیت دینی، زرتشتی یا کلیمی یا مسیحی باشد و در بین ورثه اش مسلمان وجود داشته باشد، باید قواعد و عادات مسلمه متداوله در مذهب متوفی رعایت شود. حال اگر متوفی بلاوارث مسیحی باشد ،با توجه به نص روایات :: ( الامام وارث من لا وارث له) امام (ع) وارث میباشند و وصیت فقط تا میزان ثلث نافذ است. ولی در قانون دیوان عالی کشور شخص میتواند به تمام اموال وصیت کند. در حالی که قانون مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام سال 1372 عینا رای به وحدت رویه دیوان عالی کشور به شماره 37 مورخ 63/9/19 را که در مورد متوفی بلا وارث مسیحی است را داده و تصویب نموده است. در این مورد وظیفه چیست؟
- با توجه به مساله 2352 رساله تا یک نفر از گروه دوم موجود باشد افراد گروه سوم ارث نمی برند. حال سوال اینجاست آیا اگر این نفر فقط مادری باشد باز مانع ارث برای گروه سوم خواهد بود؟ مثلاً اگر وارث زید متوفی یک خواهرزاده مادری باشد، از طرف دیگر سه تن از عموزادگان او در قید حیاتند، ارث زید چگونه تقسیم می شود؟
- با توجه به مساله 2352 رساله تا یک نفر از گروه دوم موجود باشد افراد گروه سوم ارث نمی برند. حال سوال اینجاست آیا اگر این نفر فقط مادری باشد باز مانع ارث برای گروه سوم خواهد بود؟ مثلاً اگر وارث زید متوفی یک خواهرزاده مادری باشد، از طرف دیگر سه تن از عموزادگان او در قید حیاتند، ارث زید چگونه تقسیم می شود؟
- بر فرض پذیرش این مسأله که انسان مالک بدن خود می باشد و می تواند وصیّت نماید که در قبال برداشتن عضوی از بدن او برای جرّاحی وجهی در مقابل آن بگیرند، آیا این پول به وارث می رسد، و یا باید در امور خیریّه که ثوابش به فرد فوت شده می رسد، خرج و مصرف شود؟
- در صورتی که خانمی از شوهرش، به اتّهام ضرب و جرح، شکایت نماید، و پس از محکومیّت زوج،زوجه فوت نماید، لطفاً بفرمایید: الف) در فرض عدم انتساب فوت به شوهر، آیا زوج از دیه ضرب و جرح که خود مسؤول پرداخت آن است، ارث می برد؟ ب) در صورت انتساب قتل به شوهر، در سه صورت عمد، شبه عمد و خطای محض، آیا حکم مسأله تفاوتی پیدا می کند؟
- در صورتی که خانمی از شوهرش، به اتّهام ضرب و جرح، شکایت نماید، و پس از محکومیّت زوج، زوجه فوت نماید، لطفاً بفرمایید: الف) در فرض عدم انتساب فوت به شوهر، آیا زوج از دیه ضرب و جرح که خود مسؤول پرداخت آن است، ارث می برد؟ ب) در صورت انتساب قتل به شوهر، در سه صورت عمد، شبه عمد و خطای محض، آیا حکم مسأله تفاوتی پیدا می کند؟
- در صورتی که خانمی از شوهرش، به اتّهام ضرب و جرح، شکایت نماید، و پس از محکومیّت زوج،زوجه فوت نماید، لطفاً بفرمایید: الف) در فرض عدم انتساب فوت به شوهر، آیا زوج از دیه ضرب و جرح که خود مسؤول پرداخت آن است، ارث می برد؟ ب) در صورت انتساب قتل به شوهر، در سه صورت عمد، شبه عمد و خطای محض، آیا حکم مسأله تفاوتی پیدا می کند؟
- یکی از پسرهای یک خانواده زرتشتی در سال 62 به عنوان یکی از مهره های تقریباً مهمّ چریکهای فدایی دستگیر و زندانی می شود. ایشان در زندان توبه کرده و پس از گرایش به اسلام و نیز پس از تحمّل مدّت زندانی آزاد می شود. در سال 66 پدرش فوت می کند و در سال 68 شخص مورد نظر سهم الارث خود را می گیرد و غیر منقول را رسماً منتقل می کند. اکنون با راهنمایی یکی از وکلای دادگستری به استناد این حکم که (کافر از مسلم ارث نمی برد و اگر در بین ورثه متوفای کافری مسلم باشد ورّاث کافر ارث نمی برند اگر چه از لحاظ طبقه و درجه مقدّم بر مسلم باشند) اقدام به طرح شکایت علیه مادر و خواهر و برادرش کرده است. بفرمایید آیا غیر از وارث مسلمان بقیّه ورثه هم ارث می برند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] لطفا بفرمایید در وصیت تملیکی اگر موصی مال غیر را به اعتبار اینکه در آینده آن مال را تملک خواهد نمود مورد وصیت قرار دهد این وصیت صحیح است یا خیر؟
- [سایر] چگونه میتوان با وصیت نامه خود نوشتی که ورثه نیز آن را تأیید می کنند سند رسمی موصی به را بنام موصی له انتقال داد؟
- [آیت الله سبحانی] فردی وصیت کرده به این که قسمتی از اموال خود را به شخصی بدهند ولی آن شخص (موصی له) پس از چند روز فوت کرده، آیا وارث وی اختیار قبول را دارد؟
- [آیت الله بروجردی] زیدی ثُلث مال خود را چند قطعه زمین معین کرده که تا بیست سال بعد از وفات او منافع آن طبق وصیت برای او به مصارف معینه صرف شود و بعد از بیست سال بین ورثه کما فرض اللَّه تقسیم گردد، ورثه موصی در بین این بیست سال یکی بدون وارث و یکی با وارث وفات نموده، آیا مورد ثُلث بین ورثه موصیِ مذکور تقسیم خواهد شد، یا آن که ورثه موصی له به جای او خواهد بود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر شخصی به نفع دیگری وصیت کند، به این شرط که موصی له نیز مالی به او ببخشد، حکم قضیه چیست؟
- [آیت الله سبحانی] فردی بهائی فوت کرده است و وارث آن برخی مسلمانان و برخی بهائی هستند آیا وارث بهائی ارث می برد؟
- [آیت الله خوئی] شخصی تصادف نموده و بر اثر آن، مبلغی به وارث آن به عنوان دیه و خون بها دادهاند، چنانچه وصیت نموده آیا ثلث آن را هم باید وارث بدهد یا خیر؟ و خمس آن بر متوفی لازم است یا خیر؟ و نیز اگر از مخارجات سال وارث اضافه باشد خمس آن را بدهد یا حکم ارث دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی به دو نفر وصیّت کرده که بعد از وفات او طبق آنچه که در وصیّت نامه آمده است عمل کنند، در ماده سه آن مقرّر شده که همه ترکه موصی اعم از منقول و غیرمنقول و نقد و طلب هایی که از مردم دارد جمع شده و بعد از پرداخت بدهی های او از اصل ترکه، ثلث آن از همه ترکه جدا شود و طبق مواد 4 و 5 و 6 که در وصیّت نامه آمده است مصرف گردد و بعد از گذشت هفده سال باقی مانده ثلث، خرج ورثه فقیر شود. ولی دو وصی از زمان فوت موصی تا پایان این مدت موفق به جدا کردن ثلث نشده اند و عمل به مواد مذکور برای آنان امکان ندارد و ورثه هم مدّعی هستند که وصیّت نامه بعد از انقضای مدت مزبور باطل است و آن دو وصی هم حق دخالت در اموال موصی را ندارند، حکم این مسأله چیست؟ و این دو وصی چه وظیفه ای دارند؟
- [آیت الله خوئی] شخصی تصادف نموده و بر اثر آن مبلغی به وارث آن به عنوان دیه و خون بها دادهاند، چنانچه وصیت نموده آیا ثلث آن را هم باید وارث بدهد یا خیر؟ و خمس آن را بدهد یا حکم ارث را دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] در باب ارث زوجه از قیمت زمین دو فتوی بین فقهای عظام وجود دارد و شنیده ایم که نظر مبارک حضرتعالی این است که زوجه از قیمت زمین ارث می برد. خواهشمند است بفرمایید آیا در این مسأله بین اینکه زوجه از میّت، صاحب فرزند باشد یا خیر تفاوتی وجود دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هرگاه وارث فقط یک جد یا یک جده است، چه پدری باشد یا مادری همه مال به او می رسد و با وجود جد میت، پدر جد او ارث نمی برد.
- هرگاه وارث فقط برادر وخواهر و همسر او باشند، همسر ارث خود را به تفصیلی که در مسائل آینده گفته می شود می برد و خواهر و برادر بطوری که در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را می برند، ولی برای آن که زن یا شوهر ارث می برد از سهم برادر و خواهر مادری چیزی کم نمی شود، ولی از سهم برادر و خواهر پدر و مادری یا پدری کم می شود، مثلاً اگر وارث میت شوهر و برادر و خواهر مادری و برادر و خواهر پدر و مادری او باشند، نصف مال به شوهر می رسد و یک قسمت از سه قسمت اصل مال به برادر و خواهر مادری و باقیمانده سهم برادر و خواهر پدر و مادری است، مثلاً اگر تمام مال شش تومان باشد، سه تومان به شوهر، و دو تومان به برادر و خواهر مادری و یک تومان به برادر و خواهر پدر و مادری می رسد.
- هرگاه کسی چیزی را وقف کند از ملک او خارج می شود نه او، و نه دیگران نمی توانند آن را بفروشند، یا ببخشند و هیچ کس از آن ارث نمی برد، ولی در بعضی از موارد که در مسأله 1786 گفته شد فروختن آن جایز است.
- هرگاه از میت فرزندی در شکم مادر باشد و در طبقه او وارث دیگری نیز مانند اولاد و پدر و مادر وجود داشته باشد، باید هنگام تقسیم برای بچه ای که در شکم مادر است سهم دو پسر را کنار بگذارند، هرگاه زنده به دنیا آمد ارث می برد و چنانچه مثلاً یک پسر یا یک دختربه دنیا آید زیادی را ورثه بین خودشان تقسیم می کنند و اگر در طبقه او وارث دیگری نباشد هرگاه حمل زنده متولد شود تمام مال به او می رسد و الا میان سایر ورثه تقسیم می گردد.
- سهم ارث عمو و عمه و دایی و خاله را (در صورتی که همه پدر و مادری باشند که غالباً چنین هستند) می توان چنین خلاصه کرد: به یک عمو یا یک عمه تمام مال می رسد و اگر وارث چند عمو یا چند عمه باشند بطور مساوی می برند و اگر هم عمو و هم عمه باشند عمو دو برابر عمه می برد و اگر یک دایی یا یک خاله باشد تمام مال به او می رسد و اگر چند دایی یا چند خاله باشد، یا هم دایی و خاله باشند، مال را بطور مساوی تقسیم می کنند و هرگاه عمو و عمه و دایی و خاله باشند، عمو و عمه دو سهم می برند و دایی و خاله یک سهم و هر عمو دوبرابر عمه می برد، اما سهم دایی و خاله مساوی است.
- اگر وارث، برادر و خواهر پدر و مادری و برادر و خواهر پدری و یک برادر و یک خواهر مادری باشند برادر و خواهر پدری ارث نمی برند و مال را شش قسمت می کنند، یک قسمت آن را به برادر یا خواهر مادری، بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادری می دهند و هر برادر دو برابر خواهر می برد اما اگر بیش از یک برادر یا یک خواهر مادری دارد مال را سه قسمت می کنند، یک قسمت آن را برادر و خواهر مادری بطور مساوی میان خودشان تقسیم می کنند و دو قسمت را به برادر و خواهر پدر و مادری می دهند و سهم هر برادر دو برابر خواهر است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کسی یکی از خویشان خود را عمدا و به ناحق بکشد؛ از او ارث نمی برد؛ ولی اگر از روی خطا باشد مثل آنکه سنگ را به هوا بیندازد و اتفاقا به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد؛ از او ارث می برد؛ بلکه ظاهر آن است که از دیه نیز ارث می برد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی یکی از خویشان خود را عمدا و به ناحق بکشد از او ارث نمی برد ولی اگر از روی خطا باشد مثل ان که سنگ را به هوا بیندازد و اتفاقا به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد از او ارث می برد ولی ارث بردن او از دیه قتل محل اشکال است
- [امام خمینی] اگر کسی یکی از خویشان خود را عمدا و بناحق بکشد، از او ارث نمی برد.ولی اگر از روی خطا باشد، مثل آنکه سنگ به هوا بیندازد و اتفاقا به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد، از او ارث می برد، ولی از دیه قتل ارث نمی برد.
- [آیت الله وحید خراسانی] در مذهب عامه زن میت از تمام انچه از میت مانده از نقود و متاع و اراضی و بساتین و غیر اینها ارث می برد ولی در مذهب امامیه زن از زمین نه از عین ان و نه از قیمت ان ارث نمی برد بنابراین اگر میت از عامه وزن او شیعه باشد بنا به قاعده الزام زن شیعه از زمین ارث می برد انچه گذشت قسمتی از مسایلی است که بر مبنای قاعده الزام ذکر شده است موارد دیگری مانند وصیت برای وارث و عقد در حال احرام و شفعه به جوار و خیار شرط و خیار تصریه و غیر اینها مورد جریان قاعده الزام است
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان بفهمد کسی او را وصی کرده در غیر تجهیز میت که حکم ان در مساله گذشت چنانچه به اطلاع وصیت کننده برساند که برای انجام وصیت او حاضر نیست لازم نیست بعد از مردن او به وصیت عمل کند ولی اگر پیش از مردن او نفهمد که او را وصی کرده یا بفهمد و به او اطلاع ندهد که برای عمل کردن به وصیت حاضر نیست در صورتی که مشقت نداشته باشد باید وصیت او را انجام دهد و اگر وصی پیش از مرگ موصی موقعی ملتفت شود که موصی به واسطه شدت مرض یا مانع دیگر نتواند به دیگری وصیت کند بنا بر احتیاط باید وصیت را قبول نماید
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وارث میت فقط عموی پدری میت و پسر عموی پدر و مادری میت باشند ارث به پسر عموی پدر و مادری می رسد و عموی پدری میت ارث نمی برد و این تنها مورد استثناء از قاعده کلی است که در مساله قبل بیان شد البته این در موردی است که میت عموی پدر و مادری یا عموی مادری یا دایی یا عمه نداشته باشد. ارث زن وشوهر
- [آیت الله وحید خراسانی] بنابر مشهور اگر وصیت کند به مالی برای کسی و ان شخص پیش از ان که قبول کند یا رد نماید بمیرد تا وقتی ورثه او وصیت را رد نکرده اند می توانند ان چیز را قبول نمایند ولی بعید نیست اگر بعد از موصی وصیت کننده بمیرد ان مال را ورثه به ارث ببرند و این حکم در صورتی است که وصیت کننده از وصیت خود بر نگردد و گرنه حقی به ان چیز ندارند
- [آیت الله نوری همدانی] اگر وارث میّت فقط زن و جدّ وجدّة پدری و جدّة مادری او باشد ، زن ارث خود را به تفصیلی که گقته می شود می برد و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جدّو جدّة مادری می دهند که بطور مساوی بین خودشان قسمت می کنند و بقیّه را جدّ و جدّة پدری می دهند و جدّ دو برابر جدّه می برد و اگر وارث میّت شوهر و جدّ و جدّة باشد ، شوهر نصف مال را می برد و جدّ و جدّه به دستوری که درمسائل گذشته گفته شد ، ارث خود را می برند . ارث دستة سوّم
- [آیت الله سبحانی] اگر وارث میت فقط زن و جد و جده پدری و جد و جده مادری او باشد، زن ارث خود را به تفصیلی که بعداً گفته می شود، می برد. و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جده مادری می دهند که به طور مساوی بین خودشان قسمت کنند و بقیه را به جد و جده پدری می دهند و جد دو برابر جده می برد و اگر وارث میت شوهر و جد و جده باشد، شوهر نصف مال را می برد و جد و جده به دستوری که در مسائل گذشته گفته شد، ارث خود را می برند. ارث دسته سوّم
- [آیت الله بهجت] اگر وارث میت فقط زن و جد و جده پدری و جد و جده مادری او باشد، زن ارث خود را به تفصیلی که بعدا گفته می شود می برد، و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جده مادری می دهند که به طوری مساوی بین خودشان تقسیم می کنند، و بقیه را به جد و جده پدری می دهند و جد دو برابر جده می برد؛ و اگر وارث میت شوهر و جد و جده باشد، شوهر نصف مال را می برد و جد و جده به دستوری که در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را می برند. ارث طبقه سوم