سفاهت
ناتوانی در حفظ مال بر اثر سبک‌عقلی را سفاهت گویند. از احکام سفیه به تفصیل در باب حجر و از معامله سفهی در باب تجارت سخن گفته‌اند.
اگر پدر به لحاظ سفاهت محجور باشد لذا بچه به جد واگذار شود ولی او فرزند را به شخصی که بچه دار نمی شود بدهد و شرط شود که همیشه نزد آنان بماند اگر پس از چند سال پشیمان شود آیا می تواند فرزند را مطالبه کند؟
بسمه تعالی: ولایت جد بر نوه ولایت شرعی است و قابل اسقاط و واگذاری نمی باشد بنابراین می تواند نوه خود را پس بگیرد ولی چون به آنها قول داده بود که همیشه پیش آنها خواهد ماند و آنها به این امید درباره او هزینه کرده اند باید در صورت اخذ در مورد هزینه ها را مصالحه کند ولی در عین حال بهتر است به قول خودش عمل کند . والله العالم
بسمه تعالی: ولایت جد بر نوه ولایت شرعی است و قابل اسقاط و واگذاری نمی باشد بنابراین می تواند نوه خود را پس بگیرد ولی چون به آنها قول داده بود که همیشه پیش آنها خواهد ماند و آنها به این امید درباره او هزینه کرده اند باید در صورت اخذ در مورد هزینه ها را مصالحه کند ولی در عین حال بهتر است به قول خودش عمل کند . والله العالم
عنوان سوال:
اگر پدر به لحاظ سفاهت محجور باشد لذا بچه به جد واگذار شود ولی او فرزند را به شخصی که بچه دار نمی شود بدهد و شرط شود که همیشه نزد آنان بماند اگر پس از چند سال پشیمان شود آیا می تواند فرزند را مطالبه کند؟
پاسخ:
بسمه تعالی: ولایت جد بر نوه ولایت شرعی است و قابل اسقاط و واگذاری نمی باشد بنابراین می تواند نوه خود را پس بگیرد ولی چون به آنها قول داده بود که همیشه پیش آنها خواهد ماند و آنها به این امید درباره او هزینه کرده اند باید در صورت اخذ در مورد هزینه ها را مصالحه کند ولی در عین حال بهتر است به قول خودش عمل کند . والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در توضیح المسائل آمده اگر کسی پیدا شود که بدون دریافت اجرت بچه را شیر بدهد و یا برای شیر دادن از پدر یا از شخص دیگر اجرت بگیرد واجب است که بچه را به او بدهد و روزه بگیرد. آیا تفحص برای پیدا کردن چنین شخصی لازم است؟
- موجر خانه ای را به مدت یک سال به شخصی اجاره داده او بعد از چند ماهی محل را پیش از موعدی که اجاره بر آن مبتنی بود ترک کرد و محل دیگری را اجاره نمود آیا موجر می تواند حق الاجاره بقیّه ماه ها را که در آغاز اجاره لحاظ گردیده بود از او مطالبه نماید؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی قسم خورده، آیا پدر تنها میتواند قسم فرزند را به هم بزند، جدّ و حاکم شرع چطور؟ همچنین آیا شوهر میتواند قسم زن را به هم بزند؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا فرزند می تواند کفّاره روزه خود را به پدر و مادر یا جدّ و جدّه مستحق خود بدهد یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی برادر خود را که دو فرزند صغیر داشته است، کشته است و اولیای دم یعنی پدر و مادر رضایت داده اند و همسر هم نمی تواند طلب قصاص کند و جدّ پدری بچه های مقتول ولایتاً از طرف بچه ها گذشت کرده است، با این وضع در مورد قصاص یا اخذ دیه چه می فرمایید؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر فردی قطعه زمینی، را برای فرزند یک سالهاش خریده و حساب سال ندارد و معمولامازاد بر مؤونه ندارد و یا این که، پول زمین را جدّ آن بچّه داده است، آیا این قطعه زمین خمس دارد یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] الف - هرگاه جدایی فرزند از مادر یا خواهر و برادرش به سلامت روانی طرفین بالاخصّ کودک لطمه وارد کند (یعنی مشقّت غیر قابل تحمّل برای طرفین ایجاد گردد) آیا میتوان حضانت طفل را تا رسیدن به سنّ بلوغ یا رشد به یکی از والدین واگذار کرد؟ ب - آیا دادگاه میتواند با توجّه به شرایط خاصّ والدین و حفظ مصالح طفل بدون در نظر گرفتن سنّ طفل (2 و 7 سال) او را به پدر و یا مادر واگذار کند؟ ج - پس از رسیدن اطفال به سنّ بلوغ یا رشد آیا پدر و مادر در رابطه با حضانت او تکلیف دارند؟ د - هرگاه بستگان محجور از قبول قیمومیّت محجور امتناع کنند آیا میتوان آنان را ملزم به قبول این مسئولیت کرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی که فرزند صغیری دارد فوت کرده است. پدر او مقداری از خانه وی را تصاحب کرده، و قرضهای او را از مال خود داده است، آیا این کار او صحیح است؟ و آیا فرزند صغیر متوفی، می تواند هنگام بلوغ اصل دین پدر را انکار کرده و کلّ منزل را از پدربزرگ خود مطالبه کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زنی بعد از طلاق پسر خود را که بیش از دو سال داشته به مدت دو سال نزد خود نگه داشته است و فعلا که پدر بچه می خواهد بچه را بگیرد می گوید باید مخارج دو ساله بچه را بدهی تا او را تحویل دهم. آیا مادر حق مطالبه نفقه گذشته کودک را دارد؟
- [آیت الله بهجت] پدری مقداری پول به فرزندش بخشیده است ولی می گوید باید در دست خودم باقی بماند تا موقعی که مناسب بدانم به تو بدهم. آیا سر سال که شد، خمس آن بر فرزند است یا پدر؟
- [سایر] در روایت آمده است: شخصی به امام گفت: پدرم اموال مرا گرفته. و امام در جواب فرمود: (خود و اموالت همه مال پدرت هستی)؛ من میخواهم بدانم که سکوت فرزند در برابر حمله پدر برای تصاحب اموالش اولاد جایز است؟ اگر فرزند، خود، زن و بچه داشته باشد و به واسطه این حمله، زن و بچه در مضیقه قرار بگیرند، آن وقت تکلیف فرزند چه می‌شود؟
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر شخصی به اوسرمایه ای به عنوان هدیه یا غیر آن بدهد سر سال براصل سرمایه خمس تعلق می گیرد؟ بر سود آن؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر برای رفتن به محلی حرکت کند و بعد از رفتن مقداری از راه بخواهد جای دیگری برود، چنانچه از محل اولی که حرکت کرده تا جائی که می خواهد برود، هشت فرسخ باشد، باید نماز را شکسته بخواند. شرط چهارم: از وطن عبور نکند شرط چهارم این است که نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد، یا ده روز یا بیشتر در جائی بماند در این صورت سفر او قطع می شود. پس کسی که می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد، یا ده روز در محلی بماند، باید نماز را تمام بخواند. شرط پنجم: سفر برای کار حرام نباشد شرط پنجم آن که برای کار حرام سفر نکند و اگر برای کار حرامی مانند دزدی سفر کند، باید نماز را تمام بخواند. و همچنین است اگر خود سفر حرام باشد، مثل آن که برای او ضرر داشته باشد، یا زن بدون اجازه شوهر و فرزند با نهی پدر و مادر که از روی دلسوزی باشد برای منافع شخصی خود سفری بروند که بر آنان واجب نباشد، ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد، باید نماز را شکسته بخوانند.
- شیر دادنی که علت محرم شدن است، هشت شرط دارد: اول :بچه، شیر زن زنده را بخورد، پس اگر از پستان زنی که مرده است شیر بخورد، فائده ندارد. دوم: شیر آن زن از حرام نباشد; پس اگر شیر بچه ای را که از زنا به دنیا آمده به بچه دیگر بدهند، به واسطه آن شیر، بچه به کسی محرم نمی شود. سوم :بچه شیر را از پستان بمکد، پس اگر شیر را در گلوی او بریزند نتیجه ندارد. چهارم: شیر، خالص و با چیز دیگر مخلوط نباشد، مگر این که به قدری کم باشد که در آن مستهلک شود. پنجم :شیر از یک شوهر باشد. پس اگر زن شیردهی را طلاق دهند، بعد شوهر دیگری کند و از او آبستن شود و تا موقع زائیدن. شیری که از شوهر اول داشته باقی باشد و مثلاً هشت دفعه پیش از زائیدن از شیر شوهر اول و هفت دفعه بعد از زائیدن از شیر شوهر دوم به بچه ای بدهد، آن بچه به کسی محرم نمی شود. ششم: بچه به واسطه مرض شیر را قی نکند و اگر قی کند، بنابر احتیاط واجب کسانی که به واسطه شیر خوردن به آن بچه محرم می شوند، باید با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. هفتم: پانزده مرتبه، یا یک شبانه روز به طوری که در مسأله بعد گفته می شود، شیر سیر بخورد، یا مقداری شیر به او بدهند که بگویند از آن شیر استخوانش محکم شده و گوشت در بدنش روئیده است، بلکه اگر ده مرتبه هم به او شیر دهند، احتیاط مستحب آن است کسانی که به واسطه شیر خوردن او به او محرم می شوند، با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. هشتم :دو سال بچه تمام نشده باشد و اگر بعد از تمام شدن دو سال. او را شیر دهند، به کسی محرم نمی شود. ولی چنانچه از موقع زائیدن زن شیرده بیشتر از دو سال گذشته باشد و شیر او باقی باشد و بچه ای را شیر دهد آن بچه به کسانی که گفته شد، محرم می شود.
- شیر دادنی که علت محرم شدن است، هشت شرط دارد: اول بچه، شیر زن زنده را بخورد، پس اگر از پستان زنی که مرده است شیر بخورد، فائده ندارد. دوم شیر آن زن از حرام نباشد; پس اگر شیر بچه ای را که از زنا به دنیا آمده به بچه دیگر بدهند، به واسطه آن شیر، بچه به کسی محرم نمی شود. سوم بچه شیر را از پستان بمکد، پس اگر شیر را در گلوی او بریزند نتیجه ندارد. چهارم شیر، خالص و با چیز دیگر مخلوط نباشد، مگر این که به قدری کم باشد که در آن مستهلک شود. پنجم شیر از یک شوهر باشد. پس اگر زن شیردهی را طلاق دهند، بعد شوهر دیگری کند و از او آبستن شود و تا موقع زائیدن. شیری که از شوهر اول داشته باقی باشد و مثلاً هشت دفعه پیش از زائیدن از شیر شوهر اول و هفت دفعه بعد از زائیدن از شیر شوهر دوم به بچه ای بدهد، آن بچه به کسی محرم نمی شود. ششم بچه به واسطه مرض شیر را قی نکند و اگر قی کند، بنابر احتیاط واجب کسانی که صفحه 462 به واسطه شیر خوردن به آن بچه محرم می شوند، باید با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. هفتم پانزده مرتبه، یا یک شبانه روز به طوری که در مسأله بعد گفته می شود، شیر سیر بخورد، یا مقداری شیر به او بدهند که بگویند از آن شیر استخوانش محکم شده و گوشت در بدنش روئیده است، بلکه اگر ده مرتبه هم به او شیر دهند، احتیاط مستحب آن است کسانی که به واسطه شیر خوردن او به او محرم می شوند، با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. هشتم دو سال بچه تمام نشده باشد و اگر بعد از تمام شدن دو سال. او را شیر دهند، به کسی محرم نمی شود. ولی چنانچه از موقع زائیدن زن شیرده بیشتر از دو سال گذشته باشد و شیر او باقی باشد و بچه ای را شیر دهد آن بچه به کسانی که گفته شد، محرم می شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نماز خواندن بر میت مسلمان اگرچه بچه باشد واجب است، ولی باید پدر و مادر و جد و جدّه آن بچه یا یکی از آنان مسلمان باشند و شش سال بچه تمام شده باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی فقیر باشد و نتواند کاسبی کند، پدر یا فرزند او باید خرجیاو را بدهد، و اگر پدر ندارد یا نمیتواند خرجی او را بدهد، چنانچه فرزندی هم نداشته باشد که بتواند خرجی او را بدهد، جدّ پدری او باید خرجی او را بدهد، واگر جدّ پدری ندارد، یا نمیتواند خرجی او را بدهد، مادرش باید خرجی او را بدهد، و اگر مادر هم ندارد یا نمیتواند خرجی او را بدهد، باید مادر پدر، ومادر مادر، وپدر مادر، باهم خرجی او را بدهند و اگر مادر پدر ومادر مادر ندارد پدر مادر، باید خرجی او را بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] تا هفت سال قمری پسر یا دختر تمام نشده، پدر نمیتواند او را از مادرش جدا کند ولی مادر باید در نحوه تربیت و اداره فرزند نظر پدر را رعایت کند، در دوران شیردهی، زن حقّ دارد فرزند خود را شیر بدهد، مگر آن که کس دیگری یافت شود که حاضر باشد مجّانی یا با مزد کمتری بچه را شیر دهد، در این صورت پدر میتواند بچه را از مادر جدا سازد، هر چند مستحبّ است که چنین کاری را نکند و فرزند را در نزد مادر خود باقی بگذارد. در این زمان هم رعایت نظر پدر در تربیت و اداره فرزند بر مادر وی لازم است.
- [آیت الله اردبیلی] نماز خواندن بر میّت مسلمان، اگرچه بچّه باشد، واجب است، به شرط این که پدر و مادر آن بچّه یا یکی از آنان، مسلمان باشند و شش سال بچّه تمام شده باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه بچه صغیر درآمدی داشته باشد و از هزینه سال او اضافه بماند بنابر احتیاط واجب باید بعد از آن که بالغ شد خمس آن را بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وکالت، عقد جایز است و هر یک از دو طرف می تواند آنرا بهم بزند، مگر اینکه در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد مثلا فرزند مغازه خود را به پدرش میفروشد و در ضمن عقد بیع شرط می کنند که فرزند وکیل باشد مغازه را تا 5 سال اجاره بدهد و مال الاجاره را بپردازد که در این صورت پدر جائز نیست فرزندش را از وکالت عزل نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] حفظ و پرورش نوزاد پسر تا دو سال و نوزاد دختر تا هفت سال حق مادر است به شرط اینکه عاقل و مسلمان و آزاد باشد و به دیگری شوهر نکرده باشد و الاّ پدر مقدّم است ولی اگر پدر مرده باشد مادر هر چند شوهر کرده باشد بر جدّ و دیگران مقدّم است.
- [آیت الله اردبیلی] مادر در (حِضانت) نوزاد پسر تا دو سال و نوزاد دختر تا هفت سال اولویّت دارد، به شرط آن که مادر مسلمان، عاقل و آزاد باشد و به دیگری شوهر نکرده باشد، در غیر این صورت پدر مقدّم است و پس از این مدّت، حضانت با پدر است، ولی اگر پدر مرده باشد یا واجد شرایط لازم برای حضانت بچّه نباشد، مادر هرچند شوهر کرده باشد بر جدّ و دیگران مقدّم است، واگر مادر در زمانی که مسئول حضانت و نگهداری کودک است بمیرد، پدر بر دیگران در حضانت کودک مقدّم است.
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی محلّی را اجاره مینماید و با مالک شرط میکند که مالک حق بیرون کردن وتخلیه نمودن آن محل را نداشته باشد فقط این که سال به سال یا ماه به ماه اجرت معمولی را از مستاجر بگیرد وایضاً مستأجر حق داشته باشد که حق سکنای خود را بدیگری واگذار کند در این صورت نیز مستأجر میتواند سرقفلی را بدیگری بفروشد یعنی مبلغی از کسی گرفته وحق خود را به او واگذار نماید.
- [آیت الله مظاهری] حفظ و پرورش پسر تا دو سال و دختر تا هفت سال حقّ مادر است، به شرط اینکه رشید و مسلمان باشد و به دیگری شوهر نکرده باشد، ولی اگر پدر مرده باشد، مادر هر چند شوهر کرده باشد بر جدّ و دیگران مقدّم است.