خیار غبن
خيار غبن تسلط دو طرف معامله بر فسخ عقد به سبب غبن مي باشد.
فردی ملک خود را به مبلغ 14 میلیون تومان می فروشد. یکی از شروط قرارداد اسقاط خیار غبن فاحش برای طرفین عقد است. پس از بیع، فروشنده متوجه می شود ارزش ملک او بیش از 200 میلیون تومان است. آیا در چنین فرضی حق فسخ دارد؟
خیار غبن با شرط سقوط خیار ساقط می شود ولی به همان اندازه که مورد نظر بوده است؛ در فرض مذکور در مسأله که غبن فاحش ساقط شده است آن مقدار غبنی که عرفاً نسبت به معامله مذکور فاحش باشد مثلاً در معامله چهارده میلیون تومانی تا دو برابر آن فاحش حساب می شود نه پانزده برابر، بنابراین در فرض مذکور فروشنده حق فسخ دارد.
خیار غبن با شرط سقوط خیار ساقط می شود ولی به همان اندازه که مورد نظر بوده است؛ در فرض مذکور در مسأله که غبن فاحش ساقط شده است آن مقدار غبنی که عرفاً نسبت به معامله مذکور فاحش باشد مثلاً در معامله چهارده میلیون تومانی تا دو برابر آن فاحش حساب می شود نه پانزده برابر، بنابراین در فرض مذکور فروشنده حق فسخ دارد.
عنوان سوال:
فردی ملک خود را به مبلغ 14 میلیون تومان می فروشد. یکی از شروط قرارداد اسقاط خیار غبن فاحش برای طرفین عقد است. پس از بیع، فروشنده متوجه می شود ارزش ملک او بیش از 200 میلیون تومان است. آیا در چنین فرضی حق فسخ دارد؟
پاسخ:
خیار غبن با شرط سقوط خیار ساقط می شود ولی به همان اندازه که مورد نظر بوده است؛ در فرض مذکور در مسأله که غبن فاحش ساقط شده است آن مقدار غبنی که عرفاً نسبت به معامله مذکور فاحش باشد مثلاً در معامله چهارده میلیون تومانی تا دو برابر آن فاحش حساب می شود نه پانزده برابر، بنابراین در فرض مذکور فروشنده حق فسخ دارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- گاهی عبارت زیر در قراردادهای بیع نوشته می شود: (اگر یکی از طرفین، اقدام به فسخ معامله نمود باید فلان مبلغ را به عنوان غرامت به طرف دیگر بپردازد). سؤال این است که اولاّ: آیا این عبارت شرط خیار محسوب می شود؟ و ثانیاً: آیا این قبیل شروط صحیح هستند؟ و ثالثاً: در صورتی که شرط باطل باشد، آیا عقد هم باطل است؟
- مدتی پیش اینجانب اقدام به فروش ملک خود نموده ام و در پایان قولنامه، این مطلب نوشته شده است که اگر هر کدام از طرفین، پشیمان شوند باید مبلغ پنجاه هزار تومان بابت حق پشیمانی بپردازند آیا متن فوق خیار شرط است و من می توانم با توجه به پشیمان شدنم با پرداخت پنجاه هزار تومان معامله را فسخ کنم؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] اگر در ضمن قرارداد معامله شرط شود که هر یک از طرفین معامله در صورت فسخ، مبلغ ده میلیون تومان به دیگری پرداخت کند، آیا این شرط جایز است و آیا چنین شرطی (شرط خیار) است یا (خیار شرط)؟
- [آیت الله بهجت] شش دانگ یک دستگاه خانه با مساحت و مشخّصات و حدود معیّن به مبلغ معیّن بین خریدار و فروشنده قراردادنامه ای تنظیم گردید. از کلّ ثمن معامله، خریدار به عنوان بیعانه 91 را پراخت کرده است و قرار بر این شد که بقیّه ی ثمن را در تاریخ انتقال سند رسمی نقدی به فروشنده بپردازد. دفترخانه ای برای تنظیم سند رسمی به حسب تراضی طرفین در دو ماه دیگر تعیین گردید با اسقاط کافّه ی خیارات، از جمله اسقاط خیار غبن، فروشنده ملتزم شد در صورت انصراف و عدم حضور در دفتر مورد توافق مبلغ... دریافتی به عنوان بیعانه و مبلغی معادل بیعانه نیز به خریدار بپردازد. چهارده روز قبل از تاریخ مقرّر با ارسال اظهارنامه و تلگراف، اعلام انصراف و فسخ نموده است به دلیل غبن غیر قابل اغماض، با توجّه به این که در قرارداد نامه اسقاط خیارات و غبن فاحش شده، در صورتی که غبن فاحش غیر قابل اغماض نیز وجود داشته باشد، آیا فروشنده حقّ فسخ دارد؟ با توجّه به این که از ثمن معامله 91 را به عنوان بیعانه گرفته است و تا به امروز مورد معامله در تصرّف فروشنده است.
- [آیت الله اردبیلی] پدر بنده منزلی را به قیمت 150 میلیون خریداری کرده است. فروشنده آن را روز اول 155 میلیون می گفت و 5 میلیون تخفیف داد. اما علیه ما شکایت غبن فاحش کرده و کارشناس، قیمت آن روز را 185 میلیون قیمتگذاری کرده است. آیا بعد از نزدیک 7 ماه فروشنده می‌تواند این ادعا را بکند یا خیر؟ در مبایعه نامه اسقاط کافه خیارات از جمله خیار غبن و جمله (این معامله قطعی بوده و طرفین حق فسخ قرارداد را ندارند) ذکر شده است. آیا باز هم می‌تواند ادعایی داشته باشد؟
- [آیت الله اردبیلی] پدر بنده منزلی را به قیمت 150 میلیون خریداری کرده است. فروشنده آن را روز اول 155 میلیون می¬گفت و 5 میلیون تخفیف داد. اما علیه ما شکایت غبن فاحش کرده و کارشناس، قیمت آن روز را 185 میلیون قیمت¬گذاری کرده است. آیا بعد از نزدیک 7 ماه فروشنده می‌تواند این ادعا را بکند یا خیر؟ در مبایعه نامه اسقاط کافه خیارات از جمله خیار غبن و جمله (این معامله قطعی بوده و طرفین حق فسخ قرارداد را ندارند) ذکر شده است. آیا باز هم می¬تواند ادعایی داشته باشد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی خانه ای را فروخته و ضمن صیغه ی عقد بیع، شرایطی را برای خریدار شرط نموده و ضمنا اسقاط کافه ی خیارات را هم ذکر کرده است. در صورت تخلّف شرط از ناحیه ی خریدار، آیا فروشنده می تواند خیار فسخ، به خاطر تخلّف شرط ضمن عقد را استفاده نماید؟
- [آیت الله سبحانی] اگر در مبایعه نامه نوشته شود که طرفین در روز مشخصی در محضر حاضر شوند چنانکه هر کدام از طرفین اقدام به فسخ نمایند باید مبلغ پنج میلیون تومان به طرف بپردازد و آیا جعل خیار، بدون ذکر مدت موجب بطلان عقد می شود؟
- [سایر] در شرایط کنونی اقتصاد جامعه با توجه به نوسانات شدید قیمت ملک، اتومبیل و ...، شخصی در معاملهای مغبون می‌شود و غبن او قابل مسامحه نیست. اما زمانی که متوجه مغبون شدن خود میگردد، قیمت واقعی مبیع افزایش زیادی یافته است. در این صورت استناد خریدار به خیار غبن موجب ضرر بیشتر او می‌شود زیرا در خیار غبن خریدار فقط می‌تواند معامله را فسخ کند و نمیتواند مبیع را نزد خود نگه دارد و ما به التفاوت دو قیمت را اخذ نماید، خریدار چگونه ضرر خود را جبران نماید؟ مثال: بایع مبیعی که قیمت واقعی آن در بازار 30 میلیون تومان بوده را به خریدار 45 میلیون تومان میفروشد، هنگامی که خریدار متوجه غبن فاحش خود می‌شود قیمت واقعی مبیع در بازار 55 میلیون تومان شده است. 1. لطفاً راهکارهای چگونگی جبران خسارت خریدار مغبون را بیان نمایید. 2. نظر مبارک خود را درباره ناکارآمدی و غیر قابل استناد بودن خیار غبن در شرایط کنونی اقتصاد جامعه تقریر فرمایید. 3. با در نظر گرفتن این نکته که مبنای خیار غبن قاعده لاضرر است، برای عادلانه و قابل استفاده شدن خیار غبن در شرایط کنونی اقتصادی، چه حکمی را صادر میفرمایید؟
- [آیت الله نوری همدانی] به عرض عالی میرساند که معاملهای صورت گرفته و متبایعین قراردادی را امضاء کردهاند در ضمن این قرارداد شرط شده که با اسقاط کلیه خیارات حتی غبن و خریدار یک فقره چک به مبلغ بیست هزار تومان به فروشنده پرداخت کرد که بقیه ثمن را فردا پرداخت نماید و فروشنده چک را به عنوان امانت به بنگاهی واگذار نموده است و فروشند بعد از یک ساعت اظهار پشیمانی نموده و به این معامله راضی نمیباشد وظیفه چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در قرارداد فروش معدن مقدار ثمن معامله 12 میلیون تومان تعیین شده است و قید شده که (خریدار متعهّد میگردد که مبلغ چهار میلیون تومان از کلّ مبلغ را پس از دریافت تائید رسمی از اداره معادن در دفترخانه بپردازد و مابقی مبلغ پس از اخذ پروانه بهرهبرداری در سه قسط پرداخت خواهد شد و چک شماره(. به صورت تضمین تحویل فروشنده گردید که پس از پرداخت سه قسط مسترد خواهد شد) حال نظر به اینکه بیع به صورت نسیه بوده و زمان پرداخت مبلغ اوّلیّه و اقساط سهگانه و زمان تائید اداره معادن و زمان اخذ پروانه بهرهبرداری همه مجهول و نامعلوم بوده است جهت مشخص شدن تکلیف شرعی طرفین مرقوم فرمائید: الف - آیا معامله با اوصاف مذکور صحیح است یا باطل؟ ب - آیا درثمن نسیه، زمان باید دقیق ومضبوط بین طرفین باشد یا خیر؟ ج - بیع مذکور می‌تواند مصداق غرر و ضرر باشد چون مبلغ ثمن با جهل به زمان و ارزش آن نامعلوم میگردد یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا فروش قسمتی از خانه یا ملک به فردی تا مدّت معین به عنوان بیع شرط و اجاره کردن آن از مالک جدید به مبلغ معینی در صورتی که هدف فرار از ربا باشد صحیح است؟ یعنی فروشنده بنا دارد تا یکسال دیگر بر اساسا خیاری که دارد معامله را فسخ کند چون نیاز به پول دارد دست به چنین معامله و اجارهای میزند.
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد