فراموشی
نسیان به معنای فراموشی است و در قرآن چندین بار به کار رفته است.
فردی فراموش کار هستم، اگر بین نماز فراموش کنم که در حال خواندن چه نمازی هستم (واجب یا مستحب، ادا یا قضا) و پس از لحظه ای یادم بیاید؛ آیا این فراموشی نماز را باطل می کند؟
خیر.
خیر.
عنوان سوال:
فردی فراموش کار هستم، اگر بین نماز فراموش کنم که در حال خواندن چه نمازی هستم (واجب یا مستحب، ادا یا قضا) و پس از لحظه ای یادم بیاید؛ آیا این فراموشی نماز را باطل می کند؟
پاسخ:
خیر.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا غلط خواندن یا از مخرج ادا نکردن عمدی ذکرهای مستحبّی نماز، موجب باطل شدن نماز می شود؟
- خواندن قنوت در نماز جمعه واجب است یا مستحب؟
- فردی در حال خواندن نماز مستحبّی است، دیگری به گمان این که وی نماز واجب می خواند به او اقتدا می کند، وظیفه او چیست؟
- اگر دو نفر پشت سر هم و پی در پی وارد مسجد شوند و با فاصله ی بسیار کم به فردی که درحال نماز خواندن است سلام کنند، آیا بر فردی که نماز می خواند دو جواب سلام واجب است؟
- اگر پدری دو پسر بزرگ از دو زن داشته باشد، بر کدام یک خواندن نماز قضا واجب است؟
- مسافری هستم که نماز ظهر و عصر را در راه نخواندم. به شهر خود هم که رسیدم هنوز وقت باقی بود، ولی فراموش کردم. شب یادم آمد که نماز ظهر و عصر را نخوانده ام، حال که باید قضا کنم، آیا شکسته بخوانم یا تمام؟
- اگر شخصی، برای خواندن نماز یومیّه، وقتش تنگ باشد و از طرفی در همان لحظه نماز آیات بر او واجب شده باشد، اولویت با کدام یک از نمازها است؟
- اگر کسی در رکعت دوم نماز اقتدا کند، آیا خواندن تشهد همراه با جماعت مستحب است یا واجب؟
- بنابر علتی (مثلاً شک در نماز چهار رکعتی در رکعت سه و چهار) نماز احتیاط بر نمازگزار واجب شده است، پس از خواندن نماز احتیاط فهمید که نمازش صحیح بوده؛ آیا نماز احتیاط اضافی باعث باطل شدن نماز می شود؟
- شخصی که شکّ دارد آیا نماز واجب یومیّه ای از او قضا شده یا نه، فرموده اند که قضای آن نماز مستحبّ است. آیا می تواند با همین نماز امامت کند و دیگران به او اقتدا نمایند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] فردی به دلیل کهولت سن دچار فراموشی می‌شود و در بیشتر نمازها، رکوع (حداقل یک رکوع) را فراموش میکند و بعد از نماز یادش میآید، اما در تکرار نماز هم رکوع را فراموش کرده و در تکرار متعدد یک نماز این فراموشی تکرار می‌شود. وظیفه ایشان نسبت به نمازهایش چیست؟
- [آیت الله سیستانی] در جائی که نماز قضا داریم خواندن نماز مستحب جایز است ؟
- [آیت الله سیستانی] در جائی که نماز قضا داریم خواندن نماز مستحب جایز است ؟
- [آیت الله اردبیلی] فردی سجده و تشهد را در نمازش فراموش میکند و بعد از اتمام نماز، به جای انجام قضای سجده یا تشهد فراموش شده، مشغول به نماز دیگری می‌شود. اگر در بین نماز یادش بیاید که سجده یا تشهد فراموش شده را انجام نداده، وظیفهاش چیست و نمازی که مشغول آن است، چه حکمی دارد؟
- [سایر] آیا خواندن آیه (إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما) فقط بعد از نماز مغرب استحباب دارد یا بعد از هر نمازی خواندن آن مستحب است؟
- [سایر] سلام شک در نماز 4رکعتی نمازو باطل میکنه؟ مثلا من بعد از خواندن رکعت چهارم شک میکنم که رکعت 3بود یا 4 هر چیم فک میکنم یادم نمییاد نمازم باطل است؟ و باید دوباره بخوانم ایا؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا خواندن سوره سجده دار، در نماز مستحبّی جایز است یا نماز را باطل میکند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] فردی وصیت کرده تا از محل درآمد قطعه زمینی، برایش نماز و روزه بجا آورند. اکنون که مطابق وصیت او عمل شده و قضای عباداتش بجا آورده شده است، تکلیف ورثه در خصوص آن زمین چیست؟ آیا بعد از اتمام نمازهای قضا باید نمازهایی به نیت مستحب بخوانند یا باز هم نمازهای قضا را احتیاطا اعاده کنند (این کار نوعی حبس مال است)؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی نماز مغرب را خواند ولی نماز عشا را فراموش کرد یا خوابش برد و نمازش قضا شد، آیا روزه فردای آن شب بر او واجب است؟
- [آیت الله خامنه ای] خواندن و بجا آوردن نماز قضا یا نماز مستحبی از سوی شخص در هنگام خواندن خطبه های نماز جمعه توسط امام جمعه چه حکمی دارد؟ آیا دارای ایراد می باشد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که نماز قضا از همین روز یا روزهای پیش دارد، می تواند قبل از خواندن نمازی که قضا شده، نماز ادایی را بخواند و لازم نیست نماز قضا را جلو بیندازد، گر چه مطابق احتیاط است.
- کسی که نماز قضا دارد، باید در خواندن آن کوتاهی نکند ولی واجب نیست فورا آن را بجا آورد، و کسی که نماز قضا دارد تا وقتی که وقت فریضه تنگ نشده می تواند نماز قضا یا نماز مستحبی بخواند.
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، باید سجده را نه به قصد ادا و نه به قصد قضا، بجا آورد، و ما بعد آن را که تشهد و سلام است انجام دهد، و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو برای سجده فراموش شده و دو سجده سهو برای زیاد شدن تشهد و سلام بجا آورد، و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد و بعد از سلام یادش بیاید، در صورتی که چیزی که نماز را باطل کند انجام نداده باشد، بنابراحتیاط واجب آن تشهد را نه به قصد ادا و نه قضا بجا آورد و سلام را هم بگوید و سپس دو سجده سهو به قصد وظیفه فعلیه انجام دهد.
- اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده، باید سجده را نه به قصد ادا و نه به قصد قضا، بهجا آورد، و ما بعد آن را که تشهد و سلام است انجام دهد، و بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو برای سجده فراموش شده و دو سجده سهو برای زیاد شدن تشهد و سلام بهجا آورد، و اگر تشهد رکعت آخر را فراموش کرده باشد و بعد از سلام یادش بیاید، در صورتی که چیزی که نماز را باطل کند انجام نداده باشد، بنابر احتیاط واجب آن تشهد را نه به قصد ادا و نه قضا بهجا آورد و سلام را هم بگوید و سپس دو سجده سهو به قصد وظیفه فعلیه انجام دهد.
- اگر بعد از نماز شک کند که نمازی که خوانده به قصد ظهر خوانده یا عصر، اگر مسافر نیست یک نماز چهار رکعتی و اگر مسافر است یک نماز دو رکعتی به قصد مافیالذمه بخواند کافی است، و اگر شک کرد نمازی که خوانده واجب بوده یا مستحب، باید نماز واجب را بخواند.
- اگر بعد از نماز شک کند که نمازی که خوانده به قصد ظهر خوانده یا عصر، اگر مسافر نیست یک نماز چهار رکعتی و اگر مسافر است یک نماز دو رکعتی به قصد مافی الذمه بخواند کافی است، و اگر شک کرد نمازی که خوانده واجب بوده یا مستحب، باید نماز واجب را بخواند.
- اگر از روزهای گذشته نمازهای قضا دارد و یک نماز یا بیشتر هم از همان روز از او قضا شده، چنانچه برای قضای تمام آنها وقت ندارد، یا نمی خواهد همه را در آن روز بخواند، مستحب است نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند، بلکه مطابق احتیاط است.
- اگر از روی معصیت یا بهواسطه عذری نماز مغرب یا نماز عشا را تا نصف شب نخواند، بنابر احتیاط واجب باید تا قبل از اذان صبح، بدون اینکه نیت ادا و قضا کند بهجا آورد.
- نافله خواندن در وقت فریضه، ولو نافله غیر یومیه باشد، در صورتی که باعث فوت فریضه نشود جایز است و همچنین جایز است نافله خواندن برای کسی که نماز قضا یا واجب دیگر مثل نماز استیجاری به گردن دارد.
- اگر در نماز ظهر یا در نماز عصر نیت کند که چهار رکعت نماز میخوانم و معین نکند ظهر است یا عصر و تصمیم هیچ کدام از این دو را نداشته باشد، نماز او باطل است. و نیز کسی که مثلاً قضای نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد نماز قضا یا نماز ظهر را بخواند، باید نمازی را که میخواند، در نیت معین کند؛ بنابر احوط.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] کسی که نماز قضایی از روزهای پیش دارد، میتواند قبل از خواندن نمازی که قضا شده نماز ادا بخواند و لازم نیست نماز قضا را مقدم بدارد، ولی اگر نماز قضا از همان روز باشد مثل این که نماز صبح او قضا شده و بخواهد نماز ظهر بخواند و وقت نیز برای خواندن آن داشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید نماز قضا را پیش از نماز ادا بخواند و اگر سهوا مشغول نماز ادا شده باشد، چنانچه قبل از گذشتن از محل عدول متوجّه شود، بنابر احتیاط واجب باید نیّت خود را به نماز قضا برگرداند و آن را بخواند.
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست نمازگزار به هنگام نیت شماره رکعتهای نمازی را که میخواند تعیین کند؛ ولی باید متوجه باشد نمازی که میخواند، مثلاً نماز ظهر است یا عصر و همچنین باید بداند که نماز ادا میخواند یا قضا؛ ولی لازم نیست قصد وجوب یا استحباب نماید، مگر در مثل نماز صبح و نافله آن که تعیین هر کدام متوقّف بر قصد وجوب یا استحباب میباشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] احتیاط واجب این است که اگر نمازی قضا شده است قبل از نماز ادای بعدی آن را قضا کند. و اگر مشغول نماز ادا شده و سپس متوجه شد که نمازی از همان روز قضا شده است به احتیاط واجب نیت خود را به قضا برگرداند. و اگر مشغول نماز ادا شود و بعداً متوجه شود که نماز قضا از قبل دارد مستحب است نیت خود را به نماز قضا برگرداند. در دو فرض قبل، اگر وقت تنگ باشد یا از محل عدول گذشته باشد مثلاً نماز صبح قضا شده و بعد از رکوع رکعت سوم متوجه شود نمی تواند عدول کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] برگرداندن نیّت از نماز قضا به نماز ادا و از مستحبّ به نماز واجب جائز نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] برگرداندن نیت از نماز قضا به نماز ادا و از نماز مستحب به نماز واجب جایز نیست
- [آیت الله فاضل لنکرانی] برگرداندن نیّت از نماز قضا به نماز ادا و از نماز مستحب به نماز واجب جایز نیست.
- [آیت الله بروجردی] برگرداندن نیت از نماز قضا به نماز ادا و از نماز مستحب به نماز واجب جایز نیست.
- [آیت الله خوئی] برگرداندن نیت از نماز قضا به نماز ادا، و از نماز مستحب به نماز واجب جایز نیست.
- [امام خمینی] برگرداندن نیت از نماز قضا به نماز ادا، و از نماز مستحب به نماز واجب جایز نیست.
- [آیت الله اردبیلی] برگرداندن نیّت از نماز قضا به نماز ادا و از نماز مستحب به نماز واجب جایز نیست.