امام جماعت
امام جماعت به معنی پیش نمازاست واز آن در باب صلاة، سخن رفته است. ومهم‌ترین مباحث آن عبارت است از:
امام جماعت از روی اجتهاد یا تقلید با غسل های غیر جنابت نماز خواندن را جایز می داند. آیا مقلّدین حضرتعالی می توانند اقتدا کنند یا نه؟ و اگر مأموم شک کرد که آیا امام بعد از غسل جمعه مثلاً وضو هم گرفته است یا نه، می تواند به او اقتدا کند؟
احتیاط در ترک اقتدا است.
احتیاط در ترک اقتدا است.
عنوان سوال:
امام جماعت از روی اجتهاد یا تقلید با غسل های غیر جنابت نماز خواندن را جایز می داند. آیا مقلّدین حضرتعالی می توانند اقتدا کنند یا نه؟ و اگر مأموم شک کرد که آیا امام بعد از غسل جمعه مثلاً وضو هم گرفته است یا نه، می تواند به او اقتدا کند؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا اقتدا به امام جماعتی که بلند خواندن قرائت را در نماز ظهر روز جمعه مستحب می داند (از روی اجتهاد یا تقلید) و بلند می خواند، برای مأمومی که آهسته خواندن در قرائت ظهر جمعه را واجب می داند، جایز است؟
- اگر امام جماعتی، نماز با غسل مستحبی را جایز بداند و مأموم از روی تقلید یا اجتهاد آن را جایز نداند، مأموم می تواند به امام اقتدا کند یا خیر؟
- اگر مأموم به عدالت امام جمعه شکّ داشته باشد، آیا می تواند به او اقتدا کند؟
- اگر در مسأله ای مأموم و امام از روی اجتهاد یا تقلید اختلاف داشته باشند، اقتدا صحیح است؟
- در صورتی که امام جمعه و یا امام جماعت نسبت به دنیا حریص باشد و در قبال خواندن نماز جماعت و جمعه و یا سخنرانی از مردم پول مطالبه نماید، آیا می شود در نماز به او اقتدا کرد؟
- آیا می توان نماز ظهر را به نماز عصر امام جمعه در روز جمعه اقتدا کرد؟
- آیا بعد از نماز جمعه می توان به نماز عصر امام جمعه اقتدا کرد؟
- آیا معتکف می تواند جهت امامت و یا مأموم شدن در نماز جمعه و جماعت، از مسجد خارج شود؟
- شخصی با این که در عدالت امام جماعت شک دارد یا اصلاً او را عادل نمی داند، برای نماز به او اقتدا می کند، و دوباره همان نماز را فرادا می خواند. آیا این عمل او اشکال دارد؟
- کسی که به رکعت دوم نماز جمعه می رسد، آیا می تواند به امام جمعه اقتدا کند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] در حالی که امام جمعه نماز جمعه را اقامه می کند، آیا مأموم می تواند برای خواندن نماز واجب دیگری به او اقتدا نماید؟
- [آیت الله سبحانی] اگر نماز امام جماعت بر طبق نظر مرجع تقلید وی باطل باشد ولی نماز او بر طبق نظر مرجع تقلید مأموم صحیح باشد آیا مأموم می تواند به امام اقتدا کند؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر امام جمعه منصوب، سالم و حاضر در محل برگزاری نماز جمعه باشد، آیا جایز است، که امام جمعه موقت را مکلّف به اقامه نماز جمعه نماید؟ آیا صحیح است به امام جمعه موقت اقتدا کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب، از مرجعی تقلید می کردم که به فتوای او نماز با غسل جمعه، صحیح بوده و فعلا از جنابعالی تقلید می کنم که فرمایید با غسل جمعه، بدون وضو، نماز صحیح نیست. اکنون آن نمازهایی که با غسل جمعه خوانده ام، قضا دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا خواندن نماز ظهر در فاصله زمانی بین نماز جمعه و نماز عصر، جایز است؟ اگر نماز عصر را شخصی غیر از امام جمعه بخواند، آیا اقتدا به او در نماز عصر جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر امام جماعت کاری کند که به فتوای مرجع تقلید ما مبطل نماز باشد ولی احتمال بدهیم که مرجع تقلید امام جماعت آن را مبطل نداند حکم اقتدا به این امام جماعت چیست؟
- [سایر] فرق عدالت امام جمعه و جماعت را بیان نمایید. منبع مسئله زیر را بیان نمایید. امام جمعه باید علاوه بر مأمومین که او را عادل می دانند، خود نیز خود را عادل بداند بر خلاف امام جماعت؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر مکلّف امام جمعه منصوب را عادل نداند و یادر عدالت او شک داشته باشد، آیا برای حفظ وحدت مسلمانان می تواند به او اقتدا کند؟ آیا کسی که در نماز جمعه شرکت نمی کند، جایز است دیگران را تشویق به عدم حضور در آن نماید؟
- [سایر] اگر کسی بعد از نماز جمعه، نماز ظهر را احتیاطاً بخواند ولی امام جمعه آن را نخواند، آیا می‌توان نماز عصر را به آن امام جمعه اقتدا کرد؟ در صورتی که اقتدا کرده باشد، باید آن نمازهایش را قضا کند؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر فتوای مرجع تقلید مأموم این باشد که چنانچه مأموم یک نفر باشد، میتواند مساوی با امام بایستد؛ ولی مرجع تقلید امام جماعت، مساوی ایستادن را اجازه ندهد، آیا مأموم میتواند مساوی با امام بایستد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند؛ مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست. و هم‌چنین اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند، باید به شک خود اعتنا ننماید.
- اگر در نماز جماعت، هم امام و هم مأموم شک کنند و شک هرکدام با دیگری فرق دارد ، هرکدام به وظیفه خود عمل می کند ، و حکم سهو امام یا مأموم یا هردو نیز همین است .
- اگر در نماز جماعت، هم امام و هم مأموم شک کنند و شک هر کدام با دیگری فرق دارد، هر کدام به وظیفه خود عمل می‌کند، و حکم سهو امام یا مأموم یا هر دو نیز همین است.
- اگر امام جماعت بهواسطه عذری با تیمم یا با وضوی جبیره‌ای نماز میخواند، کسی که وظیفهاش وضو بوده، میتواند به او اقتدا کند، ولی اگر امام با لباس نجس نماز میخواند، بنابر احتیاط واجب نباید به او اقتدا کرد.
- در تحقق جماعت فقط کافی است که مأموم نیت اقتدا داشته باشد و نیت امامت برای امام معتبر نیست و بدون نیت او جماعت از طرفین محقق می‌شود و احکام آن، از قبیل متابعت و شک جاری است، امّا در استحقاق ثواب جماعت برای امام بدون نیت تأمل است و در این صورت احوط برای امام این است که احکام جماعت را بر این نماز جاری نکند.
- امام جماعت باید شیعه دوازده امامی، عاقل، عادل و حلالزاده باشد و نماز را بهطور صحیح بخواند و بنابر احتیاط باید بالغ باشد و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد.
- اگر کسی به قصد اینکه فلانی است اقتدا کند بعداً معلوم شود که شخص دیگری است، نماز او به جماعت باطل است، ولو آن دیگری هم نزد او عادل باشد، و اگر بهصورت وجوب یا استحباب یا احتیاط، مأموم قرائت نماز خود را خوانده باشد، نماز او بهطور فُرادی صحیح است، ولی اگر طوری بوده که اگر قبل از نماز میفهمید که دومی است، به او هم مثل اولی اقتدا میکرد، نمازش به جماعت نیز صحیح است.
- اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده یا کافر بوده، یا به جهتی نمازش باطل بوده، مثلاً بی وضو نماز خوانده، نمازش صحیح است، و هم‌چنین اگر در اثناء نماز به یکی از این سه امر اطلاع پیدا کرد، نیت فرادی می کند و بقیه نماز را می خواند و نمازش صحیح است.
- چند چیز در نماز میّت مستحب است: 1 کسی که نماز میّت میخواند با وضو یا غسل یا تیمّم باشد، و احتیاط مستحب آن است که در صورتی تیمّم کند که وضو و غسل ممکن نباشد، یا بترسد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند به نماز میّت نرسد 2 اگر میّت مرد است، امام جماعت یا کسی که فُرادی بر او نماز میخواند، مقابل وسط قامت یا سینه او بایستد؛ و اگر میّت زن است مقابل سینه یا سر او بایستد. 3 پابرهنه نماز بخواند. 4 در هر تکبیر دست‌ها را بلند کند، بنابر اظهر. 5 فاصله او با میّت بهقدری کم باشد، که اگر باد لباسش را حرکت دهد به جنازه برسد. 6 نماز میّت را به جماعت بخواند. 7 امام جماعت تکبیر و دعاها را بلند بخواند و کسانی که با او نماز میخوانند،آهسته بخوانند. 8 در جماعت اگرچه مأموم یک نفر باشد، پشت سر امام بایستد. 9 نمازگزار به میّت و مؤمنین زیاد دعا کند. 10 پیش از نماز سه مرتبه بگوید: (اَلصَّلاة). 11 نماز را در جایی بخوانند که مردم برای نماز میّت بیشتر به آنجا میروند. 12 زن حائض اگر نماز میّت را به جماعت میخواند، در صفی تنها بایستد.
- انسان در بین نماز جماعتی که خواندن آن به جماعت واجب نیست بنابر اظهر می تواند نیت فُرادی کند اگر چه از اول نماز قصد فرادی داشته باشد، مثلاً نیّت کند که دو نماز خود را با یک نماز امام بخواند یعنی قصد کند که بین نماز فرادی کند و زودتر تمام کند و دوباره نماز دوم را به او اقتدا کند. ولی ممکن است از جهت اخلال به نظم جماعت و اشتباه انداختن مأمومین ممنوع باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] همه شرائطی که در امام جماعت لازم است باید در امام جمعه هم باشد مانند: عقل، ایمان، حلال زادگی و عدالت. ولی امامت کودکان و زنان در نماز جمعه جائز نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که نماز جمعه را به امامی اقتدا کرده می تواند نماز عصر را نیز به همان امام اقتدا کند ولی اگر بخواهد احتیاطاً نماز ظهر را هم بخواند راه آن این است که پس از پایان نماز جماعت مجدداً نماز ظهر و عصر را بجا آورد مگر اینکه امام هم بعد از خواندن نماز جمعه احتیاطاً نماز ظهر را بجا آورده باشد که در این صورت اگر مأموم نیز همین طور عمل کرده لازم نیست نماز عصر را تکرار کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر امام و مأموم بخواهند پس از نماز جمعه، نماز ظهر را احتیاطاً بجا آوردند می توانند آنرا به جماعت برگزار کنند ولی مأمومی که در نماز جمعه شرکت نکرده نمی تواند به این نماز اقتدا کند و اگر به این نماز اقتدا کند از نماز ظهر او مجزی نیست و باید آن را اعاده نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] د: نماز جمعه باید به جماعت خوانده شود و حداقل جمعیت برای انعقاد جمعه، پنج نفر است (امام جمعه و چهار نفر دیگر).
- [آیت الله فاضل لنکرانی] عدالت امام جماعت باید برای مأموم محرز باشد و با شک در اصل عدالت نمی توان به او اقتدا کرد و در صورتی که امامی را که عادل می دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله اردبیلی] در نماز جمعه علاوه بر شرایطی که برای صحّت نماز گفته شده است، پنج شرط دیگر نیز وجود دارد: 1 نماز جمعه باید به جماعت خوانده شود. 2 حداقل تعداد نمازگزاران با امام جمعه باید پنج نفر مرد عاقل و بالغ و بنابر احتیاط غیر مسافر باشند. 3 امام جمعه قبل از نماز دو خطبه بخواند. 4 بین دو محلّی که نماز جمعه برگزار می‌شود، حداقل یک فرسخ شرعی فاصله باشد. 5 امام جمعه واجد شرایط باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده یا کافر بوده یا بدون وضو نماز خوانده، نماز جماعت او صحیح است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه مأموم بداند نماز امام قطعاً باطل است، مثلاً بداند امام وضو ندارد نمی تواند به او اقتدا کند هر چند امام متوجه نباشد، اما اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده و یا خدای نکرده کافر بوده است یا نمازش باطل بوده، نماز مأموم صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مأموم در صحّت قرائت امام جماعت شک کند، در صورتی که شک او به گونهای باشد که بتواند حمل بر صحّت نماید، میتواند به او اقتدا کند. * شرط چهارم: جلوتر نبودن مأموم از امام.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر امام جماعت در عدد رکعتهای نماز شک کند، مثلاً نداند سه رکعت خوانده یا چهاررکعت هرگاه مأموم بداند چهار رکعت خوانده با علامتی به امام می فهماند و امام باید مطابق آن عمل کند و بعکس اگر امام می داند چند رکعت خوانده، ولی مأموم شک می کند، باید از امام پیروی کند و به شک خود اعتنا نکند.