اشکال دارد
يعنی چنين كاری موجب اسقاط تكليف نيست و نمی‌شود به آن اكتفا كرد؛ ولی در اين مورد می‌توان به فتوای مجتهدی كه در رتبه‌ی بعدی است رجوع كرد. رجوع کنيد به: احتياط واجب
آیا عوض کردن شیر با محصولات لبنی دیگر جایز است؟ و اگر کسی شیر را به کارخانه بدهد و در مقابل از شرکت تعاونی همان کارخانه محصولات لبنی مورد نیاز خود را تحویل بگیرد، اشکال دارد؟
اگر جنسی را که می فروشد و عوضی را که می گیرد از یک چیز به دست آمده باشد و به عبارت دیگر، حقیقت نوعیه ی آن ها یکی بوده و اصناف مختلف باشند، باید در معامله، زیادی نگیرند؛ پس اگر مثلاً یک من کره حیوانی بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد و یا سه کیلو شیر بدهد و نیم کیلو کره یا پنیر بگیرد، ربا و حرام است.
اگر جنسی را که می فروشد و عوضی را که می گیرد از یک چیز به دست آمده باشد و به عبارت دیگر، حقیقت نوعیه ی آن ها یکی بوده و اصناف مختلف باشند، باید در معامله، زیادی نگیرند؛ پس اگر مثلاً یک من کره حیوانی بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد و یا سه کیلو شیر بدهد و نیم کیلو کره یا پنیر بگیرد، ربا و حرام است.
عنوان سوال:
آیا عوض کردن شیر با محصولات لبنی دیگر جایز است؟ و اگر کسی شیر را به کارخانه بدهد و در مقابل از شرکت تعاونی همان کارخانه محصولات لبنی مورد نیاز خود را تحویل بگیرد، اشکال دارد؟
پاسخ:
اگر جنسی را که می فروشد و عوضی را که می گیرد از یک چیز به دست آمده باشد و به عبارت دیگر، حقیقت نوعیه ی آن ها یکی بوده و اصناف مختلف باشند، باید در معامله، زیادی نگیرند؛ پس اگر مثلاً یک من کره حیوانی بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد و یا سه کیلو شیر بدهد و نیم کیلو کره یا پنیر بگیرد، ربا و حرام است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کارخانه های قند در روستاها، نمایندگان و شرکت تعاونی هایی دایر کرده اند که به چغندرکاران در ازای چغندر دریافتی پول یا قند تحویل می دهند، آیا دریافت قند در برابر چغندر قند حکم ربای معاملی را دارد؟
- آستان قدس رضوی دارای کارخانه ها و محصولات فراوانی است که از جمله آن ها کیک، ماست، و... بر تمام بسته ها، کارتن ها و ظروف این محصولات آرم "آستان قدس رضوی" حک شده است، آیا چاپ عنوان "رضوی" بر بسته هایی که قطعا در زباله و زیر دست و پا ریخته می شود جایز است؟ و آیا عابرین موظف به جمع آوری چنین نوشته هایی از سطح خیابان ها و معابر هستند؟ در صورت عسر و حرج در این باب تکلیف چیست؟
- شرکت تعاونی، قبل از آن که اجناسی بدهد، مبلغ ده هزار تومان به عنوان حقّ عضویّت می گیرد. آیا شرعا اشکالی ندارد و آیا به این مبلغ خمس تعلّق می گیرد؟
- استخدام در بعضی از شرکت ها و مؤسسات و... مستلزم معاینات پزشکی است که گاهی مشتمل بر کشف عورت است ، آیا این عمل در صورت نیاز جایز است؟
- عضو شرکت تعاونی روستا می باشم. این شرکت هر ساله به اعضای خود وام می دهد، به طوری که در ازای هر بیست هزار تومان بعد از یک سال، بیست و دو هزار تومان می گیرد که مبلغ هزار و دویست تومان بابت کارمزد و هزینه ی جاری شرکت و مبلغ هشتصد تومان به حساب دفترچه واریز می شود، آیا گرفتن مبلغ دو هزار تومان جایز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] خرید محصولات برخی از کارخانجات که خود کارخانه یا زمین آن غصبی باشد جایز است؟
- [آیت الله سیستانی] خرید محصولات برخی از کارخانجات که خود کارخانه یا زمین آن غصبی باشد جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] شرکت های تعاونی مردمی اقدام به ساختن مناطق مسکونی می کنند، ابتدا توافق می نمایند که برای آن محله ها مکان های عمومی مانند مسجد ساخته شود، اکنون که آن واحدها به سهامداران شرکت تعاونی تحویل داده شده است، آیا بعضی از آنان می توانند هنگام تحویل گرفتن واحد مسکونی از توافق خود عدول کرده و بگویند ما راضی به ساختن مسجد نیستیم؟
- [آیت الله خامنه ای] با در نظر گرفتن این مطلب که کالاهای دولتی با پولی که از بودجه دولت است خریداری می شوند، آیا جایز است شرکت یا کارخانه یا اداره ای که بودجه دولتی دارد لوازم و مواد اولیه و کالاهای مورد نیاز خود را از شرکت یا کارخانه یا اداره ای خریداری کند که بودجه او هم از اموال دولت است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در سال 1372 یک شرکت بازرگانی با مشارکت یک شرکت تعاونی اقدام به خرید کارخانه ای کردند. این معامله براساس رؤیت فیلم ویدیویی که دستگاههای خریداری شده را نمایش داده بود صورت گرفته است. ثمن نقداً پرداخت شده اما مثمن پس از حدود سه سال (یعنی در سال 1375) تحویل گردید. در این میان شرکت تعاونی مذکور در سال 1374 با تحت فشار قراردادن شرکت بازرگانی فوق درخواست برهم زدن شراکت را کرد و سهم خود را همراه با سود به شرکت بازرگانی فوق فروخت. 1 آیا اصل قرارداد شرکت در ابتدای کار صحیح بوده است؟ 2 آیا فروش سهام شرکت تعاونی مذکور قبل از قبض مبیع صحیح بوده است؟ 3 و در هر حال فعلاً تکلیف چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] یک شرکت بازرگانی با مشارکت یک شرکت تعاونی اقدام به خرید کارخانه ای از کردستان عراق کردند. این معامله بر اساس رؤیت فیلم ویدئویی، که دستگاه های خریداری شده را نمایش داده بود، صورت گرفته است. آیا اصل این قرارداد شرکت صحیح بوده است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی چند عدد فرش نذر مسجد بالخصوصی کرده و پس از آنکه آنها را برای تحویل به مسجد آورده است، متوجه شده که آن مسجد نیاز به فرش ندارد، آیا جایز است به مسجد دیگری بدهد که نیاز دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] برخی کارخانه های لبنی با اضافه کردن ماده ای به نام کفیر به شیر ؛ دوغ و ماست تهیه میکنند . بعضی می گویند در این فرایند مقدار کمی پنج تا هفت درصد الکل تولید می شود . آیا خوردن فراورده های مذکور حلال است؟
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی با بذر یا دانه غصبی کشاورزی کند پس از زحمات و هزینه های فراوان آن دانه ها یا بذرها تبدیل به محصول شود و منفعت داشته باشد آن محصولات ومنفعت آن متعلق به غاصب است یا صاحب دانه؟و آیا غاصب فقط دانه را به صاحب دانه بدهکار است یا باید مثلاً درختان یا محصولات و منفعت را تحویل صاحب اولیه بدهد؟
- [آیت الله اردبیلی] در یک شرکت تعاونی با تعدادی عضو که مالک یک معدن است، اگر بعضی از اعضا، خمس سهم خود را که به حدّ نصاب شرعی رسیده است، ندهند، آیا ادامه شراکت جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر صاحب مال بعد از یک سال اعلان پیدا شد، چنانچه مال را صدقه یا به حاکم شرع داده، بنابر اقرب ضامن نیست و همچنین اگر بدون افراط و تفریط تلف شده نیز ضامن نیست، و اگر بهعنوان امانت نگاه داشته، تحویل میدهد، و اگر برای خود برداشته عوض آن را باید بدهد.
- جنسی که میفروشند و چیزی که عوض آن میگیرند پنج شرط دارد: 1 مقدار آن با وزن یا پیمانه یا عدد و مانند اینها معلوم باشد.؛ 2 بتواند آن را تحویل دهد، بنابراین فروختن اسبی که فرار کرده است، صحیح نیست؛ 3 خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست و بهواسطه آنها میل مردم به معامله فرق میکند، معین نماید؛ 4 مال در رهن یا گرو نباشد، مگر اینکه از مالک آن اجازه فروش داشته باشد؛ 5 خود جنس را بفروشد نه منفعت آن را، پس اگر مثلاً منفعت یک ساله خانه را بفروشد، صحیح نیست؛ ولی چنانچه خریدار به جای پول، منفعت ملک خود را بدهد، مثلاً فرشی را از کسی بخرد و عوض آن منفعت یک سال خانه خود را به او واگذار کند، اشکال ندارد، و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.
- انسان میتواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید، خمس آن را بدهد و جایز است دادن خمس را تا آخر سال قمری، تأخیر بیندازد و اگر برای دادن خمسِ زراعت و مانند آن، که مطابق سال شمسی انجام می‌شود، سال خمسی را شمسی قرار دهد، اشکال ندارد.
- اگر بخواهد در پولی که از بانکها گرفته تصرف کند و با آن معامله نماید، بعد از آنکه جایز بودن اصل معامله و گرفتن پول از بانک، از نظر شرعی ثابت شده باشد، در مورد تعیین آن قسمت از پول که مخلوط با غیر شده است باید از مجتهد جامعالشرایط اجازه گرفته شود، و اگر در این فرض بانک مبلغی بهعنوان اضافه به او بدهد، اشکال ندارد.
- معامله سلف شش شرط دارد: 1 باید خصوصیاتی را که قیمت جنس بهواسطه آنها فرق میکند، معین نمایند، ولی دقت زیاد هم لازم نیست، همینقدر که مردم بگویند خصوصیات آن معلوم شده کافی است، پس معامله سلف در نان، گوشت، پوست حیوان و مانند آنها، در صورتی که نشود خصوصیاتشان را بهطوری معین کنند که برای مشتری مجهول نباشد و معامله غرری باشد، باطل است. 2 پیش از آنکه خریدار و فروشنده از هم جدا شوند، خریدار تمام قیمت را به فروشنده بدهد و اگر خریدار از فروشنده طلبکار است خلاف احتیاط است که پول را از طلب خود حساب کند، گرچه جایز بودن این کار خالی از وجه نیست، و چنانچه مقداری از قیمت آن را بدهد، اگرچه معامله به آن مقدار صحیح است، ولی فروشنده میتواند معامله همان مقدار را بههم بزند. 3 بنابر احتیاط واجب، زمان دریافت جنس را کاملاً معین کنند، و چنانچه زمان را معین نکنند و بهطور فعلی بفروشند معامله صحیح است، ولی معامله سلف نیست. 4 وقتی را برای تحویل جنس معین کنند که در آن وقت، بهقدری از آن جنس وجود داشته باشد که اطمینان داشته باشند که نایاب نخواهد بود. 5 بنابر اظهر محل تحویل جنس را معین نمایند، بهطوریکه هیچ یک مغبون نشوند، ولی اگر از نوع معامله جای آن معلوم باشد، لازم نیست اسم آنجا را ببرند، و همچنین کرایه حمل بار باید مشخص شود که به عهده کدام یک میباشد. 6 وزن یا پیمانه آن را معین کنند، و جنسی را هم که معمولاً با دیدن، معامله میکنند اگر سلف بفروشند، اشکال ندارد، ولی باید مثل بعضی از اقسام گردو و تخم مرغ تفاوت افراد آن بهقدری کم باشد که مردم به آن اهمیت ندهند، به هر حال در معامله سلف باید طوری جنس را مشخص کنند که هیچ یک از فروشنده و خریدار مغبون نشوند.
- کسی که خمس مال خود را نداده و فقیر شده، و یا اگر الآن بدهد فقیر می‌شود، همانطور که سایر بدهیها ساقط نمی‌شود، خمس مال او نیز ساقط نمی‌شود و باید به حاکم شرع مراجعه کند. * کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود، چنانچه آن ملک را برای ترقی قیمت نخریده باشد، مثلاً زمینی را برای زراعت خریده است، اگر پول آن را بعد از تعلق خمس به فروشنده داده، خمس همان پول را فعلاً باید بدهد و تفاوت ارزش پول را با حاکم مصالحه نماید. و با پرداخت خمس تصرفات قبلی بدون اشکال می‌شود، و اگر آن پول مشکوک در تعلق خمس بوده، احتیاطاً با حاکم مصالحه نماید. * کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر از منافع کسب، چیزی که به آن احتیاج ندارد خریده و یک سال از خرید آن گذشته، باید خمس آن را بدهد، ولی اثاث خانه و چیزهای دیگری که نیاز داشته و مطابق شأن خود خریده، اگر بداند که از فایده در بین سال خود آنها را خریده، خمس واجب نیست؛ و اگر نداند که از منافع در بین سال خریده یا بعد از گذشت سال، احتیاطاً با حاکم شرع مصالحه نماید.
- اگر به مستأجر بگوید: (خانه را یک ماهه به هزار تومان به تو اجاره دادم و بعد از آن هر قدر بنشینی اجاره آن به همین قیمت است)، یا بگوید: (خانه را ماهی هزار تومان به تو اجاره میدهم) و اول و آخر آن را معلوم نکند، ولی از قرائن معلوم باشد که ماه اول، همان ماه متصل به عقد اجاره است، بنابر اظهر اجاره برای ماه اول صحیح است، امّا برای ماههای بعد صحیح نیست، مگر آنکه در ضمن عقد اجاره ماه اول شرط کنند که اگر بیش از یک ماه در آنجا سکونت کرد، هر ماهی هزار تومان بدهد که در این صورت مشخص نکردن مدت اشکال ندارد؛ و همینطور است اگر مستأجر بهصورت جعاله قرار بگذارد که اگر خانه را به من بدهی تا از آن استفاده کنم، ماهی هزار تومان به تو میدهم، یا بر این امر صلح کنند، تا همان نتیجه اجاره حاصل شود، و اگر در مقابل عوض خاص، مثلاً هزار تومان، استفاده از منزل را برای طرف مقابل مباح کند صحیح است، ولی هر وقت بخواهد میتواند مبلغ اجاره را تغییر دهد و یا درخواست تخلیه نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد که مثلاً یک سال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید ومقداری روغن بدهد، چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهای چوپان و آن روغن صلح کند، صحیح است ولی اگر گوسفند را یک ساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده کند و در عوض، مقداری روغن بدهد اشکال دارد بلکه جایز نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد که مثلا یکسال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید و با او شرط کند مقداری از روغن حاصل از خود آن شیر را به او بدهد صحیح است ولی اگر گوسفند را یکساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده کند و در عوض، مقداری از روغن آن را بدهد اشکال دارد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد که مثلاً یک سال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید و مقداری روغن بدهد ، چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمت های چوپان و آن روغن صلح کند صحیح است ولی اگر گوسفند را یک ساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده نماید و در عوض ، مقداری روغن بدهد اشکال دارد .
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد که مثلاً یک سال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید و مقداری روغن بدهد چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهای چوپان و آن روغن صلح کند صحیح است، و نیز اگر گوسفند را یک ساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده کند و در عوض مقداری روغن بدهد اشکال ندارد.
- [آیت الله بروجردی] اگر کسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد که مثلاً یک سال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید و مقداری روغن بدهد، چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهای چوپان و آن روغن صلح کند صحیح است، ولی اگر گوسفند را یک ساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده کند و در عوض مقداری روغن بدهد، اشکال دارد.
- [امام خمینی] اگر کسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد که مثلًا یکسال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید و مقداری روغن بدهد، چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهای چوپان و آن روغن صلح کند صحیح است ولی اگر گوسفند را یکساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده کند و در عوض، مقداری روغن بدهد اشکال دارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی گوسفندان خود را به چوپان بدهد که مثلاً یک سال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید و مقداری روغن بدهد، چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهای چوپان و آن روغن صلح کند، صحیح است و همچنین اگر گوسفند را یک ساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده کند و در عوض مقداری روغن بدهد، چنانچه روغن به مقدار معیّن در ذمّه باشد و مقیّد نباشد که از شیر خود گوسفند گرفته باشد، اشکال ندارد، ولی اگر مقید به شیر خود گوسفند باشد اشکال دارد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد که مثلا یک سال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید و مقداری روغن بدهد؛ چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهای چوپان و آن روغن صلح کند صحیح است؛ بلکه اگر گوسفند را یک ساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده کند و در عوض؛ مقداری روغن بدهد نیز صحیح است.
- [آیت الله خوئی] اگر کسی گوسفندهای خود را به چوپان بدهد که مثلًا یک سال نگهداری کند و از شیر آن استفاده نماید و مقداری روغن بدهد، چنانچه شیر گوسفند را در مقابل زحمتهای چوپان و آن روغن صلح کند صحیح است، بلکه اگر گوسفند را یک ساله به چوپان اجاره دهد که از شیر آن استفاده کند و در عوض، مقداری روغن بدهد نیز صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر فروشنده به جای کالایی که قرارداد کرده، کالای دیگری تحویل بدهد، در صورتی که مشتری راضی شود، اشکال ندارد.