ضامن
آن که ضمانت کسی را در اموال کند ضامن (ضمین) [۱] نامیده می شود، همین ضمانت اگر در امور بدنی باشد از آن تعبیر به کفیل و کفالت می‌شود.
اگر سگ کسی به گله دیگری حمله کند و صاحب آن مانع او نشده و در نتیجه چند رأس دام از آن گله تلف شود، آیا صاحب سگ ضامن است؟
بله، ضامن است.
بله، ضامن است.
عنوان سوال:
اگر سگ کسی به گله دیگری حمله کند و صاحب آن مانع او نشده و در نتیجه چند رأس دام از آن گله تلف شود، آیا صاحب سگ ضامن است؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- سگ گله یا باغی به عابری حمله می کند و عابر در مقام دفاع از خود او را می کشد، آیا در این صورت ضمانی بر عهده او است یا نه؟
- مؤسسه ای دولتی به منظور حمایت از دام پروران در فعالیت های دام پروری و تشویق پرواربندان در پروش دام و تولید گوشت، به موجب قراردادی تحت عنوان قرارداد پرواربندی امانی تعداد 151 رأس گوساله نر داخلی را با وزن مشخص و قیمت معیّن به صورت امانت در اختیار شخصی قرار می دهد تا پس از یک دوره 6 ماهه پرورش دام نسبت به استرداد دام های پروار شده معادل 16051 کیلوگرم گوشت اقدام نماید و شخص طرف قرارداد (دامدار) نیز با امضای قرارداد و قبول شروط مندرج در آن، متعهد می گردد پس از پایان دوره 6 ماهه نسبت به استرداد دام های پروار شده معادل 16051 کیلوگرم گوشت اقدام نماید، اکنون بفرمایید: 1) چنین قراردادی، قرارداد امانی محسوب می شود یا خیر؟ 2) در فرضی که مؤسسه به جای دام مقدار معین وجه نقد را به موجب قرارداد در اختیار شخصی قرار دهد تا پس از یک دوره مشخص مقدار مشخص گوشت تحویل نماید، آیا در این فرض بحث امانی بودن قرارداد موضوعیّت دارد یا خیر؟ 3) آیا تعیین ضمانت حسن انجام کار در قرارداد، مانع امانی بودن قرارداد می شود یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] اگر گله گوسفندان را بچه کوچک به صحرا ببرد و گرگ برخی از گوسفندان را تلف کند، آیا شخصی که از بچه برای این کار استفاده کرده ضامن است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر بعد از آنکه چوپان گله گوسفندان را در آغل قرار داد و درب آن را بست و به خانه اش که در سه فرسخی آغل قرار دارد رفت، گرگ در شب وارد آن شود و گوسفندان را بدرد، آیا چوپان ضامن آنهاست؟ بر اساس قرارداد باید هفت رأس از آن گوسفندان به عنوان اجرت به چوپان پرداخت شود، آیا در این حالت کسی که چوپان را برای چراندن گوسفندان اجیر کرده، باید اجرت او را بپردازد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در بعضی مناطق رسم است که صاحبان سرمایه، جهت نگهداری چند رأس دام را در اختیار فرد دیگری قرار می دهند تا پس از پایان سال (مدت مقرر) از نتایج و عوائد حاصله به طور مساوی بین یکدیگر تقسیم کنند که عرفاً به این قرارداد (نیم سودنامه) می گویند و مرسوم است که ابتدا دامها را قیمت گذاری می کنند تا پس از گذشت مدت مقرر، ابتدا سرمایه اولیه به صاحب آن مسترد و سپس مازاد سرمایه اولیه بین طرفین به طور مساوی تقسیم گردد. حال بفرمایید: اولاً: این قرارداد با کدامیک از عقود شرعی تطبیق دارد (مقررات کدامیک از عقود باید اجرا شود)؟ ثانیاً: اگر در فرض مسأله سهواً یا عمداً سرمایه اولیه قیمت گذاری نشود مسأله چه حکمی پیدا می کند؟ ثالثاً: با توجه به اینکه مال از اموال تلف شدنی است چنانچه تمام یا قسمتی از مال تلف شود حکم مسأله چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] موتور سواری در حال حرکت می‌باشد که ناگهان گوسفندی را در وسط خیابان مشاهده میکند (حال یا به این صورت که از قبل گوسفند بوده یا به این صورت که گوسفند ناگهان به وسط خیابان دویده است) و برای اجتناب از برخورد با آن فرمان موتور را کج میکند با توجه به اینکه خیابان محل عبور گوسفند نیست، آیا صاحب گوسفند ضامن دیه است؟ در فرض دیگر اگر سکی چاهی را در طریقی حفر کند و عابری برای احتراز از سقوط در آن به سمت دیگری حرکت کند و در نتیجه در درهای بیفتد، آیا حافر ضامن است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر صاحب مال بمیرد، امانتدار باید مال را به ورّاث او برساند یا به ورّاث او خبر دهد، و چنانچه مال را به ورّاث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود، ضامن است، ولی اگر برای آنکه میخواهد بفهمد کسی که میگوید من وارث میت هستم، راست میگوید یا نه، یا میت وارث دیگری دارد یا نه، مال را ندهد و از خبر دادن هم خودداری کند و مال تلف شود، بنابر اقرب ضامن نیست.
- اگر صاحب مال بعد از یک سال اعلان پیدا شد، چنانچه مال را صدقه یا به حاکم شرع داده، بنابر اقرب ضامن نیست و همچنین اگر بدون افراط و تفریط تلف شده نیز ضامن نیست، و اگر بهعنوان امانت نگاه داشته، تحویل میدهد، و اگر برای خود برداشته عوض آن را باید بدهد.
- اگر مالی را پیدا کند که نشانه دارد و قیمت آن کمتر از یک درهم باشد و صاحب آن معلوم نباشد، میتواند به قصد اینکه ملک خودش شود بردارد، ولی اگر صاحب آن پیدا شد و آن را مطالبه کرد، در صورتی که برای او مشقت ندارد، بنابر احتیاط واجب باید عین مال او را برگرداند، و اگر تلف شده باشد بنابر اظهر ضامن مثل یا قیمت آن نیست.
- اگر انسان به صاحب مال بفهماند که برای نگهداری مال او حاضر نیست، چنانچه او مال را بگذارد و برود، و این شخص هم مال را برندارد و آن مال تلف شود، کسی که امانت را قبول نکرده ضامن نیست، ولی احتیاط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداری نماید.
- اگر شخصی مال غصبی را از غاصب بخرد و مالک، آن معامله را اجازه ندهد، مشتری هم مثل غاصب ضامن آن مال و منافع آن است، و مالک می تواند عوض آن مال و منافع آن را، حتی منفعتهایی را که در دست مشتری یا غاصب اول پیدا شده و نزد مشتری باقی مانده از هر کدام که خواست بگیرد، پس اگر آنها را از مشتری گرفت، در صورتی که مشتری از غصب اطلاع داشته و مال در دست او تلف شده، نمی تواند آنچه را داده از غاصب بگیرد، و اگر صاحب مال از غاصب گرفت، او می تواند آنچه را داده از مشتری که مال پیش او تلف شده بگیرد، امّا اگر مشتری جاهل به غصب بود و مالک از او گرفت ، مشتری پولی را که در معامله به فروشنده داده بود از او می گیرد ، حتی اگر آنچه به مالک داده بیشتر از آن پول بوده ، بنا بر اظهر زیادی را هم از فروشنده می گیرد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان سگ شکاری را بکشد، باید 40 درهم (که درباره مقدار آن در مسأله 1872 توضیح داده شد) به صاحب آن بدهد و اگر اقسام دیگر سگ را که شرعاً قیمت دارد (همچون سگ گله و زراعت و بستان و سگ پلیس) بکشد، باید قیمت آن را به صاحبش بدهد و بهتر است که در این موارد مصالحه شود و کشتن سگی که در خانهها نگهداری می‌شود ضمان ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر انسان سگ شکاری کسی را بکشد، باید بیست و یک مثقال معمولی نقره سکهدار به او بدهد، و اگر سگی که نگهداری خانه را میکند یا سگ گله کسی را تلف نماید، باید ده مثقال و نیم نقره سکهدار بدهد، و اگر سگی که پاسبانی زراعت را میکند بکشد، باید نه من و نیم و سه سیر و چهارده مثقال و نیم گندم که تقریباً 29 کیلو و 75 گرم می‌شود بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر صاحب مال بمیرد ، ودیعه باطل می‌شود ، پس اگر مال متعلق حق دیگری نباشد و به وارث او منتقل شود ، باید امانت دار مال را به وارث او برساند ، یا به وارث خبر دهد ، در غیر این صورت اگر مال تلف شود ، ضامن است ، ولی اگر برای تحقیق از ورثه و انحصار آنها مال را نگه دارد و تلف شود ، ضامن نیست .
- [آیت الله اردبیلی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولیّ او بدهد و آن چیز تلف شود، عاریه کننده ضامن نیست و در غیر این صورت ضامن است، اگرچه مثلاً آن را به جایی ببرد که صاحب آن معمولاً به آنجا میبرده، مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحب آن برای آن درست کرده، ببندد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولیّ او بدهد و بعد آن چیز تلف شود، عاریهکننده ضامن نیست، ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل یا ولیّ او آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آنجا میبرده، مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند ضامن است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک، یا وکیل، یا ولی او بدهد و بعد آن چیز تلف بشود، عاریه کننده ضامن نیست ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل، یا ولی او به جایی ببرد که صاحبش معمولا به آنجا می برده مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند ضامن است.
- [آیت الله سیستانی] اگر چیزی را که عاریه گرفته است به مالک ، یا وکیل ، یا ولیّ ، او بدهد و بعداً آن چیز تلف شود ، گیرنده ضامن نیست ، ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل ، یا ولیّ ، او آن را به جائی ببرد اگر چه جائی باشد که صاحبش معمولاً به آنجا میبرده است ، مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده است ببندد و بعداً تلف شود ، یا کسی آن را تلف کند ، ضامن است .
- [آیت الله بروجردی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک، یا وکیل، یا ولی او بدهد و بعد آن چیز تلف شود، عاریه کننده ضامن نیست، ولی اگر بدون اجازهی صاحب مال، یا وکیل، یا ولی او آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آن جا میبرده مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند، ضامن است.
- [آیت الله خوئی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولی او بدهد و بعد آن چیز تلف شود عاریهکننده ضامن نیست ولی اگر بدون اجازه صاحب مال، یا وکیل، یا ولی او آن را بهجائی ببرد اگرچه جائی باشد که صاحبش معمولًا به آنجا میبرده مثلًا اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند ضامن است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یاوکیل یا ولیّ او بدهد و بعد آن چیز تلف شود، عاریه کننده ضامن نیست، ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل، یا ولیّ او آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آنجا میبرده ولی به آنها تحویل ندهد مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند ضامن است.