استطاعت
استطاعت ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره کند:
با توجه به اینکه به هنگام اعزام زائران به حجّ‌معاینات پزشکی صورت می‌پذیرد و حجّ کسانی که توانایی جسمی ندارند در معاینات پذیرفته نمی‌شوند، آی مردودین معاینات پزشکی که تا کنون هم، راه برای آنان باز نبوده، همچنان استطاعت شرعی دارند؟ یا آنکه با پذیرفته نشدن، استطاعت هم تحقق نمی‌یابد؟
یکی از شرائط استطاعت، استطاعت مزاجی و بدنی است. در صورتی که این سفر بر آنها ضرر دارد، یعنی اینکه موجب مرض و یا شدّت مرض است و یا اینکه موجب عسر و حرج و مشقّتی است که معمولاً قابل تحمل نیست مستطیع نمی‌باشند و حجّ‌بر آنها واجب نیست و اگر د سال اول صحت بدن نیست حجّ واجب نیست ولی اگر در سا اوّل صحت بدن وجود داشت و نرفت حجّ بر ذمه او مستقر می‌شود و باید نائب گرفته شود.
یکی از شرائط استطاعت، استطاعت مزاجی و بدنی است. در صورتی که این سفر بر آنها ضرر دارد، یعنی اینکه موجب مرض و یا شدّت مرض است و یا اینکه موجب عسر و حرج و مشقّتی است که معمولاً قابل تحمل نیست مستطیع نمی‌باشند و حجّ‌بر آنها واجب نیست و اگر د سال اول صحت بدن نیست حجّ واجب نیست ولی اگر در سا اوّل صحت بدن وجود داشت و نرفت حجّ بر ذمه او مستقر می‌شود و باید نائب گرفته شود.
عنوان سوال:
با توجه به اینکه به هنگام اعزام زائران به حجّ‌معاینات پزشکی صورت می‌پذیرد و حجّ کسانی که توانایی جسمی ندارند در معاینات پذیرفته نمی‌شوند، آی مردودین معاینات پزشکی که تا کنون هم، راه برای آنان باز نبوده، همچنان استطاعت شرعی دارند؟ یا آنکه با پذیرفته نشدن، استطاعت هم تحقق نمی‌یابد؟
پاسخ:
یکی از شرائط استطاعت، استطاعت مزاجی و بدنی است. در صورتی که این سفر بر آنها ضرر دارد، یعنی اینکه موجب مرض و یا شدّت مرض است و یا اینکه موجب عسر و حرج و مشقّتی است که معمولاً قابل تحمل نیست مستطیع نمی‌باشند و حجّ‌بر آنها واجب نیست و اگر د سال اول صحت بدن نیست حجّ واجب نیست ولی اگر در سا اوّل صحت بدن وجود داشت و نرفت حجّ بر ذمه او مستقر می‌شود و باید نائب گرفته شود.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] 1. آیا اگر هزینۀ ثبت نام حجّ مردی را همسرش با مهریۀ خود یا از اموال خود بدهد حج بر او واجب می شود؟ و در صورت انجام آن، کفایت از حج واجب می شود؟ 2. آیا هزینۀ سوغات و میهمانی از موارد مشمول استطاعت مالی محسوب می شود؟ 3. آیا زنی که مستطیع است و همراه نبودن شوهرش در سفر حج موجب عدم امنیت او می شود حج بر او واجب است؟ 4. با توجه به این که جهت اعزام به حج مجبور به ثبت نام بوده و ممکن است نوبت اعزام، سالها طول بکشد آیا شخص مستطیع، باید از طرق دیگری همچون خرید آزاد فیش حج (که در حال حاضر غیر قانونی است) اقدام نماید؟ 5. با توجّه به زیاد بودن فاصلۀ ثبت نام حج و اعزام به حج، استطاعت در موقع ثبت نام شرط است یا موقع اعزام به حج؟ 6. با توجّه به این که مسئولین حج اعلام کرده اند تا 17 سال دیگر ثبت نام حج تمتع ندارند آیا می توان هزینۀ ثبت نام حج تمتع را برای ثبت نام عمره استفاده نمود؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی برای حج، استطاعت مالی و بدنی داشته؛ ولی راه برای رفتن باز نبوده و الآن که نوبت رفتن او شده است، دیگر توانایی مالی و بدنی برای رفتن به حج را ندارد. آیا او حق دارد نوبت خود را به فرزندش بدهد تا او به حج برود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجه به گران شدن هزینه حج و عدم توانایی برخی افراد در پرداخت ما به التفاوت آن، حکم موارد ذیل را مرقوم فرمایید: الف: افرادی که سالهای گذشته به محض احساس استطاعت ، بلافاصله ثبت نام کردند و اکنون نوبت آنها فرا رسیده و لی در حال حاضر توانایی پرداخت مابقی هزینه حج را ندارند؟ آیا لازم است در نوبت بمانند تا توانایی مالی پیدا کنند؟ ب: افرادی که سالهای گذشته با وجود استطاعت مالی، ثبت نام را به تأخیر انداخته و سالهای بعد ثبت نام کرده و اکنون نوبت آنها فرا رسیده ولی در حال حاضر توانایی پرداخت مابه التفاوت را ندارند؟ آیا لازم است در نوبت بمانند تا توانایی مالی پیدا کنند؟ ج: افرادی که سالهای گذشته با وجود استطاعت مالی، ثبت نام را به تأخیر انداخته و در سالهای بعد ثبت نام کرده اند و اکنون نوبت آنها فرا رسیده و توانایی پرداخت مابه التفاوت را دارند ولی در حال حاضر مخارج ازدواج فرزند و یا تهیه جهزیه و امثال آن را باید تأمین کنند که اولویت پیدا کرده است و با رفتن به حج نمی توانند آنها را انجام دهند؟
- [امام خمینی] شخصی در عمره تمتع مشغول طواف بوده، از آنجائی که خودش اظهار میدارد: ناراحتی جسمی داشته و با معّیت یک نفر طواف میکرده به خیال خودشان هفت دور تمام شده و نماز طواف و سعی بجا آوردهاند و پس از چند روز توقف در مکه معظمه برای حج تمتع محرم می‌شود و بعد از اعمال حج تمتع به طور کامل، به ایران مراجعت مینماید و پس از گذشت 5 ماه این شخص شک میکند که آیا هفت دور طواف عمره تمتع کامل بوده یا خیر اگر استفتائات، ص: 459 احیانا کامل نبوده در برابر این شک تکلیف شرعی وی چیست؟
- [امام خمینی] زن شوهر داری که تمام مخارج او بر عهده شوهرش می‌باشد، در حال حیات شوهر، این زن مقداری مال و زمین مزروعی را به ارث میبرد که در هر مقطع از زمان با در نظر گرفتن قیمت آن زمین، شرائط استطاعت برایش کافی بوده، ولی زن موصوفه، جاهل به حکم بوده و از مسأله استطاعت غفلت استفتائات، ص: 441 داشته و مدت چند سال زمین را شوهرش زراعت مینموده و بعد از آن زمین را به دو دخترش هبه نموده و در حین هبه با داماد بزرگش شرط کرده که او را به زیارت کربلا ببرد و قبل از تحقق شرط، آن زن وفات کرده و داماد بزرگش را ناظر، و پسر خود را وصی قرار داده وصیّت برای حج نیابتی هم نکرده- با این تفصیلات- آیا زن مذکور از نظر شرعی مستطیعه بوده است یا خیر؟ و بر فرض استطاعت، هبه زمین موروثی صحیح است یا خیر؟ و بر فرض استقرار وجوب حج، و عدم صحت هبه زمین، آیا بعد از وفاتش نائب حجّ بلدی برای او بگیرند یا میقاتی؟ و ثانیا زمین مال کسی است که اجرت نائب را میدهد و یا این که زمین مال همه ورثه و اجرت نائب بر عهده همه آنهاست؟
- [سایر] حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دام ظله)؛ سلام علیکم: سوال هایی از محضرتان درباره نظریه شورای فقهاء و مراجع که مرحوم سید محمد شیرازی(ره) آن را مطرح کرده است دارم، چرا که برخی در عصر غیبت، ولایت و رهبری دولت اسلامی را شورایی (نه فردی) می دانند -بر خلاف آن چه که امروز در جمهوری اسلامی ایران به عنوان ولی فقیه واحد می بینیم- بر این اساس که علما بزرگ در نجف و قم و کربلا و مشهد مطالب مهم را به مراجع تقلیدی که دارای شرایط شرعی هستند ارجاع می دهند، حال اگر آنان بر شخص واحدی به عنوان مرجع اول و بالاتر برای دولت اسلامی اتفاق کردند، آن شخص به انتخاب امت مرجع و ولی فقیه می شود، و اگر حوزه های علمیه، مراجع متعددی را انتخاب کردند، همه آنان به عنوان مجلس اعلا -به عنوان شورای رهبری- امت را رهبری می کنند. صاحبان این نظریه (شورای فقها و مراجع) دلائلی بیان کرده اند که مختصرا ذکر می شود: 1. شورا عبارت است از رای گیری و آگاهی از همه نظریه ها برای نمایان شدن نظریه برتر، چنین امری از باب حکم واجب است زیرا خداوند می فرماید: "وَأَمْرُهُمْ شُورَی بَیْنَهُمْ" و چون (شورا) در بین صفات مومنان و دربین واجبات (مانند وجوب نماز و وجوب ترک گناه هان) ذکر شده است، سیاقاً و اتصافاً دلالت بر وجوب دارد. خداوند می فرماید: " فما أوتیتم من شیء فمتاعُ الحیاة الدنیا وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَأَبْقَی لِلَّذِینَ آمَنُوا وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ` وَالَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبَائِرَ الإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُون َ`وَالَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَی بَیْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ" ( شوری، 36،37،38). شورا و مشورت بین صفات مومنان آمده که ظهور در وجوب دارد همان طور که در ردیف اجتناب از گناهان بزرگ و وجوب برپایی نماز وارد شده است که قرابت آن را با وجوب بیشتر می کند. سیاق این آیات دلالت بر وجوب شورا و مشورت دارد. 2. وجوب گرفتن اذن در تصرفات؛ هر چیزی که مربوط به اجتماع و مردم باشد چه در اصل و چه در لوازمش باید درباره آن مشورت ومشاوره گرفته شود. از آن جمله، مدارس، دانشگاه ها، بیمارستان ها، فرودگاه ها، کارخانجات بزرگ و ... زیرا این ها با سرمایه مردم تأسیس و کار می کنند، همچنین در وظایف مدیریتی مانند ریاست، وزارت، نمایندگی مجلس، استانداری و فرمانداری و ... باید مشورت شود. برای این بخش دو استدلال ذکر شده است: اول: همه این امور تصرف در مال مردم است و کسی حق تصرف در مال غیر بدون اجازه اش را ندارد، و فرقی هم ندارد که این اموال از خمس ،زکات، معادن یا غیر این ها باشد. دوم: از طرفی این امور، تصرف در موجودیت، و هستی مردم و اجتماع است و کسی جز با اذن آنان اجازه چنین تصرفی را ندارد. و پر واضح است که رضایت مردم و اذن آنان در طول رضایت و اجازه باری تعالی است، بنابراین هرگونه تصرفی باید با جلب این دو رضایت باشد. و همچنین: رهبری جامعه و عالم اسلام، باید در ضمن شورای فقها جامع الشرایط تحقق پیدا کند زیرا آنان بعد از اقبال مردم مرجع تقلید آنان شده اند و از طرف شارع مقدس هم ولایت شرعی دارند، یعنی هم رضایت مردم را دارا می باشند و هم ولایت شرعی دارند، پس بنابراین هیچ مجتهدی حق سلب ولایت شرعی را از مجتهد دیگر ندارد. و چون فکرهای مختلف و متعدد از عقل واحد برتر و به صواب نزدیکتر است و خداوند نیز امر به مشورت کرده و سیره نبوی بر اساس مشورت بوده است؛ ولایت شورایی که اعضاء شورا همه از مجتهدین و مراجع تقلید هستند از ولایت فقیه واحد ارجح است. کلام امام معصوم (ع) نیز در حدیث "أما الحوادث الواقعة فارجعوا فیها إلی رواة حدیثنا" به صورت جمع آمده است و فرموده " رواة حدیثنا" (نه راوی حدیثنا) یعنی حجیت از آن همه آنان است نه شخص واحد، به خصوص در اموری که آثار و عواقب آن به همه مردم مربوط می شود، علاوه بر این که پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: "دست خداوند با جماعت است." و "عاقل ترین افراد کسی است که عقل های همه مردم را در عقل خودش جمع کند". و " هر کس که بر ده نفر ریاست کند و در آن جمع بهتر و داناتر از او باشد،آن جمع در سراشیبی سقوط اند". پس بنابر آن چه گذشت و با توجه به احادیث پیامبر (ص) بهترین راه برای نجات از ضلالت و سقوط، تشکیل شورای فقها است زیرا در میان آنان حتما اعلم وجود دارد و در غیر این صورت، حدیث پیامبر (ص) شامل آن جامعه می شود. شورای فقهاء بهترین گزینه برای رهبری امت اسلام است زیرا در این صورت استبداد شخصی در امر رهبری پیش نمی آید و از طرفی هیچ فقیهی حق منع فقیه جامع الشرایط دیگر که نائب (عام) امام عصر (عج) است را از بکارگیری ولایت شرعی اش ندارد. در این ایام که قدرتهای مستکبر برای پاره پاره کردن امت اسلام هجوم آورده اند، بهترین راه مبارزه، ایجاد وحدت در میان صفوف شیعیان است که با جمع شده مراجع تقلید و حضور آنان در مجلس واحد این وحدت دست یافتنی است. و بدون شورای فقها یکپارچه کردن مردم ممکن نیست، علاوه بر این که یک شخص توانایی احاطه به تمام شؤنات امت را ندارد. تجارب تاریخی نیز به خوبی نشان می دهد که دیکتاتوری، زائیده حکمرانی شخص واحد بوده است لذا در روایات بر مضرات استبداد به رأی تأکید شده است. پس بنابراین، رهبری جامعه اسلامی باید رهبری شورایی (نه فردی) باشد. این مطالب و برخی دیگر از استدلا ل ها را صاحبان نظریه شورای فقهاء به جای نظریه ولایت فقیه واحد، که امروز در جمهوری اسلامی ایران به آن عمل می شود، بیان کرده اند. با توجه به این که نظریه شورای فقها از طرفی عده ای و به شدت در میان جوانان کشورهای اسلامی و کشورهای حاشیه خلیج فارس ترویج می شود و از طرفی کتاب یا منابعی برای به چالش کشاندن این نظریه وجود ندارد از شما درخواست داریم که جواب این نظریه را به ما بدهید و استدلالات خود را به تفصیل در این باره بیان کنید. خداوند به شما جزای خیر عطا کند.
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد