پس انداز
به آنچه براى نیاز آینده کنار گذاشته و اندوخته مى‌شود، ذخیره گویند. از احکام ذخیره در باب هاى خمس، حج و تجارت سخن رفته است.
2 اگر از این مبلغ پس انداز، گاه برای هزینه‌های مناسب شأن خود مقداری را مصرف کرده باشند آیا به این مقدار مصرف شده خمس تعلق می گیرد یا نه؟
اگر سال بر آن گذشته باشد خمس دارد.
اگر سال بر آن گذشته باشد خمس دارد.
عنوان سوال:
2 اگر از این مبلغ پس انداز، گاه برای هزینه‌های مناسب شأن خود مقداری را مصرف کرده باشند آیا به این مقدار مصرف شده خمس تعلق می گیرد یا نه؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- مبلغی در بانک بعنوان پس انداز پول داشتم پدرم که سال خمسی داشت؛ سر سال خمس آن پول را دادم و بعد از مدّتی پول را گرفته خرج نمودیم و سال بعد در همان وقت به همان مقدار پول در بانک داشتم آیا خمس بر آن تعلّق میگیرد؟
- کالایی بر اثر کاهش ارزش پول، قیمتش افزوده می‌شود؛ آیا به مقدار زیاد شده، خمس تعلّق میگیرد یا خیر؟
- آیا به وامی که باید طی چند سال قسط آن را پرداخت نماید، خمس تعلّق میگیرد؟ چه مقدار؟
- شخصی برای تهیّه خانه، جهیزیّه و مانند آن مجبور است درآمد چند سال خود را پسانداز کند؛ آیا با گذشت چند سال از این پس انداز، خمس به آن تعلّق میگیرد یا خیر؟
- کسانیکه در یک اداره دولتی کار میکنند مثل اینکه در آموزش و پرورش معلم هستند یا در اداره دیگری کارمند هستند و دولت از حقوق ماهیانه شان حدود ده درصد کم کرده و پس انداز میکند و بعد از اتمام خدمتشان (مثلاً 30 یا 40 سال بعد) همه پس انداز شده را به آنها یکجا میدهد آیا بر آنها خمس تعلّق میگیرد؟
- شخصی مقداری کتاب خریده و هنوز همه کتابها را مطالعه نکرده و به مرور زمان مطالعه میکند، اگر سر سال رسید خمس به آن تعلق میگیرد یا خیر؟
- اینجانب دانشجوی دانشکده علوم قضایی (وابسته به قوه قضائیه) هستم و از بدو ورود به این دانشکده برای حدود 8 سال کار در دادگستری از ما تعهد گرفتهاند و به همین جهت، ضمن تحصیل مبلغی حدود 30 هزار تومان به عنوان حقوق ماهیانه دریافت میکنیم که بطور معمول مبلغی از آن در ماه پس انداز می‌شود، با توجه به اینکه اینجانب در آینده برای امر ازدواج و تهیه مسکن و... مخارج معلوم الوصفی خواهم داشت: الف: آیا با فرا رسیدن سال شرعی، بر مبلغ پس انداز شده خمس تعلق میگیرد؟ اگر با پس اندازها وسایل و ملزومات زندگی، که برای سالهای بعد مورد نیاز است خریداری شود، چطور؟
- کسی که برای عمره یا حج مستحبّی مبلغی برای ثبت نام پرداخت کرده و پس از یک سال یا بیشتر از دنیا رفته است آیا به این مبلغ خمس تعلّق میگیرد؟
- در یکی از مراکز تحقیقاتی و پژوهشی عدهای از اساتید معتقد و متدین دانشگاهها که تحصیلاتشان را در خارج از کشور گذارندهاند حضور دارند، بعضی از ایشان در طول چند سالی در داخل و خارج کشور اندک اندک مبلغی را با قصد خرید مسکن پس انداز نمودهاند با فرض نداشتن مسکن و عدم امکان خرید مسکن از غیر این طریق، بفرمائید: 1 - آیا به این پس انداز ویژه مسکن، خمس تعلق میگیرد یا نه؟
- مدت بیست سال است که شوهر اینجانب فوت کرده و بنده با خیّاطی سه فرزند بزرگ نمودهام و زینت آلات خودم را که از خانه پدرم آوردهام و مقدار کمی هم مرحوم شوهرم خریده بود، فروختم و مبلغ دویست هزار تومان پول نقد دارم که این دویست هزار تومان پس انداز کار کرد خودم می‌باشد، امسال به یاری خداوند متعال میخواهم به مکه بروم، مرحوم پدرم میدانم که حق اللَّه را پرداخت مینمود و لی نمیدانم که شوهرم پرداخت کرده یا نه، بنده از بابت خمس و یا سهم امام باید چه مبلغی پرداخت کنم و یا اینکه معاف میباشم؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] اگر از روی قناعت (مقداری از درآمد خود را) پس انداز کنیم، آیا به آن خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله سبحانی] نذر نموده ام که هر سال در ایام محرم به عزاداران طعام دهم، هزینه اطعام امسال مبلغ هشتصد هزار تومان شد که این مبلغ را از حقوق ماهیانه پس انداز کرده ام آیا به این مبلغ خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] در حسابرسی سالانه صندوق قرض الحسنه مقداری پول اضافه آمده است، آیا به این مبلغ خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در حسابرسی سالانه صندوق قرض الحسنه مقداری پول اضافه آمده است، آیا به این مبلغ خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مقداری از پولی را که شوهر برای خرجی خانه به زن می دهد، پس انداز کند، آیا خمس به آن تعلّق می گیرد؟
- [سایر] من خودم از حقوقم پول جهیزیه را دادم و قرض هم گرفتم حالا پول پس انداز می کنم برای خرید سیسمونی چون پدرم توانش را ندارد حالا به این پول که در بانک پس انداز میکنم خمس تعلق می گیرد. 2- کمی پول پبش دادم برای خرید یک آپارتمان که با کسی شریکم به آن خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] شخصی که مقداری پس انداز در بانک دارد و با سود آن بخشی از مخارج زندگی اش را تأمین می کند آیا به اصل پس انداز بعد از گذشت سال خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا به پس انداز دانشجویی که تحت تکفل خانواده است، خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] اگر عدّه ای به قصد تشکیل صندوق قرض الحسنه مبلغی را ماهیانه از حقوق خود پس انداز کنند تا بعد از یک سال به همدیگر وام بدهند، آیا به این مبلغ بعد از گذشت یک سال خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله جوادی آملی] اینجانب دارای یک باب منزل مسکونی بوده و از طرف … یک واحد منزل به من دادند و مدت چند سال این منزل دوّمی خالیست در حال حاضر برای توسعه منزل اوّلی قصد فروش آن دارم، 1 - آیا به اصل قیمت منزل دوّمی خمس تعلق میگیرد؟ 2 - آیا به ارزش افزوده هم خمس تعلق میگیرد؟ 3 - برای منزل دومی بعد از تحویل گرفتن مقداری هزینه نمودم آیا به مبلغ هزینه شده هم خمس تعلق میگیرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خمس بوده ،لازم است مقداری را که می داند از خمس بیشتر بوده ، از طرف صاحب آن صدقه بدهد .
- اگر پیش از دادن زکوه از انگور و خرما و غوره آنها و جو و گندمی که زکوه آنها واجب شده خود و عیالاتش به مقدار متعارف بخورند یا مثلاً به فقیر بدهد ، زکوه مقداری که مصرف کرده واجب نیست .
- اگر مخارج سیّدی که زوجة انسان نیست بر انسان واجب باشد بنا بر احتیاط واجب ، نمی تواند از خمس خوراک و پوشاک او را بدهد ، ولی اگر مقداری خمس ملک او کند که به مصرف دیگری غیر مخارج خودش که بر خمس دهنده واجب است برساند ، مانعی ندارد .
- اگر در آب فرو رور و مقداری عنبر بیرون آورد که قیمت آن 18 نخود طلا یا بیشتر باشد ، باید خمس آن را بدهد . و چنانچه از روی آب یا از کنار دریا بدست آورد ، اگر قیمت آن به مقدار 18 نخود طلا هم نرسد در صورتی که این کار کسبش باشد و به تنهائی یا با منفعتهای دیگر او از مخارج سالش زیاد بیاید ، باید خمس آن را بدهد .
- نقره دو نصاب دارد : نصاب اوّل آن 105 مثقال معمولی است که اگر نقره به 105 مثقال برسد و شرائط دیگر را هم که گفته شد داشته باشد ، انسان باید چهل یک آن را که 2 مثقال و 15 نخود است از بابت زکوه بدهد و اگر به این مقدار نرسد زکوه آن واجب نیست . و نصاب دوّم آن 21 ال است ، یعنی اگر 21 مثقال به 105 مثقال اضافه شود ، باید زکوه تمام 126 مثقال را بطوری که گفته شد بدهد و اگر کمتر از 21 مثقال اضافه شود ، فقط باید زکوه 105 مثقال آن را بدهد و زیادی آن زکوه ندارد و همچنین است هر چه بالا رود ، یعنی اگر 21 مثقال اضافه شود ، باید زکوه تمام آنها را بدهد و اگر کمتر اضافه شود مقداری که اضافه شده و کمتر از 21 مثقال است زکوه ندارد . بنابر این اگر انسان چهل یک هر چه طلا و نقره دارد بدهد ، زکوتی را که بر او واجب بوده داده و گاهی هم بیشتر از مقدار واجب داده است مثلاً کسی که 110 مثقال نقره دارد ، اگر چهل یک آن را بدهد ، زکوه 105 مثقال آن را که واجب بوده داده و مقداری هم برای 5 مثقال آن داده که واجب نبوده است .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] جوایزی که به پس اندازها تعلق می گیرد اگر قراردادی میان پس انداز کننده و پس انداز گیرنده نباشد حلال است و بنابر احتیاط واجب با گذشتن سال خمس آن واجب می شود، این در صورتی است که پس انداز کننده خود را طلبکار جایزه نداند، بلکه پس انداز گیرنده شخصاً برای تشویق پس انداز کنندگان جوایزی می دهد.
- [آیت الله جوادی آملی] .کسی که مال حلال مخل وط به حرام را مصرف کرده؛ ولی مقدار مصرف شده را نمی داند، باید خمس هر مقداری را که یقین به تصرف در آن دارد، بپردازد و در بیش از آن، برائت جاری کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر خمس را با مرجع تقلید خود یا وکیل او دستگردان کند و بخواهد در سال بعد بپردازد اگر عین چیزی که خمس به آن تعلق گرفته باقی باشد باید خمس خمس را هم بدهد و در حقیقت 41 آنچه که موجود است به عنوان خمس بدهد مثلاً اگر صد هزار تومان موجود بوده و خمس آن را دستگردان کرده مبلغ بیست و پنج هزار تومان بدهد. و اگر عین چیز متعلق به خمس مصرف شود و از بین برود پرداخت همان مبلغ کافی است و لازم نیست خمس آن را بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد مقدار حرام بیشتر از خمس بوده، بنابر احتیاط واجب باید مقداری را که می داند از خمس بیشتر بوده به مصرفی برساند که هم مصرف خمس باشد و هم صدقه.
- [آیت الله اردبیلی] اگر خُمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خُمس بوده، بنابر احتیاط واجب، آن مقداری را که میداند از خُمس بیشتر بوده، با اذن حاکم شرع از طرف صاحب آن به مصرف مشترک خمس و مال مجهول المالک برساند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در وجوب خمس گنج لازم نیست که تمام مقدار نصاب را در یک جا پیدا کند، بلکه اگر در چند جا هم گنج پیدا کند که بر روی هم به مقدار نصاب باشد، باید خمس آن را بدهد، البتّه گنجهای طلا و گنجهای نقره به همدیگر ضمیمه نشده، بلکه هر دسته جداگانه محاسبه میشوند و اگر مقداری گنج پیدا کند که به مقدار نصاب نرسیده و پس از مصرف کردن یا از بین رفتن آن مقداری دیگر پیدا کند که به ضمیمه مقدار مصرف شده به اندازه نصاب برسد خمس ندارد، بنابراین در وجوب خمس شرط است که مقدار گنجهایی که در یک یا چند جا و در یک یا چند زمان پیدا کرده و هنوز موجود است، به مقدار نصاب برسد.
- [آیت الله خوئی] کسی که مخارج سالش را داشته، اگر مقداری از آن را مصرف کند و بعد شک کند که آنچه باقی مانده به انداز مخارج سال او هست یا نه، نمیتواند زکات بگیرد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خورد و خوراک و پوشاک و اثاثیّه و خرید منزل و عروسی اولاد و مانند اینها میرساند خمس ندارد، ولی اگر بیش از مقداری باشد که برای امثال او متعارف است، مقدار زیادی خمس دارد، البتّه لازم نیست به حدّاقل متعارف اکتفا شود، بلکه تمام مقدارهای گوناگون مخارج که متعارف است خمس ندارد.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی وصیت کرده باشد که مقدار مستحب کفن را از ثلث مال او بردارند ، یا وصیّت کرده باشد ثلث مال را به مصرف خود او برسانند ، ولی مصرف آن را معیّن نکرده باشد ، یا فقط مصرف مقداری از آن را معیّن کرده باشد ، میتوانند مقدار مستحب کفن را هر چند بیش از مقدار متعارف باشد از ثلث مال او بردارند .
- [آیت الله خوئی] اگر مقداری خرمای خشک نشده یا انگور دارد که خشک آن به انداز نصاب می‌شود، چنانچه به قصد زکات از تازه آن بقدری به مصرف زکات برساند که اگر خشک شود به انداز زکاتی باشد که بر او واجب است اشکال ندارد.