نبش قبر
شكافتن قبر بطوری كه جسد ميّت يا بقايای آن آشكار شود.
ملاک در حرمت نبش قبر میت چیست؟
ملاک حرمت نبش قبر ظاهر شدن جسد میت یا هتک شدن حرمت او می باشد. پس اگر مقداری از خاک قبر را بردارند و جسد ظاهر نشود و عرفاً هم صدق هتک نکند، نبش محقق نشده و حرام نیست. خلاصه، مدار در حرمت نبش محرّم ظاهر شدن جسد یا صدق هتک است که ممکن است این دو با هم جمع شوند و ممکن است ظهور تنها سبب باشد یا هتک تنها باشد.
ملاک حرمت نبش قبر ظاهر شدن جسد میت یا هتک شدن حرمت او می باشد. پس اگر مقداری از خاک قبر را بردارند و جسد ظاهر نشود و عرفاً هم صدق هتک نکند، نبش محقق نشده و حرام نیست. خلاصه، مدار در حرمت نبش محرّم ظاهر شدن جسد یا صدق هتک است که ممکن است این دو با هم جمع شوند و ممکن است ظهور تنها سبب باشد یا هتک تنها باشد.
پاسخ:
ملاک حرمت نبش قبر ظاهر شدن جسد میت یا هتک شدن حرمت او می باشد. پس اگر مقداری از خاک قبر را بردارند و جسد ظاهر نشود و عرفاً هم صدق هتک نکند، نبش محقق نشده و حرام نیست. خلاصه، مدار در حرمت نبش محرّم ظاهر شدن جسد یا صدق هتک است که ممکن است این دو با هم جمع شوند و ممکن است ظهور تنها سبب باشد یا هتک تنها باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در فرض فوق، اگر ندانیم این قبر متعلق به مسلمان یا غیر مسلمان است، آیا مجازیم نبش قبر کنیم؟
- اگر مسلمان در قبرستان غیرمسلمین دفن شود، آیا نبش قبر وانتقال جنازه جایز است؟
- در رساله توضیح المسائل فرموده اید: میّت را اول با آب سدر، دوم با آب کافور، سوم با آب خالص، غسل دهند، حال شخصی میت را اشتباهاً اول با آب کافور و بعد با آب سدر غسل داده و پس از دفن متوجه شده است، آیا باید قبر را نبش کنند و غسل را به ترتیب اعاده کنند؟
- شخصی دفن شده و ظاهراً در اثر ضربه و تجاوز از دنیا رفته، آیا جایز است نبش قبر کنند و جنازه را جهت تعیین علّت مرگ معاینه کنند؟
- آیا می توان برای تشریح، جهت آموزش، به علّت کمبود جسد و استخوان (که بدون آنها آموزش امکان پذیر نیست) اقدام به نبش قبر غیر مسلمانان کرد؟
- قبر یکی از بزرگان در محل نامناسبی قرار گرفته است یا در مسیر خیابان واقع شده است، آیا جایز است اطراف قبر او را خالی کرده و قبر را با وسایل جدید بدون اینکه نبش قبر شود، به محل مناسبی منتقل کنیم؟
- بعد از دفن متوجه شده اند که میّت را بدون حنوط دفن کرده اند، آیا نبش و حنوط واجب است؟
- در قبرستان قدیمی به گمان اینکه استخوانهای قبلی پوسیده و خاک شده است، جهت دفن جنازه ای، قبر کندند و اتفاقاً دیدند که استخوانهای قبلی موجود است، وظیفه چیست؟ و فعلاً که نبش واقع شده، آیا جایز است جنازه موجود را در آن قبر دفن کنند؟ البته قبرستان عمومی و قدیمی است و صاحب قبر نامعلوم است.
- شهرداری قبرستان قدیمی را جهت راه سازی تخریب و خاک برداری می کند، که در قسمتی از آن چند سال قبل میت دفن شده آیا جایز است آن چند قبر را نبش و استخوان آنها را به جای دیگر منتقل کنیم؟
- شخصی را در قبرستان مسلمین دفن کرده اند، پس از آن معلوم شده که مسلمان نبوده است (بهایی و کافر بوده)، آیا لازم است قبر او را نبش کنند و او را از قبرستان مسلمین خارج کنند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] نبش قبر کردن میت مسلمان چه حکمی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] نبش قبر تا چند وقت، پس از دفن حرام است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر ترس از نبش قبر توسط دشمن وجود داشته باشد میت را باید چکار کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا کندن و نبش کردن قبر طفل یا میت دیوانه هم اشکال دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت یقین به از بین رفتن بدن میّت، نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر میّت را بر خلاف جهت قبله دفن کنند، نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] نبش قبر میّت بعد از سپری شدن مدت زمان طولانی چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در چه صورتی با وجود کفن غصبی، نبش قبر میّت جایز نمی باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا نبش قبر به جهت خارج کردن انگشتر که همراه میّت میباشد جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] نبش قبر به منظور تشریح بدن میّت، برای نجات فرد متّهم به قتل، یا شناخت قاتل و اصولا اموری که اهمیّت آن بیش از هتک حرمت میّت است چه حکمی دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- نبش قبر امامزاده ها و شهدا و علما و صلحا اگرچه سالها بر آن گذشته باشد حرام است.
- دفن میّت در قبر مرده دیگر جائز نیست مگر آن که قبر، کهنه شده باشد و میت اوّلی حتّی استخوانهایش از بین رفته باشد. و زمین قبر وقف قبرستان باشد یا ملک فردی باشد که اجازه دفن میّت دوم را بدهد یا زمین موات باشد. و اگر احتمال برود که جنازه سابق هنوز به طور کامل از بین نرفته نبش قبر برای دفن مجدد یا هر امر دیگری جایز نیست ولی اگر نبش شد دفن مجدد مانعی ندارد.
- شکافتن قبر در چند مورد حرام نیست: اوّل: اگر میت در زمین غصبی دفن شده باشد و مالک زمین راضی نشود که در آن جا بماند. دوّم: اگر کفن یا چیز دیگری که با میت دفن شده غصبی باشد و صاحب آن راضی نشود که در قبر بماند، و همچنین است اگر چیزی از مال خود میت که به ورثه او رسیده با او دفن شده باشد و ورثه راضی نشوند که آن چیز در قبر بماند. ولی اگر وصیت کرده باشد که دعا یا قرآن یا انگشتری را با او دفن کنند در صورتی که وصیتش بیشتر از یک سوم مال او نباشد، برای بیرون آوردن اینها نمی توانند قبر را بشکافند. سوّم: اگر میت بی غسل یا بی کفن دفن شده باشد یا بفهمند غسلش باطل بوده یا به غیر دستور شرع کفن شده یا در قبر، او را رو به قبله نگذاشته اند. که در این فرض اگر نبش قبر موجب هتک میت باشد یعنی جنازه متعفن یا متلاشی شده باشد جایز نیست. اما اگر میت بدون نماز دفن شده باشد نبش جایز نیست بلکه بر قبر نماز خوانده می شود. چهارم: اگر برای ثابت شدن حقی بخواهند بدن میت را ببینند. پنجم: اگر میت را در جایی که بی احترامی به اوست مثل قبرستان کفار یا جایی که کثافت و خاکروبه می ریزند دفن کرده باشند. ششم: اگر برای یک مطلب شرعی که اهمیت آن از شکافتن قبر بیشتر است، قبر را بشکافند مثلاً بخواهند بچه زنده را از شکم زن حامله ای که دفنش کرده اند بیرون آورند. هفتم: اگر بترسند درنده ای بدن میت را پاره کند یا سیل او را ببرد یا دشمن بیرون آورد. هشتم: اگر قسمتی از بدن میت را که با او دفن نشده بخواهند دفن کنند، احتیاط واجب آن است که آن قسمت از بدن را طوری در قبر بگذارند که بدن میت دیده نشود. نهم: اگر میت وصیت کرده که جنازه اش را قبل از دفن به مشاهد مشرفه منتقل کنند و عمداً یا به هر جهتی بر خلاف وصیت او عمل شده جایز بلکه واجب است قبر را نبش و جنازه را به محل مورد وصیت منتقل کنند، مگر این که بدن فاسد شده باشد یا نبش مستلزم هتک باشد، و در غیر این صورت نبش قبر جهت حمل به مشاهد مشرفه خلاف احتیاط است هرچند وصیت کرده باشد.
- مستحب است کسی که میّت را در قبر می گذارد با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد و از طرف پای میت از قبر بیرون بیاید، و غیر از خویشان میت کسانی که حاضرند، با پشت دست خاک بر قبر بریزند و بگویند: اِنّا لله واِنّا اِلَیْهِ راجِعوُن. اگر میت زن است کسی که با او محرم می باشد او را در قبر بگذارد و اگر محرمی نباشد خویشانش او را در قبر بگذارند.
- مستحب است دو چوب تر و تازه در قبر همراه میّت بگذارند.
- مخارج انداختن در دریا و مخارج و محکم کردن قبر میت را در صورتی که لازم باشد باید از اصل مال میت بردارند.
- میت را باید در قبر به پهلوی راست طوری بخوابانند که جلوی بدن او رو به قبله باشد.
- مستحب است انسان در مرگ خویشان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند بگوید: (اِنّالله وَاِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ) و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- اگر بخواهند میت را به شهر دوری ببرند یا به جهت دیگر دفن او تأخیر بیفتد، باید نماز وحشت را تا شب اول قبر او تأخیر بیندازند.
- واجب است میت را طوری در زمین دفن کنند که بوی او بیرون نیاید و درندگان هم نتوانند بدنش را بیرون آورند و در صورتی که ترس درنده و نزدیک شدن انسانی که از بوی میت اذیت شود در بین نباشد باز احتیاط واجب آن است که گودی قبر به همان اندازه مذکور در بالا باشد، و اگر ترس آن باشد که جانور بدن او را بیرون آورد، باید قبر را با آجر و مانند آن محکم کنند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] نبش قبر مسلمان یعنی شکافتن قبر او حرام است، هر چند طفل یا دیوانه باشد و منظور از نبش قبر آن است که آن را طوری بشکافند که آثار بدن میت ظاهر شود و اگر بدن ظاهر نشود اشکال ندارد، مگر این که موجب هتک و بی احترامی باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] نبش قبر امامزادهها وشهدا وعلما وصلحا اگرچه سالها بر آنها گذشته باشد، حرام است.
- [آیت الله وحید خراسانی] دفن میت در قبر مرده دیگر در صورتی که مستلزم تصرف در حق غیر یا نبش قبر میتی که از بین نرفته یا هتک میت باشد جایز نیست و در غیر این صورتها چنانچه ان قبر کهنه شده و میت اولی از بین رفته یا قبر نبش شده باشد اشکالی ندارد
- [آیت الله سیستانی] نبش قبر مردهای برای آنکه مرده دیگر در آن دفن شود ، جایز نیست ، مگر آنکه قبر کهنه شده و میّت اوّلی بکلّی از بین رفته باشد .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] نبش قبر مسلمان؛ یعنی شکافتن قبر او اگرچه طفل یا دیوانه باشد حرام است؛ ولی اگر بدنش از بین رفته و خاک شده باشد اشکال ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . نبش قبر مسلمان یعنی: شکافتن قبر او اگر چه طفل یا دیوانه باشد، حرام است ولی اگر بدنش از بین رفته و خاک شده باشد اشکال ندارد.
- [آیت الله خوئی] نبش قبر مسلمان، یعنی شکافتن قبر او اگرچه طفل یا دیوانه باشد حرام است، ولی اگر بدنش از بین رفته و خاک شده باشد اشکال ندارد.
- [امام خمینی] نبش قبر مسلمان یعنی شکافتن قبر او اگر چه طفل یا دیوانه باشد، حرام است. ولی اگر بدنش از بین رفته و خاک شده باشد، اشکال ندارد.
- [آیت الله سیستانی] نبش قبر مسلمان ، یعنی شکافتن قبر او اگر چه طفل یا دیوانه باشد حرام است ، ولی اگر بدنش از بین رفته و خاک شده باشد اشکال ندارد .
- [آیت الله علوی گرگانی] نبش قبر مسلمان یعنی شکافتن قبر او اگرچه طفل یا دیوانه باشد، حرام است ولی اگر بدنش از بین رفته وخاک شده باشد اشکال ندارد.