نبش قبر
شكافتن قبر بطوری كه جسد ميّت يا بقايای آن آشكار شود.
در چه صورتی با وجود کفن غصبی، نبش قبر میّت جایز نمی باشد؟
جواز نبش قبر میّت در صورت غصبی بودن کفن، تا زمانی است که کفن قابل استفاده باشد ولی اگر تا آن زمان پوسیده شده و یا قابل استفاده نباشد، دیگر نبش قبر جایز نیست و باید مثل یا قیمت آن را به صاحبش داد. البته در مورد زمین و یا کفنی که قابل استفاده است اگر صاحب آن به پولش راضی شد اولیاء میّت باید مبلغ را بپردازند مگر آنکه مالک بخواهد اجحاف کند که در این گونه موارد نیز می توان نبش قبر کرد.
جواز نبش قبر میّت در صورت غصبی بودن کفن، تا زمانی است که کفن قابل استفاده باشد ولی اگر تا آن زمان پوسیده شده و یا قابل استفاده نباشد، دیگر نبش قبر جایز نیست و باید مثل یا قیمت آن را به صاحبش داد. البته در مورد زمین و یا کفنی که قابل استفاده است اگر صاحب آن به پولش راضی شد اولیاء میّت باید مبلغ را بپردازند مگر آنکه مالک بخواهد اجحاف کند که در این گونه موارد نیز می توان نبش قبر کرد.
پاسخ:
جواز نبش قبر میّت در صورت غصبی بودن کفن، تا زمانی است که کفن قابل استفاده باشد ولی اگر تا آن زمان پوسیده شده و یا قابل استفاده نباشد، دیگر نبش قبر جایز نیست و باید مثل یا قیمت آن را به صاحبش داد. البته در مورد زمین و یا کفنی که قابل استفاده است اگر صاحب آن به پولش راضی شد اولیاء میّت باید مبلغ را بپردازند مگر آنکه مالک بخواهد اجحاف کند که در این گونه موارد نیز می توان نبش قبر کرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در صورتی که کفن میّت غصبی باشد و میّت نیز به تازگی در طبق زیرین میّت دیگر دفن شده باشد نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- در صورتی که به وصیّت میّت در مورد محل دفن او عمل نشود، نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- نبش قبر میّتی که بدون غسل، کفن، حنوط و نماز دفن شده است چه حکمی دارد؟
- نبش قبر کردن میت مسلمان چه حکمی دارد؟
- در چه مواردی نبش قبر مسلمان جایز می باشد؟
- اگر ترس از نبش قبر توسط دشمن وجود داشته باشد میت را باید چکار کرد؟
- آیا کندن و نبش کردن قبر طفل یا میت دیوانه هم اشکال دارد؟
- در صورت یقین به از بین رفتن بدن میّت، نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- اگر میّت را بر خلاف جهت قبله دفن کنند، نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- نبش قبر میّت بعد از سپری شدن مدت زمان طولانی چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا نبش قبر به جهت خارج کردن انگشتر که همراه میّت میباشد جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] ملاک در حرمت نبش قبر میت چیست؟
- [آیت الله خوئی] در صورتی که حنوط میت فراموش شود آیا باید نبش قبر بشود یا نه؟ (این مسئله را در رساله منهاج الصالحین مرقوم نفرمودهاید. )
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر به قبری که رو به قبله نبود، برخورد کنیم، آیا جایز و یا واجب است که نبش قبر کرده و میّت را رو به قبله دفن کنیم؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر موقعی که میّت را در قبر قرار دادهایم، کفن به واسطه نجاست خارجی یا خود میّت نجس شود، آیا باز هم ازاله نجاست لازم است یا خیر؟ اگر امکان ازاله نجاست از کفن یا تعویض کفن نبود، چه باید کرد؟ در صورتی که بتوان ازاله نجاست از کفن نمود، آیا باید قسمت نجس شده بدن میّت را هم آب کشید؟
- [آیت الله بهجت] آیا اگر میتی را بدون غسل دفن کرده باشند، نبش قبر او جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مسلمان در قبرستان غیرمسلمین دفن شود، آیا نبش قبر وانتقال جنازه جایز است؟
- [آیت الله اردبیلی] با توجه به این که گفته شده نبش قبر مسلمان جایز نیست، آیا لازم است که اجزای جدا شده از میّت را که بعد از دفن او پیدا میشود، به همراه میّت دفن نمود؟
- [آیت الله بهجت] قبرهایی که سه طبقه است، اگر جنازه پایینی با کفن مغصوب دفن شده باشد یا به جهتی ضرورت نبش قبر جنازه پایینی پدید آید، شرعا چه باید کرد؟
- [سایر] سلام، اگر برای میت با پول قرض، کفن و قبر تهیه شود، چه حکمی برای میت دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- نبش قبر مسلمان یعنی شکافتن قبر او حرام است، هر چند طفل یا دیوانه باشد و منظور از نبش قبر آن است که آن را طوری بشکافند که آثار بدن میت ظاهر شود و اگر بدن ظاهر نشود اشکال ندارد، مگر این که موجب هتک و بی احترامی باشد.
- مستحب است دو چوب تر و تازه در قبر همراه میت بگذارند، خواه داخل کفن باشد یا بیرون آن.
- دفن میت در قبر مرده دیگر در صورتی که موجب نبش نشود (یعنی بدن مرده قبلی ظاهر نگردد) و زمین هم مباح یا وقف عام باشد مانعی ندارد.
- اگر یقین داشته باشد بدن بکلی از بین رفته و خاک شده است شکافتن قبر اشکالی ندارد، مگر در قبور امامزاده ها و شهدا و علما و صلحا که اگر سالها بر آن بگذرد نیز نبش قبر آنها جایز نیست.
- بنابراحتیاط واجب چیزی که از میت جدا می شود، حتی مو یا ناخن و دندان را باید با او دفن کرد، ولی به صورتی که موجب نبش قبر نشود، اما دفن ناخن و دندانی که در حال حیات از انسان جدا می شود واجب نیست، هر چند بهتر است.
- هرگاه کسی وصیت کند بدن او را در جای معینی دفن کنند و به وصیت او عمل نکنند و در جای دیگری دفن شود جایز نیست قبر او را نبش کنند و به جای مورد وصیت انتقال دهند.
- کفن کردن با پارچه غصبی جایز نیست، هرچند چیز دیگری پیدا نشود و چنانچه با پارچه غصبی کفن کرده باشند و صاحب آن راضی نشود، باید از تنش بیرون آورند، اگرچه او را دفن کرده باشند و این بر عهده کسی است که این کار را کرده و نیز کفن کردن با پوست مردار و چیز نجس، جایز نیست، و احتیاط واجب آن است که با پارچه ابریشمی خالص، یا پارچه طلا بافت و پارچه ای که از پشم و موی حیوان حرام گوشت گرفته شده باشد کفن نکنند، مگر این که ناچار باشند.
- کسانی که قبر یا کفن از قبل برای خود تهیه می کنند چنانچه سال بر آن بگذرد خمس دارد.
- هرگاه میت مالی نداشته باشد، بر خویشاوندان او واجب نیست کفن او را بپردازند، هرچند واجب النفقه آنها باشد، ولی اگر راه دیگری نباشد احتیاط واجب آن است که شخصی که میت، واجب النفقه اوست کفن او را بدهد.
- هرگاه کسی وصیت کند که بعد از دفن، قبر او را نبش کرده و بدن او را به مشاهد مشرفه یا نقطه دیگر ببرند عمل به چنین وصیتی مشکل است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] دفن میت در قبر مرده دیگر در صورتی که مستلزم تصرف در حق غیر یا نبش قبر میتی که از بین نرفته یا هتک میت باشد جایز نیست و در غیر این صورتها چنانچه ان قبر کهنه شده و میت اولی از بین رفته یا قبر نبش شده باشد اشکالی ندارد
- [آیت الله بهجت] کفن کردن با چیز غصبی، اگر چیز دیگری هم پیدا نشود، جایز نیست؛ و چنانچه کفن میّت غصبی باشد و صاحب آن راضی نباشد، باید از تنش بیرون آورند.
- [آیت الله بهجت] فرمودهاند شکافتن قبر در چند مورد جایز است: 1 میّت در زمین غصبی دفن شده باشد و مالک زمین راضی نشود که در آنجا بماند. 2 کفن یا چیز دیگری که با میّت دفن شده غصبی باشد و صاحب آن راضی نشود که در قبر بماند. و همچنین است اگر چیز گرانبهایی با او دفن شود و بدون نبش قبر نشود آن را بیرون آورد. 3 میّت بدون غسل یا کفن یا حنوط دفن شده باشد، یا بفهمند غسلش باطل بوده، یا به غیر دستور شرع کفن شده، یا در قبر او را رو به قبله نگذاشتهاند. ولی احوط این است که اگر موجب هتک و بیاحترامی میّت شود نبش قبر نشود و اگر برهنه دفن شده باید ملاحظه کنند که کفن کردن مهمتر است یا نبش قبر نکردن، و هر کدام برای میّت اهمیت بیشتری دارد رعایت نمایند. 4 بترسند درندهای بدن میّت را پاره کند، یا سیل او را ببرد، یا دشمن بیرون آورد، یا بخواهند میّت را به مشاهد مشرّفه منتقل کنند، اگرچه وصیّت به این مطلب نکرده باشد، بنابر اظهر.
- [آیت الله سیستانی] نبش قبر مردهای برای آنکه مرده دیگر در آن دفن شود ، جایز نیست ، مگر آنکه قبر کهنه شده و میّت اوّلی بکلّی از بین رفته باشد .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر کفن میت به نجاست خود او یا به نجاست دیگری نجس شود چنانچه با شستن مقدار نجس یا بریدن آن از مقدار واجب خارج نمیشود، باید بشویند یا ببرند یا آن را تعویض کنند؛ هر چند در قبر گذاشته شده باشد، مگر آن که کفن پس از دفن میت و ریختن خاک بر روی آن نجس شده باشد که در این صورت نبش قبر جهت تطهیر کفن میت جایز نیست.
- [آیت الله اردبیلی] کفن کردن با مال غصبی هر چند کفن دیگری نیز پیدا نشود، جایز نیست و چنانچه کفن میّت غصبی باشد و صاحب آن راضی نباشد، باید آن را از تن میّت بیرون آورند، اگرچه او را دفن کرده باشند و همچنین جایز نیست با پوست مردار او را کفن کنند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شکافتن قبر در چند مورد حرام نیست: اوّل: اگر میت در زمین غصبی دفن شده باشد و مالک زمین راضی نشود که در آن جا بماند. دوّم: اگر کفن یا چیز دیگری که با میت دفن شده غصبی باشد و صاحب آن راضی نشود که در قبر بماند، و همچنین است اگر چیزی از مال خود میت که به ورثه او رسیده با او دفن شده باشد و ورثه راضی نشوند که آن چیز در قبر بماند. ولی اگر وصیت کرده باشد که دعا یا قرآن یا انگشتری را با او دفن کنند در صورتی که وصیتش بیشتر از یک سوم مال او نباشد، برای بیرون آوردن اینها نمی توانند قبر را بشکافند. سوّم: اگر میت بی غسل یا بی کفن دفن شده باشد یا بفهمند غسلش باطل بوده یا به غیر دستور شرع کفن شده یا در قبر، او را رو به قبله نگذاشته اند. که در این فرض اگر نبش قبر موجب هتک میت باشد یعنی جنازه متعفن یا متلاشی شده باشد جایز نیست. اما اگر میت بدون نماز دفن شده باشد نبش جایز نیست بلکه بر قبر نماز خوانده می شود. چهارم: اگر برای ثابت شدن حقی بخواهند بدن میت را ببینند. پنجم: اگر میت را در جایی که بی احترامی به اوست مثل قبرستان کفار یا جایی که کثافت و خاکروبه می ریزند دفن کرده باشند. ششم: اگر برای یک مطلب شرعی که اهمیت آن از شکافتن قبر بیشتر است، قبر را بشکافند مثلاً بخواهند بچه زنده را از شکم زن حامله ای که دفنش کرده اند بیرون آورند. هفتم: اگر بترسند درنده ای بدن میت را پاره کند یا سیل او را ببرد یا دشمن بیرون آورد. هشتم: اگر قسمتی از بدن میت را که با او دفن نشده بخواهند دفن کنند، احتیاط واجب آن است که آن قسمت از بدن را طوری در قبر بگذارند که بدن میت دیده نشود. نهم: اگر میت وصیت کرده که جنازه اش را قبل از دفن به مشاهد مشرفه منتقل کنند و عمداً یا به هر جهتی بر خلاف وصیت او عمل شده جایز بلکه واجب است قبر را نبش و جنازه را به محل مورد وصیت منتقل کنند، مگر این که بدن فاسد شده باشد یا نبش مستلزم هتک باشد، و در غیر این صورت نبش قبر جهت حمل به مشاهد مشرفه خلاف احتیاط است هرچند وصیت کرده باشد.
- [آیت الله اردبیلی] دفن میّت در قبر مرده دیگر، اگر موجب نبش قبر شود جایز نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کفن کردن با پوست مردار و چیز غصبی، اگر چیز دیگری هم پیدا نشود، جایز نیست. و چنان چه کفن میت غصبی باشد و صاحب آن راضی نباشد، باید از تنش بیرون آورند، اگر چه او را دفن کرده باشند.
- [آیت الله سبحانی] کفن کردن با چیز غصبی، اگر چیز دیگری هم پیدا نشود، جایز نیست. و چنانچه کفن میّت، غصبی باشد و صاحب آن راضی نباشد، باید از تنش بیرون آورند، اگرچه او را دفن کرده باشند.