سال خمسی
يكسال تمام كه از تاريخ شروع به كار يا حصول درآمد، و برای كسانی كه مدت زمانی خمس نپرداخته‌اند، از تاريخ نخستين رسيدگی به حساب اموال آغاز می‌گردد.
مغازه داری مقداری جنس به صورت نسیه خریداری کرده و هنوز پول آن را نپرداخته و سال خمسی او فرارسیده است، حساب خمس او چگونه است؟
مقداری از اجناس که به فروش رفته است، لازم است خمس سود حاصل از آن را در صورتی که از مؤونه او زیاد بیاید بپردازد و مقداری که به فروش نرفته، در صورتی که قیمت سوقیه بالا رفته باشد مقدار ترقی قیمت سوقیه متعلّق خمس است.
مقداری از اجناس که به فروش رفته است، لازم است خمس سود حاصل از آن را در صورتی که از مؤونه او زیاد بیاید بپردازد و مقداری که به فروش نرفته، در صورتی که قیمت سوقیه بالا رفته باشد مقدار ترقی قیمت سوقیه متعلّق خمس است.
عنوان سوال:
مغازه داری مقداری جنس به صورت نسیه خریداری کرده و هنوز پول آن را نپرداخته و سال خمسی او فرارسیده است، حساب خمس او چگونه است؟
پاسخ:
مقداری از اجناس که به فروش رفته است، لازم است خمس سود حاصل از آن را در صورتی که از مؤونه او زیاد بیاید بپردازد و مقداری که به فروش نرفته، در صورتی که قیمت سوقیه بالا رفته باشد مقدار ترقی قیمت سوقیه متعلّق خمس است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- مغازه داری هنگام حساب سال خود، مقداری بدهی و مقداری طلب و مقداری پول نقد دارد تکلیف خمس او چیست؟
- جنسی را به صورت سلف خریداری کرده ام و پول آن را پرداخته ام ولی پیش از تحویل جنس، سال خمسی ام فرا رسیده است، آیا باید خمس پول را بپردازم؟
- مقداری پول به کسی قرض دادم تا قبل از فرارسیدن سال خمسی ام به من برگرداند ولی او بعد از سال خمسی برگرداند، آیا این پول خمس دارد؟
- اینجانب چند سال پیش حساب خمسی داشتم، ولی به واسطه سهل انگاری چند سالی است که حساب نکرده ام و فعلا سال خمسی ندارم. چند ماه قبل مقداری تلمبه کشاورزی داشتم و آن را فروخته و جهت سکونت خود در قم خانه ای خریداری کردم، آیا به این منزل خمس تعلق می گیرد؟
- کاسبی تمام اجناس خود را نسیه می خرد و بعد از فروش دین خود را اداء می کند، گاهی پرداخت بدهی او به سال خمسی آینده می افتد به این معنی که سر سال خمسی مقداری پول دارد که باید بدهی خود را با آن در سال آینده بدهد، آیا مبلغی که از فروش کالای نسیه ای بدست آمد. خمس تعلق می گیرد؟ و آیا عین اجناس باقی مانده خمس دارد؟
- شغل کسی خرید و فروش سرقفلی مغازه است. در موقع رسیدن سال خمسی که بعضی از سرقفلی ها را نفروخته، چگونه خمس خود را حساب کند؟
- مقداری جنس به صورت نسیه و اقساط فروخته ام. بعضی از اقساط آن مربوط به سال بعد است آیا موقع حساب سال منافع این معامله جزء منافع سال فروش است یا از درآمد سال دریافت اقساط؟
- کسی که سال خمسی نداشته و مقداری پول صرف ساختمان مسجد و حسینیه و بیمارستان و حمّام کرده، آیا به این پول خمس تعلّق می گیرد؟
- شخصی دارای مقداری پول است که خمس آن‌ها را سال قبل پرداخته است و در سال بعد مقداری از آن را صرف کرده است، آیا می تواند آخر سال خمسی خود، کسری آن مال مخمّس را جبران کند؟
- شخصی برای ساختن خانه مورد نیاز خود مقداری وام گرفته است، آیا با فرارسیدن سال خمسی باید خمس این پول را بپردازد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] مغازه داری هنگام حساب سال خود، مقداری بدهی و مقداری طلب و مقداری پول نقد و مقداری جنس در مغازه (سرمایه) دارد؛ تکلیف خمس او چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که جنسی را قبل از سال خمسی خود میخرد و پول آن را پس از سال خمسی میپردازد، آیا در پایان سال خمسی که هنوز پول آن جنس را پرداخت نکرده، باید خمس آن جنس را حساب کند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر با پول خمس داده، مغازه ای خریداری شود و بعد از چند سال، به قیمت گرانتر فروخته و پول آن تا آخر سال خمسی نگه داشته شود. آیا بر مازاد، خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله اردبیلی] مغازه داری که حساب سال او رسیده و مقداری پول در دست اوست و مقداری هم طلب دارد، چگونه باید خمس خود را حساب کند؟
- [آیت الله بهجت] مغازه داری که سرمایه مغازه اش از پول خمس نداده تهیه شده و اکنون می خواهد سال خمسی قرار دهد و مال خود را حلال کند، چگونه حساب کند که به امرار معاش او صدمه وارد نشود؟
- [آیت الله بهجت] جنسی را به صورت سلف خریداری کرده ام و پول آن را پرداخته ام ولی پیش از تحویل جنس سال خمسی ام فرا رسیده است، آیا باید خمس پول را بپردازم؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا به اجناسی که تاجر بهصورت نسیه خریداری نموده، و هنوز وجه آن را پرداخت ننموده، (و سال خمسی او رسیده) خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا به اجناسی که تاجر به صورت نسیه خریداری نموده، و هنوز وجه آن را پرداخت ننموده، (و سال خمسی او رسیده) خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر مقداری پول برای بچه کنار گذاشته شود که چند روزی بعد از سال خمسی چیزی که مورد نیاز اوست خریداری شود و کلاً به عنوان هبه به او بخشیده شود آیا پول هبه شده خمس دارد یا نه؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی با مبلغی که خمس آن را نپرداخته، وسائلی برای مغازه اش خریداری نموده است، آیا باید به قیمت روز تخمیس شود یا قیمت روز خرید وسائل؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مالی را که خرج سفر حج و زیارتهای دیگر می کند اگر مانند مرکب سواری باشد که عین آن باقی است و از منفعت آن استفاده شده، از مخارج سالی حساب می شود که در آن سال شروع به مسافرت کرده اگر چه سفر او تا مقداری از سال بعد طول بکشد، ولی اگر مثل خوراکی ها از بین رفتنی باشد باید خمس مقداری را که سر سال خمسی باقی مانده بدهد.
- احتیاط واجب آن است که فقیر و مسکین بیشتر از مخارج سال خود و عیالاتش را از زکات نگیرد و اگر مقداری پول یا جنس دارد، فقط باندازه کسری مخارج یک سالش زکات بگیرد.
- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و آن را نفروشد و در بین سال قیمتش پائین آید خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست ولی چنانچه بعد از رسیدن سال خمسی عمداً آن را نفروشد و قیمتش پایین بیاید خمس آن را باید بدهد.
- سرمایه (یعنی هر چه انسان برای کسب درآمد از آن استفاده می کند مثل زمین کشاورزی، گاو و گوسفند، ماشین سواری یا مغازه و خانه برای اجاره دادن) تا مقداری که انسان برای امرار معاش خود به آن نیاز دارد خمس ندارد و لو از درآمد سال خود یا از پولی تهیه شده که اگر باقی بماند، خمس به آن تعلق می گیرد.
- اگر انسان نتواند یک جا جهیزیّه دختر را تهیه کند و مجبور باشد که هر سال مقداری از آن را تهیه نماید و یا در شهری باشد که معمولا هر سال مقداری از جهیزیّه دختر را تهیه می کنند و تهیه آن مورد حاجت باشد چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیّه بخرد خمس آن را لازم نیست بدهد و همین طور اگر برای تهیه جهیزیه مجبور باشد پول پس انداز کند.
- کسی که از اوّل تکلیف، خمس نداده اگر ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود اگر پول خمس نداده را بفروشنده داده و به او گفته: این ملک را به این پول می خرم در صورتی که مجتهد جامع الشرائط معامله پنج یک آن را اجازه بدهد خریدار باید خمس مقداری که آن ملک فعلاً ارزش دارد بدهد.
- اگر از مالی که به انسان به ارث می رسد سودی حاصل شود یا آن مال نما داشته باشد سود و نمای آن جزء منافع سال حصول قرار می گیرد که اگر تا آخر سال خمسی باقی ماند به احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد و اگر قیمت این مال افزایش پیدا کند به قیمت افزوده شده خمس تعلق نمی گیرد.
- اگر از درآمد سال و منفعت کسب (بدون پرداخت خمس) وسیله ای که مورد نیاز اوست بخرد و استفاده کند و در همان سال احتیاجش برطرف شود و تا آخر سال خمسی بماند واجب است خمس آن را بدهد. و اگر احتیاجش به این وسیله در سال های برطرف شود (یعنی در طول سال خرید به آن احتیاج داشته) لازم نیست خمس آن را بدهد. زیور آلات زنانه هم همین حکم را دارد یعنی اگر سال پس از خرید دیگر به آن نیاز نداشته باشد یا وقت زینت آن‌ها گذشته باشد لازم نیست خمس آن را بدهد.
- کسی که زکات چند مال بر او واجب شده، اگر مقداری زکات بدهد و نیّت هیچکدام آن‌ها را نکند، چنانچه چیزی را که داده هم جنس یکی از آن‌ها باشد زکات همان جنس حساب می شود و اگر همجنس هیچ کدام آن‌ها نباشد، به همه آن‌ها قسمت می شود. پس کسی که زکات چهل گوسفند و زکات پانزده مثقال طلا بر او واجب است، اگر مثلا یک گوسفند از بابت زکات بدهد و نیّت هیچ کدام آن‌ها را نکند، زکات گوسفند حساب می شود، ولی اگر مقداری نقره بدهد به زکاتی که برای گوسفند و طلا بدهکار است تقسیم می شود، همچنین است اگر گوسفند را به عنوان بدل یاقیمت بدهدبازتقسیم می شود.
- اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند دادن آن قرض از مخارج زندگی که خمس به آن تعلق نمی گیرد حساب نمی شود، ولی اگر مالی را که قرض کرده و چیزی را که از قرض خریده از بین برود ادای قرض جزو مخارج سال حساب می شود و خمس ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر به کسی که قیمت جنس را نمیداند، مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را میداند نسیه بدهد و گرانتر حساب کند، مثلاً بگوید: جنسی را که به تو نسیه میدهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد میفروشم گرانتر حساب میکنم و او قبول کند، اشکال ندارد.
- [آیت الله سیستانی] اگر به کسی که قیمت جنس را نمیداند ، مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید ، معامله باطل است . ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را میداند نسیه بدهد و گرانتر حساب کند ، مثلاً بگوید جنسی را که به تو نسیه میدهم ، تومانی یک ریال از قیمتی که نقد میفروشم گرانتر حساب میکنم و او قبول کند ، اشکال ندارد .
- [آیت الله خوئی] اگر به کسی که قیمت جنس را نمیداند، مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را میداند نسیه بدهد و گرانتر حساب کند، مثلًا بگوید جنسی را که به تو نسیه میدهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد میفروشم گرانتر حساب میکنم و او قبول کند اشکال ندارد.
- [آیت الله بروجردی] اگر به کسی که قیمت جنس را نمیداند، مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید؛ معامله باطل است، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را میداند نسیه بدهد و گرانتر حساب کند، مثلاً بگوید:جنسی را که به تو میدهم، تومانی یک ریال از قیمتی که نقد میفروشم گرانتر حساب میکنم و او قبول کند، اشکال ندارد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر به کسی که قیمت جنس را نمی داند ، مقداری نسیه بدهد و قیمت آنرا به او نگوید معامله باطل است . ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را می داند نسیه بدهد و گرانتر حساب می کند مثلاً بگوید جنسی را که به تو نسیه می دهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد می فروشند گرانتر حساب می کنم و او قبول کند ، اشکال ندارد .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . انسان میتواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد، یا به مقدار قیمت خمسی که بدهکار است پول بدهد، هر چند کفایت دادن جنس نیز بعید نیست.
- [امام خمینی] اگر به کسی که قیمت جنس را نمی داند مقداری نسیه بدهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را می داند نسیه بدهد و گرانتر حساب کند، مثلا بگوید جنسی را که به تو نسیه می دهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد می فروشم گرانتر حساب می کنم و او قبول کند اشکال ندارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی هزینه های سفر حج یا زیارتهای مستحبی یا عروسی فرزند خود را در روزهای پایانی سال خمسی انجام داد که بخشی از این هزینه ها در پایان سال خمسی و بخش دیگر آن در سال جدید انجام شد، آن مقداری که در سال خمسی جاری هزینه می شود، جزء مؤونه همان سال شمرده می‌شود و خمس ندارد . مقداری که در سال جدید هزینه می شود، مربوط به محاسبات سال جدید است. خمس مطلق درآمد
- [آیت الله سبحانی] خمس را باید از خود مال و یا از پول رایج دهد نه از جنس دیگر، مگر این که آن جنس دیگر را به مستحق بفروشد سپس بدهی او را از باب خمس حساب کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] احتیاط واجب آن است که سهم سادات را از خود آن مال و یا از پول رایج بدهند، نه از جنس دیگر، مگر این که جنس دیگر را به مستحق بفروشد سپس بدهی او را از باب خمس حساب کند.