امام جماعت
امام جماعت به معنی پیش نمازاست واز آن در باب صلاة، سخن رفته است. ومهم‌ترین مباحث آن عبارت است از:
آیا اینکه فرموده اند مستحب است امام جماعت رعایت حال اضعف مأمومین را بکند در جایی است که مأموم ضعف جسمی و بیماری داشته باشد یا اعم است؟
اختصاص به موارد مذکور ندارد، بلکه مستحب است امام جماعت سوره های کوچک را انتخاب کند و به مقدار واجب، ذکر رکوع و سجود و سایر افعال اکتفا کند و اگر احساس کند بعض مأمومین عجله و یا کار دارند و یا طولانی کردن نماز موجب فرار و بی رغبتی بعض از آنها به نماز جماعت می شود، مستحب است نماز را مختصر کرده و به حداقل واجب اکتفا کند بلی اگر می داند همه مأمومین مایل به طولانی شدن نماز هستند می تواند به مقداری که مایل باشند نماز را طولانی کند.(1)
اختصاص به موارد مذکور ندارد، بلکه مستحب است امام جماعت سوره های کوچک را انتخاب کند و به مقدار واجب، ذکر رکوع و سجود و سایر افعال اکتفا کند و اگر احساس کند بعض مأمومین عجله و یا کار دارند و یا طولانی کردن نماز موجب فرار و بی رغبتی بعض از آنها به نماز جماعت می شود، مستحب است نماز را مختصر کرده و به حداقل واجب اکتفا کند بلی اگر می داند همه مأمومین مایل به طولانی شدن نماز هستند می تواند به مقداری که مایل باشند نماز را طولانی کند.(1)
عنوان سوال:
آیا اینکه فرموده اند مستحب است امام جماعت رعایت حال اضعف مأمومین را بکند در جایی است که مأموم ضعف جسمی و بیماری داشته باشد یا اعم است؟
پاسخ:
اختصاص به موارد مذکور ندارد، بلکه مستحب است امام جماعت سوره های کوچک را انتخاب کند و به مقدار واجب، ذکر رکوع و سجود و سایر افعال اکتفا کند و اگر احساس کند بعض مأمومین عجله و یا کار دارند و یا طولانی کردن نماز موجب فرار و بی رغبتی بعض از آنها به نماز جماعت می شود، مستحب است نماز را مختصر کرده و به حداقل واجب اکتفا کند بلی اگر می داند همه مأمومین مایل به طولانی شدن نماز هستند می تواند به مقداری که مایل باشند نماز را طولانی کند.(1)
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی پایش از مچ قطع شده، آیا می تواند بدون اطلاع دان به مأمومین امام جماعت بشود، در صورتی که مأمومین اطلاع ندارند؟
- در نماز جماعت، مستحب است بعد از تمام شدن حمد امام، مأموم بگوید (الحمدلله رب العالمین) سؤال این است که آیا در نماز ظهر و عصر که امام حمد را آهسته می خواند، این استحباب وجود دارد؟ و حال این که مأموم وقتی متوجه تمام شدن حمد امام می شود که مشغول سوره شده است؟
- اگر امام جماعت مقداری از سوره را فراموش کند و به رکوع برود وظیفه مأمومین که متوجه می شوند چیست؟
- شخصی امام جماعت می شود و نمازش شکسته است و مأمومین جاهل به مسأله هستند و نمی دانند که بعد از دو رکعت باید بصورت فرادی ادامه دهند، در این جا تکلیف امام جماعت چیست؟
- آیاصحیح است که مأموم، هم زمان با امام جماعت تکبیرة الإحرام بگوید؟
- اگر امام جماعت، به علتی نمازش باطل بوده، آیا لازم است که به مأمومین اطلاع دهد تا آنان نماز خود را اعاده کنند؟
- اگر امام و مأموم نماز واجب یومیه را منفرداً خوانده باشند، آیا می توانند دوباره با جماعت اعاده کنند؟
- معمولا شبهای 19 21 23 ماه مبارک رمضان مردم در مساجد نمازهای قضای احتیاطی خود را به جماعت می خوانند(یک شبانه روز یا بیشتر) امام جماعت هم نماز قضای استیجاری میتی را که قضای یقینی دارد می خواند یا نمازهای خود را احتیاطاً اعاده می کند با فرض اینکه احتیاط امام و مأمومین از جهت احتمال خلل در نمازهای گذشته آنها می باشد. آیااین عمل صحیح است یا اشکال دارد؟
- معمولا شبهای 19 21 23 ماه مبارک رمضان مردم در مساجد نمازهای قضای احتیاطی خود را به جماعت می خوانند(یک شبانه روز یا بیشتر) امام جماعت هم نماز قضای استیجاری میتی را که قضای یقینی دارد می خواند یا نمازهای خود را احتیاطاً اعاده می کند با فرض اینکه احتیاط امام و مأمومین از جهت احتمال خلل در نمازهای گذشته آنها می باشد. آیااین عمل صحیح است یا اشکال دارد؟
- کسی که روز جمعه نمازش را فرادی می خواند آیا مستحبّ است حمد و سوره را بلند بخواند؟ و هم‌چنین امام جماعت در روز جمعه که نماز را به جماعت می خواند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر امام جماعت، مخارج حروف را رعایت نکند، وظیفه مأموم چیست و نمازش چگونه است؟
- [سایر] آیا گفتن (الحمد لله رب العالمین) بعد از سوره حمد فقط برای مأمومین مستحب است، یا برای امام جماعت نیز مستحب می باشد؟
- [آیت الله اردبیلی] جایی نماز جماعت برقرار شده و شخصی وارد می‌شود که امام جماعت را نمیشناسد. این شخص نسبت به یکی از مأمومین از جهت دارا بودن شرایط امام جماعت آشنایی دارد و به جای امام جماعت، به این مأموم اقتدا میکند. آیا این گونه نماز جماعت، از نظر شرع مقدّس اسلام صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] آیا امام جماعت می تواند بعد از تمام شدن قرائت حمد، جمله ی "الحمد للّه رب العالمین" را بگوید یا تنها مأموم می تواند؟ و اگر امام جماعتی یقین به جواز داشته باشد، نماز او و مأمومین چگونه است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا عدم رعایت ارتفاع محل نماز امام نسبت به مأمومین، موجب بطلان نماز آنها می شود یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا امام جماعت به خاطر نظر مأمومین میتواند سوره خاصی را بخواند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر ماًمومین زن باشند آیا می توان از امام جماعت زن در صورت وجود امام روحانی استفاده کرد؟
- [آیت الله خامنه ای] چه ویژگیهایی را باید در مسلمان مؤمن احراز کنیم تا بتوانیم نماز جماعت را به امامت او ادا کنیم؟ (صفات امام جماعت، اعم از صفات سلبی یا ثبوتی). ج) امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و حلالزاده و عادل باشد و اگر مأموم مرد است، امام مرد باشد. س: در چه حالاتی نزد شارع، تبدیل نماز جماعت به فرادا قبیح نیست؟ اگر بدون دلیل نماز جماعت را تبدیل به فرادا کنیم موجب بطلان و وجوب اعاده نماز می‌شود؟
- [آیت الله بهجت] آیا امام جماعت می تواند نماز آیات را برای بار دوم برای مأمومین دیگر اقامه کند؟
- [آیت الله بهجت] آیا امام و مأمومین می توانند پس از نماز جمعه، نماز ظهر را به جماعت بخوانند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر امام یا مأموم بخواهد نمازی را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند در صورتی که جماعت دوّم و اشخاص آن غیر از اوّل باشند و او امام باشد اشکال ندارد.
- در نماز جماعت بین مأموم و امام نباید پرده و مانند آن که پشت آن دیده نمی شود فاصله باشد، و هم‌چنین است بین انسان و مأموم دیگری که انسان به واسطه او به امام متّصل شده است ولی اگر مأموم زن باشد و امام مرد فاصله شدن پرده و مانند آن اشکال ندارد، و فاصله شدن پرده و مانند آن بین زن و مأموم دیگری که مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است اشکال ندارد.
- بنابر احتیاط واجب کسی که بیماری جذام (خوره) یا برص (پیسی) دارد، و کسی که حدّ شرعی خورده است نباید امام جماعت شود.
- اگر اذان و اقامه را به قصد نماز فرادی بگوید، بعد جماعتی از او تقاضا کنند تا امام جماعت آنان شود یا بخواهد به عنوان مأموم نمازش را به جماعت بخواند آن اذان و اقامه کافی نیست و مستحب است دوباره بگویند.
- اگر مأموم غیر از تکبیرة الاحرام و سلام چیزهای دیگر نماز را پیش از امام بگوید اشکال ندارد، ولی اگر آنها را بشنود یا بداند امام چه وقت می گوید، احتیاط مستحب آن است که پیش از امام نگوید.
- مستحب است امام جماعت حال مأمومی را که از دیگران ضعیف تر است رعایت کند و عجله نکند تا افراد ضعیف به او برسند و نیز مستحب است قنوت و رکوع و سجود را طول ندهد مگر بداند همه کسانی که به او اقتدا کرده اند مایلند.
- احتیاط مستحب آن است که مأمومین در حال خطبه روبروی امام بوده و بیش از مقداری که در نماز می توانند خود را از قبله منحرف کنند رو برنگردانند.
- واجب است مأمومین به خطبه های امام گوش فرا دهند، و احتیاط مستحب آن است که ساکت باشند و از حرف زدن بپرهیزند که صحبت کردن در وقت خطبه ها مکروه است بلکه اگر سخن گفتن مأمومین موجب نشنیدن خطبه و از بین رفتن فایده آن باشد، سکوت لازم است.
- اگر در بین نماز شک کند که اقتداء کرده یا نه، چنانچه در حالی باشد که وظیفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش می دهد می تواند نماز را به جماعت تمام کند و اگر مشغول کاری باشد که هم وظیفه امام و هم وظیفه مأموم است مثلاً در رکوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیّت فرادی تمام نماید.
- اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند; مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست، و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و مأموم در شماره رکعتهای نماز شک کند باید به شک خود اعتنا ننماید. 6 شک در نماز مستحبّی
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر جای مأموم بلندتر از جای امام باشد، اشکال ندارد، مگر آن که بلندی به مقداری باشد که عرفا یک جماعت به حساب نیایند. * شرط سوم: نبودن فاصله زیاد بین امام و مأموم و بین مأمومین.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر امام یا ماموم بخواهد نمازی را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند؛ چنانچه احتمال فساد آن نماز را ندهد اشکال دارد مگر به طور امامت و در مامومین کسانی باشند که نماز واجب را نخوانده باشند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بلندتر بودن جای مأموم از جای امام اشکال ندارد، ولی اگر امام در صحن مسجد بایستد و عده ای از مأمومین در بالکن و پشت بام، و طوری باشد که به آن جماعت نگویند، صحیح نیست. مثل این که امام در طبقه اول بایستد و مأمومین در بعضی از طبقات بالا که از جماعت دور است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در جماعت چند چیز باید رعایت شود: اول نبودن حایل میان امام و مأموم و هم‌چنین میان مأمومین نسبت به یکدیگر باید چیزی که مانع دیدن است نباشد، بلکه حایل شیشه ای نیز اشکال دارد، اما اگر مأموم زن باشد حایل میان او و مردان مانعی ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر امام یا ماموم بخواهد نمازی را که با جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند چنانچه احتمال فساد ان نماز را ندهد جایز نیست مگر این که در نماز دوم امام باشد و در مامومین کسی باشد که نماز واجب را نخوانده باشد که در این صورت اعاده مستحب است
- [آیت الله مظاهری] امام و مأمومین باید متّصل به یکدیگر باشند و لازم نیست اتّصال از جلو باشد بلکه اگر از طرف راست یا چپ به امام یا مأموم دیگر متّصل باشد نمازش صحیح است، پس کسی که پشت ستون ایستاده است اگر از طرفی به امام یا مأموم دیگر متّصل باشد نمازش صحیح است هرچند امام یا مأموم دیگر را نبیند و هم‌چنین اگر صفهای جماعت تا درب مسجد برسد نماز کسانی که دو طرف درب ایستادهاند و صف جلو را نمیبینند اشکال ندارد.
- [آیت الله سبحانی] اگر جای مأموم بلندتر از جای امام باشد در صورتی که بلندی به مقدار متعارف زمان قدیم باشد مثل آنکه امام در صحن مسجد و مأموم در پشت بام بایستد اشکال ندارد ولی اگر مثل ساختمان های چند طبقه این زمان باشد که از جماعت دور است اشکال دارد. سوم: نبودن فاصله میان مأمومین
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر امام یا مأموم بخواهد در نمازی که به جماعت خوانده، دوباره برای مأموم دیگری که جماعت نخوانده امام شود، و به جماعت بخواند جایز است. ولی اگر بخواهد برای دفعه سوم باز با جماعت بخواند اشکال دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر یک یا چند قدم میان امام و مأموم یا مأمومین با یکدیگر فاصله باشد، بطوریکه به آن جماعت گویند مانعی ندارد، بنابراین فاصله شدن یک یا دو نفر که نماز نمی خوانند مانعی ندارد، ولی مستحب است صفوف کاملاً به هم متصل باشد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که نماز را به جماعت خوانده، چه در آن نماز امام بوده باشد و چه مأموم، مستحبّ است همان نماز را دوباره به عنوان امام جماعت بخواند، ولی اگر بخواهد به عنوان مأموم دوباره در جماعت شرکت کند، باید به قصد رجاء نماز را بخواند.