نفقه زن دائم که بر شوهر واجب است و باید تهیه و بپردازد عبارت است از غذا، لباس، منزل، لوازم زندگی از قبیل پرده، فرش، زیرانداز و روانداز، وسایل شستشو و نظافت و امثال اینها و همه این امور باید در حد شأن و حال و موقعیت زن باشد و کمتر از مقدار متعارف نباشد، همچنین مخارج معالجه و دارو و اجرت پزشک در بیماریهای عادی که اغلب به آن مبتلی می شوند جزء نفقه است که شوهر باید تأمین و بپردازد و تمام اینها بر شوهر واجب و دین است، چه مال و توانایی داشته باشد یانداشته باشد، چه زن از خودش مال داشته باشد یا نداشته باشد، چه ابتدای زندگی آنها باشد یا دوران سالمندی آنها باشد و چنانچه شوهر مال نداشته باشد واجب است به کار و کسب مناسب شأن خود بپردازد و آنها را تهیه کند و حتی در صورت لزوم و تمکن باید قرض کند و نفقه همسرش را تأمین کند و چنانچه به هر علت نفقه او رانداد و فوت کرد نفقات پرداخت نشده، دین است که باید از اصل مالش به زنش بپردازند، بلکه اگر زن، پیش از شوهرش فوت کند، ورثه او حق دارند نفقات پرداخت نشده او را از شوهرش مطالبه و اخذ کنند.(1)
نفقه زن دائم که بر شوهر واجب است و باید تهیه و بپردازد عبارت است از غذا، لباس، منزل، لوازم زندگی از قبیل پرده، فرش، زیرانداز و روانداز، وسایل شستشو و نظافت و امثال اینها و همه این امور باید در حد شأن و حال و موقعیت زن باشد و کمتر از مقدار متعارف نباشد، همچنین مخارج معالجه و دارو و اجرت پزشک در بیماریهای عادی که اغلب به آن مبتلی می شوند جزء نفقه است که شوهر باید تأمین و بپردازد و تمام اینها بر شوهر واجب و دین است، چه مال و توانایی داشته باشد یانداشته باشد، چه زن از خودش مال داشته باشد یا نداشته باشد، چه ابتدای زندگی آنها باشد یا دوران سالمندی آنها باشد و چنانچه شوهر مال نداشته باشد واجب است به کار و کسب مناسب شأن خود بپردازد و آنها را تهیه کند و حتی در صورت لزوم و تمکن باید قرض کند و نفقه همسرش را تأمین کند و چنانچه به هر علت نفقه او رانداد و فوت کرد نفقات پرداخت نشده، دین است که باید از اصل مالش به زنش بپردازند، بلکه اگر زن، پیش از شوهرش فوت کند، ورثه او حق دارند نفقات پرداخت نشده او را از شوهرش مطالبه و اخذ کنند.(1)
- زن ناشزه ای حامله است، آیا برای حملش نفقه او بر شوهر واجب است؟
- مردی عیال خود را اذیّت می کند و نفقه نمی دهد و از دادن طلاق خودداری می کند، آیا آن زن می تواند شوهر دیگر اختیار کند؟
- آیا جایز است زن بدون اجازه شوهر دست در جیب او کرده و برای مخارج خانه یا فرزندان پولی را بردارد؟ در فرض این که شوهر نفقه می پردازد و یا نمی پردازد؟
- زن ناشزه ای که بدون اجازه شوهر منزل شوهر را ترک کرده است، دختر دو ساله خود را همراه خود برده است و نسبت به ملاقات پدر با او محدودیت قائل می شود، آیا جایز است این زن چنین کاری بکند؟ و آیا در این حال نفقه دختر بر مرد است و زن می تواند مطالبه کند؟
- چنانچه مردی نفقه همسر خود را ندهد وظیفه زن چیست؟
- اگر زنی حاضر نشود با شوهر به منزل وی برود و بدون اجازه شوهر در خانه پدر بماند، آیا حق نفقه دارد؟
- هرگاه شخصِ متمکّن، نفقه واجب النفقه خود را پرداخت نکرد، آیا نفقه پرداخت نشده، دین است و به ذمّه او می ماند؟
- اگر زن ناشزه حامله باشد، آیا از جهت حمل استحقاق نفقه دارد؟
- آیا خویشاوندان زن از ارحام شوهر محسوب می شوند، که صله با آنان واجب باشد یا خیر؟ و همین طور خویشاوندان شوهر از ارحام زن محسوب می شوند یا خیر؟
- نفقه اولاد در صورتی بر پدر واجب است که خودش مال نداشته و قدرت فعلی هم بر کسب و کار نداشته باشد، حال اگر بتواند کار کند ولی مشغول تحصیل علم و دانش شده و از تحصیل نفقه خود بازمانده است، آیا در این صورت هم نفقه او بر پدر واجب است؟
- [آیت الله بهجت] آیا غیر از شوهر، شخص دیگری می تواند نفقه ی زن را بدهد؟ اگر فرد دیگر تعهد بدهد در صورتی که بر سر نفقه بین زن و شوهر اختلافی به وجود آمد، نفقه بر عهده او باشد، صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر شوهر نفقه همسر را نپردازد آیا زن می تواند بدون اطلاع از اموال شوهر بردارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] میزان نفقه با توجّه به وضعیت زن تعیین میشود یا رعایت حال شوهر معیار و ملاک است و آیا زن مالک نفقه میشود یا فقط حقّ انتفاع دارد؟
- [سایر] آیا تهیه زیورآلات زن جزء نفقه واجب زن محسوب میشود؟
- [سایر] اگر زن درآمد کافی داشته باشد، آیا شوهر میتواند از پرداخت نفقه به همسرش امتناع ورزد؟
- [سایر] در زمان استفاده زن از حق حبس (خودداری از تمکین تا زمان دریافت مهریه)، حقوق شوهر بر همسرش چیست؟ آیا پرداخت نفقه در این زمان، بر شوهر واجب است؟
- [آیت الله سبحانی] زنی بدون اجازه ی شوهر، به اتفاق بچه ها و بدون کدورتی بین زن و شوهر، از منزل شوهر به منزل پدرش رفته و تقاضای نفقه ی بچه ها را نموده است آیا شوهر می تواند از همسر بخواهد که بچه ها را به منزل بیاورد تا نفقه ی آنها را پرداخت کند؟ آیا این زن ناشزه است؟
- [آیت الله بهجت] آیا در ازدواج موقت نفقه زن بر مرد واجب است؟
- [سایر] آیا در ازدواج موقّت، نفقه زن بر مرد واجب است؟
- [سایر] آیا تهیه لوازم آرایش، جزء نفقه واجب زن محسوب میشود؟
- زنی که از شوهر اطاعت می کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه، به مجتهد جامع الشرائط و اگر ممکن نباشد به عدول مؤمنین و اگر آنهم ممکن نباشد به فُسّاق مؤمنین مراجعه نماید. و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممکن نباشد می تواند، در هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- زنی که یقین دارد شوهرش در سفر مرده اگر بعد از عدّه وفات که مقدار آن در احکام طلاق گفته خواهد شد، شوهر کند و شوهر اول از سفر برگردد باید از شوهر دوّم جدا شود و به شوهر اول حلال است ولی اگر شوهر دوم با او نزدیکی کرده باشد، زن باید عده وطی به شبهه نگهدارد و شوهر دوم باید مهر المثل او را بدهد ولی نفقه زمان عدّه ندارد و بنابر احتیاط به شوهر دوّم نیز حرام ابدی می شود و در مدت عده وطی به شبهه شوهر اول نمی تواند با او همبستر شود.
- اگر بعد از آن که با زنی ازدواج کرد، کسی بگوید آن زن شوهر داشته و زن بگوید نداشتم، چنانچه شرعاً ثابت نشود که زن شوهر داشته، باید حرف زن را قبول کرد. ولی اگر آن کس مورد وثوق باشد بنابر احتیاط واجب آن مرد باید با طلاق از آن زن جدا شود.
- اگر مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد باطل است ولی زن می تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم می تواند زن خود را غسل دهد، اگرچه احتیاط مستحب آن است که زن، شوهر خود و شوهر، زن خود را غسل ندهد.
- اگر زن بگوید یائسه ام نباید حرف او را قبول کرد، ولی اگر بگوید شوهر ندارم حرف او قبول می شود بشرط آن که متّهم نباشد، و اگر متّهم باشد چنانچه سابقاً شوهر داشته بنابر احتیاط واجب باید تحقیق کند.
- اگر زن با گرفتن روزه مستحبی حق شوهرش از بین برود، جایز نیست روزه بگیرد، بلکه اگر حق شوهر هم از بین نرود، ولی شوهر او را از گرفتن روزه مستحبی جلوگیری کند بنابر احتیاط واجب باید خود داری کند.
- اگر با زنی که می داند عیالش نیست زنا کند، چنانچه زن نداند که آن مرد شوهر او نیست، بنابر احتیاط واجب باید عده نگهدارد.
- مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست، ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد باید خرج سفر او را بدهد.
- ابتدای عده وفات در صورتیکه شوهر زن غائب یا در حکم غائب باشد از موقعی است که زن از مرگ شوهر مطلع شود.
- زن می تواند به شوهر فقیر خود زکات بدهد، اگر چه شوهر زکات را صرف مخارج آن زن و اولادش کند.
- [آیت الله اردبیلی] بر زنی که طلاق رجعی داده شده، احکام همسر شرعی جاری است، بنابر این نفقه و زکات فطره او بر شوهر واجب است و از یکدیگر ارث میبرند و شوهر حق ندارد در عدّه با خواهر او یا زن پنجم ازدواج نماید، ولی در مدّت عدّه طلاق بائن نفقه زن بر شوهر واجب نیست.
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر ، یا جدّ پدری برای پسر نابالغ خود زن بگیرد ، پسر باید بعد از بالغ شدن خرج آن زن را بدهد ، بلکه قبل از بلوغ هم در صورتی که به سنی رسیده باشد که قابلیت تلذّذ را داشته باشد ، و زن هم بحدی کوچک نباشد که قابلیت آنکه شوهر از او تلذّذ ببرد را نداشته باشد ، نفقه زن بر ذمّه پسر ثابت است ، و در غیر این صورت نفقه واجب نیست .
- [آیت الله سیستانی] لباسی که مرد برای پوشیدن زن خود گرفته ، اگر چه زن آن را پوشیده باشد ، بعد از مردن شوهر ، جزء مال شوهر است ، مگر اینکه به زن تملیک کرده باشد و زن حق دارد بعنوان نفقه از شوهر مطالبه تملیک لباس کند . مسائل متفرقه ارث
- [آیت الله مظاهری] زن و مرد در ازدواج موقّت هیچ حقّی جز لذّت جنسی به یکدیگر پیدا نمیکنند، بنابراین زن بدون اجازه شوهر میتواند از خانه بیرون برود، و از شوهر ارث نمیبرد و شوهر هم از او ارث نمیبرد و نفقه هم ندارد گرچه آبستن شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج او در وطن باشد بر شوهر نیست مگر سفری باشد که مخارج ان سفر عرفا نفقه او باشد مانند ان که بیمار باشد و معالجه متوقف بر سفر باشد که در این صورت مخارج سفر به قدر متعارف بر شوهر است و همچنین اگر شوهر مایل باشد که زن را به سفر ببرد
- [آیت الله خوئی] اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد، واجب است که زن مهر را نگیرد و شوهر هم با زن دیگر ازدواج نکند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد، واجب است که زن مهر را نگیرد و شوهر هم با زن دیگر ازدواج نکند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر زن مهر خودرا به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد زن نمی تواند مهررا بگیرد و بر شوهر هم واجب است که زن دیگر نگیرد
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد؛ واجب است که زن مهر را نگیرد و شوهر هم با زن دیگر ازدواج نکند.
- [آیت الله مظاهری] وکالت عقد جایز است و هر یک از دو طرف میتواند آن را به هم بزند مگر اینکه در ضمن عقد لازمی، شرط شده باشد، مثلاً در ضمن عقد نکاح شرط کنند که زن وکیل باشد که اگر مرد نفقه نداد زن از طرف شوهر خود را طلاق دهد، که در این صورت شوهر حقّ ندارد او را عزل نماید.