احکام شرعی
احکام شرعی، قوانین دینی هستند که خواست و اراده خداوند را نشان داده و وظیفه عملی انسان را مشخص می‌کنند.
اگر زن یا بچه یا ارحام و فامیل کسی، آموزش و تعلیم مسائل فقهی و احکام شرعی را از او طلب نکنند، آیا آموزش بر او واجب میشود؟
اگر از او طلب نکنند، تعلیم و آموزش دادن بر او واجب نمیشود.
اگر از او طلب نکنند، تعلیم و آموزش دادن بر او واجب نمیشود.
عنوان سوال:
اگر زن یا بچه یا ارحام و فامیل کسی، آموزش و تعلیم مسائل فقهی و احکام شرعی را از او طلب نکنند، آیا آموزش بر او واجب میشود؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر زن انسان یا غیر او، تقاضای تعلیم مسائل اعتقادی و احکام شرعی را نمایند، آیا تعلیم دادن، واجب است؟
- آیا پس از این که نطفه شوهر و تخمک همسرش را در رحم زن دیگری پرورش دادند، مادر جانشین به هنگام تولد آن بچه نفساء محسوب میشود یا احکام نفاس مخصوص مادران حقیقی است؟
- مسلمان مکلّفی (مرد یا زن) کلماتی را بر زبان جاری میکند که موجب ارتداد میشود؛ ولی ملتفت این مطلب نیست و اگر ملتفت بود، هرگز این کلمات را بر زبان جاری نمیکرد. آیا بعد از گفتن این کلمات، حکم به ارتداد او میشود یا در جمیع احکام، حکم مسلمان را دارد؟
- در بعضی از مسائل حیض و نفاس و استحاضه، برای به دست آوردن حکم شرعی، لازم میشود که چیزی مانند پنبه، داخل فرج شود تا مکلّف از وضعیت خود اطلاع پیدا کند. امروزه شاید بسیاری از زنان به جهت جلوگیری از بیماری و ورود میکروب، حاضر به انجام این کار نباشند. در این صورت چگونه وظیفه خود را باید تشخیص دهند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] آیا واجب است بر شوهر تعلیم نماید زن خود را مسائل فقهی بدون مطالبه زن از او مسائل عبادات و معاملات را؟
- [سایر] استفاده از موسیقی برای تعلیم مسائل شرعی و پیامهای اخلاقی و بهداشتی چه حکمی دارد؟ به عنوان مثال بسیاری از احکام را می توان در قالب نظم آورد و با موسیقی موزون تنظیم و به صورت نوارهای کاست به بازار عرضه کرد که مورد پسند و علاقه کودکان، نوجوانان و جوانان قرار گیرد و از این راه آنها را با ضرورت حکمت و چگونگی اجرای احکام و دستورات اسلامی آشنا ساخت؟
- [سایر] آیا سوزاندن زن در کنار جنازه همسرش از احکام واجب آیین هندو است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسانی که مجتهد نیستند واجب است در مسائل شرعی و احکام غیر ضروری دین از دستورات مجتهد جامع الشرایط تقلید کنند، آیا در مسائل سیاسی و حکومتی نیز چنین است مثلا در نظام جمهوری اسلامی ایران آیا اطاعت از قوانین و مقرّرات دولت که به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسیده، واجب شرعی است؟
- [آیت الله بهجت] گاهی مربّیان برای آموزش احکام و مسایل شرعی یا معارف دینی نوجوانان در مدارس، از برخی شیوه ها که همراه با نوعی بدآموزی می باشد، استفاده می کنند. مثلاً نماز را به "تلفن به خدا" تشبیه می کنند؛ آیا چنین شیوه هایی جایز است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] بنظر حضرتعالی آیا ارشاد جاهل به حکم شرعی واجب است یا خیر؟ در صورت وجوب غالب مردم مسائل شرعی را نمیدانند آیا بر ما واجب است برویم در آن مناطق مسائل را مطرح کنیم و اگر نرفتیم آیا مرتکب فعل حرام شدهایم؟
- [آیت الله خوئی] اگر بچه شیعهای در نتیجه عدم توجه به مسائل دینش و نرفتن برای فرا گرفتن احکام از اهل آن، اخذ نمود به مذاهب اهل سنت و بعد از سالیانی که به وسیله جوانان مؤمن از شیعه ارشاد شد به حق، تا آنکه رجوع نمود به مذهب جعفری آیا واجب است بر او قضا نمودن نمازهایی که خوانده بر غیر مذهب جعفری؟
- [آیت الله خامنه ای] در صورت تعارض فتوای ولی امر مسلمین با فتوای مرجعی در مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی وظیفه شرعی مسلمانان چیست؟ آیا معیاری برای تفکیک احکام صادره از طرف مراجع تقلید و ولی فقیه وجود دارد؟ مثلاً اگر نظر مرجع تقلید با نظر ولی فقیه در مسأله موسیقی اختلاف داشته باشد، متابعت از کدامیک از آنان واجب و مجزی است؟ به طور کلی احکام حکومتی که در آن نظر ولی فقیه بر فتوای مراجع تقلید برتری دارد، کدام است؟
- [آیت الله بهجت] اینجانب یک باب خانه ی ملکی خود را جهت انجام کارهای بنایی و تعمیرات و گرفتن وام به صورت صوری نه حقیقی به نام فرزندم کردم و اکنون عروسم، که مقدار زیادی سکّه به عنوان مهر از پسرم طلب کار است، خانه را توقیف نموده که حقّ خود را بگیرد، در حالی که فامیل از معامله ی صوری باخبر هستند و ثمن یا قبض و اقباضی هم صورت نگرفته است و من در آن ساکن هستم. لطفا حکم شرعی آن را بیان فرمایید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خانم شوهرداری است که اولاددار نمی شود، به آنها پیشنهاد شده است که از زن و شوهری، با رضایت آنها نطفه و تخمک بگیرند، و در دستگاه بصورت جنین درآورند، و پس از چند روز آنرا توسط پزشک زن در رحم این خانم قرار دهند و پس از رشد و زایمان او را شیر دهد و بزرگش کنند که بچه آنها باشد. آیا اصل این عمل جایز است؟ و آیا بین این بچه و این زن و شوهر احکام فرزندی مترتب می شود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بر نمازگزار واجب است که در حال رکوع و سجود و همچنین در رکعتهای سوم و چهارم نمازهای سه رکعتی و چهار رکعتی ذکر بگوید. احکام ذکر رکوع و سجود در مسائل آینده خواهد آمد.
- کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود، مگر این که بچّه باشد و در مناطق اسلامی پیدا شود.
- بر زنی که طلاق رجعی داده شده، احکام همسر شرعی جاری است، بنابر این نفقه و زکات فطره او بر شوهر واجب است و از یکدیگر ارث میبرند و شوهر حق ندارد در عدّه با خواهر او یا زن پنجم ازدواج نماید، ولی در مدّت عدّه طلاق بائن نفقه زن بر شوهر واجب نیست.
- لعان یا برای اثبات عمل زنای زن است و یا برای نفی فرزندی که از او متولّد شده است و باید نزد حاکم شرع انجام شود و کیفیّت لعان در اوایل سوره (نور) بیان شده است و شرایط و احکام آن نیز در کتابهای مفصّل فقهی آمده است.
- (ولیِّ) پسر بچّه باید تا پیش از بالغ شدن بچّه، او را ختنه کند و اگر نکرد، واجب است خود او پس از بلوغ اقدام به ختنه نماید. =============================================================================== 1 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، باب 22 از (أبواب أحکام الأولاد)،ح2،ج21،ص389.
- اگر جنینی را در حال نطفه یا به صورت عَلَقه یا مُضْغه یا بعد از دمیده شدن روح در آن، به رحم زن دیگری منتقل کنند و در آن رحم رشد و پرورش یابد و متولّد شود، هر دو زن در جمیع احکام، مادر او میباشند و این بچّه دو مادری محسوب میشود.
- اگر منی مردی را داخل رحم زن اجنبیّه نمودند و معلوم شد بچّه از آن منی است، چنانچه این عمل به نحو شبهه بوده باشد، مثل آن که مرد گمان میکرده زن خود اوست و زن نیز گمان میکرده منی شوهر خود اوست و بعد از عمل معلوم شد که منی از شوهر نیست، بچّه شرعاً از آنِ مرد و زن است و تمام احکام فرزندی را دارد و لکن اگر از روی علم و عمد باشد، محلّ اشکال است لکن اشکالی نیست که اگر این بچّه دختر باشد، پدر نمیتواند او را به زنی بگیرد و اگر پسر باشد مادر نمیتواند با او ازدواج کند و همچنین دختر نمیتواند به کسانی که به فرض صحّت عقد، محارم او محسوب میشوند، شوهر کند و پسر نمیتواند با آن محارم ازدواج نماید و در تمام مسائل دیگر باید احتیاط مراعات شود.
- اگر به واسطه شیر دادن، حقّ شوهر از بین نرود، زن می‌تواند بدون اجازه شوهر، بچّه کس دیگری را شیر دهد، ولی جایز نیست بچّهای را شیر دهد که به واسطه شیر دادن به آن بچّه، به شوهر خود حرام شود؛ مثلاً اگر شوهر او دختر شیرخواری را برای خود عقد کرده باشد، زن نباید آن دختر را شیر دهد، چون اگر آن دختر را شیر دهد، خود او مادر زن شوهر میشود و بر او حرام میگردد. در هر صورت بهتر است زنان قبل از شیردادن به بچه دیگران، از احکام و آثار شیردادن آگاه باشند.
- نگاه کردن به عورت دیگری حرام است، اگرچه از پشت شیشه یا در آینه یا آب صاف و مانند اینها باشد و احتیاط واجب آن است که به عورت بچّه ممیّز هم نگاه نکنند، ولی زن و شوهر میتوانند به تمام بدن یکدیگر نگاه کنند.
- احکام نفقه زن در مسأله 2880 و بعد از آن گذشت، ولی مخارج دو دسته دیگر در صورتی واجب میشود که خود آنها مال و توانایی کسب و کار نداشته باشند و انسان علاوه بر توانایی، نزدیکترین فردی به آنان باشد که نفقه آنان بر وی واجب است و یا به ترتیبی که در مسأله بعد گفته میشود نزدیکترین فرد مخارج آنان را ندهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] جایز نیست نطفه مرد اجنبی را به زنی تلقیح نمایند چه عمل تلقیح به وسیله اجنبی انجام شود و یا به وسیله شوهر زن و عمل تلقیح در فرض مذکور هر چند حرام است ولی زنا نیست و اگر زن تلقیح شده بچه دار گردد ان بچه فرزند صاحب نطفه است و تمام احکام اولاد بر او جاری است و زنی هم که به وسیله تلقیح بچه دار شده مادر ان بچه است و احکام اولاد بر او جاری است
- [آیت الله مظاهری] صاحبِ رحم اجارهای در احکام محرمیّت و ارث و ازدواج و ... ، مادرِ طفل محسوب نمیشود. ولی اگر آن زن پس از تولّد بچّه، شیر داشته باشد و به او شیر کامل بدهد، مادرِ رضاعی طفل میشود و همه احکام مادرِ رضاعی برای او صدق میکند. همچنین اگر آن زن به عقد صاحب نطفه درآمده باشد، در بدو تولّد به او محرم است.
- [آیت الله وحید خراسانی] زن ابستن و زنی که بچه شیر می دهد ممکن است حیض ببیند و فرقی بین زن ابستن و غیر او در احکام حیض نیست ولی زن ابستن در صورتی که بعد از گذشتن بیست روز از اول عادتش خونی ببیند که صفات حیض را دارد احتیاط واجب ان است که بین تروک حایض و اعمال مستحاضه جمع نماید
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مرد نداند که زن در عده است یا نداند که عقد در عدّه حرام است و با او ازدواج کند، چنانچه بچه ای از او متولد شود ولد شبهه می باشد و احکام بچه حلال زاده را دارد و اگر زن نیز نمی داند از طرف او هم همین گونه است و اگر زن می دانسته از طرف او زنا محسوب می شود و بچه از جانب او ولد الزنا می باشد و احکام ولد الزنا را دارد یعنی از زن ارث نمی برد.
- [آیت الله وحید خراسانی] زن ابستن و زنی که بچه شیر می دهد ممکن است حیض ببیند و فرقی بین زن ابستن و غیر او در احکام حیض نیست ولی زن ابستن در صورتی که بعد از گذشتن بیست روز از اول عادتش خونی ببیند که صفات حیض را دارد احتیاط واجب ان است که بین تروک حایض و اعمال مستحاضه جمع نماید
- [آیت الله مظاهری] اگر منی مردی را داخل رحم زن اجنبیه نمودند و معلوم شد بچّه از آن منی است، پس اگر این عمل به طور شبهه بوده مثل آنکه گمان میکرد زن خودش است و زن نیز گمان میکرد منی شوهر است و بعد از عمل معلوم شد از شوهر نیست، اشکالی نیست که بچّه شرعاً از این مرد و زن است و تمام احکام فرزندی را دارد و لکن اگر از روی علم و عمد باشد بچّه حرامزاده است و کلیه احکام ولد زنا بر او بار است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در دو صورت اگر فقط لباس نمازگزار نجس باشد نماز او صحیح است: اول: آن که لباسهای کوچک او؛ مانند جوراب و عرقچین، نجس باشد. دوم: آن که لباس زنی که پرستار پسر بچه یا دختر بچه است نجس شده باشد و احکام این دو صورت نیز مفصلاً در مسائل بعد گفته میشود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مرد و زن ندانند که زن در عدّه است، یا ندانند که عقد در حال عدّه باطل است و با یکدیگر ازدواج کنند و بچهای از آنان به دنیا آید، حلالزاده است و تمام احکام اولاد را دارا می‌باشد، همچنین اگر یکی از مرد و زن نداند که زن در عدّه است یا نداند که عقد در حال عدّه باطل است، بین او و بچهای که بدنیا میآید تمام احکام اولاد جاری است، ولی دیگری که میدانسته که زن در عدّه است و عقد در حال عدّه باطل است، از بچه ارث نمیبرد و بچه هم از وی ارث نمیبرد ولی این دو به هم محرمند و احکام محرمیت را دارا میباشند، لذا میتوانند همچون دیگر محرمها به همدیگر نگاه کنند و ازدواج آنها با یکدیگر جایز نیست و همانند دیگر فرزندان حقّ نفقه دارد و در هر دو صورت عقد زن و شوهر باطل است و اگر در حال عدّه نزدیکی شده باشد به یکدیگر حرام ابدی میباشند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خون استحاضه اگر در اول ظهورش از محلّ خودش حرکت کند ولی از بدن خارج نشود بر زن لازم نیست طبق احکام استحاضه عمل کند. امّا اگر خارج شود تا زمانی که در مجرا است هر چند بیرون نیاید واجب است طبق احکام استحاضه عمل کند.
- [آیت الله مظاهری] اگر نطفه مرد و نطفه زن او را در رحم مصنوعی پرورش دادند و بچّهای تولید شد این بچّه حلالزاده و ملحق به پدر و مادر است و نیز اگر نطفه مردی را با نطفه زن اجنبیه پرورش دادند و بچّه تولید شد این بچّه ولد شبهه است و ملحق به پدر و مادر است و صورت اوّل و دوّم در احکام با هم فرقی ندارند.