استحباب نفسی
استحباب نفسی مستحب بودن نفس یک عمل بدون مقایسه آن با امر دیگر است.
با توجه به این که غسل، استحباب نفسی دارد، اگر کسی در اوقاتی که معمولاً نمیتواند غسل کند (مثل اوقاتی که در محلّ کار خود مشغول است)، به جای آن تیمّم کند، آیا این کار مستحب است و به آن ثوابی تعلّق میگیرد؟
بدل بودن تیمّم از اغسالی که رافعِ حدث نیستند، ثابت نیست.
بدل بودن تیمّم از اغسالی که رافعِ حدث نیستند، ثابت نیست.
عنوان سوال:
با توجه به این که غسل، استحباب نفسی دارد، اگر کسی در اوقاتی که معمولاً نمیتواند غسل کند (مثل اوقاتی که در محلّ کار خود مشغول است)، به جای آن تیمّم کند، آیا این کار مستحب است و به آن ثوابی تعلّق میگیرد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا به ماشینی که مربوط به کسب و کار انسان است، خمس تعلّق میگیرد؟
- آیا به ابزار کسب و کار انسان که از درآمد بین سال آن را تهیه میکند، خمس تعلّق میگیرد؟
- چنانچه قسمتی از لوازم زندگی مورد نیاز خود را بفروشیم و با آن ابزار کار تهیه نماییم. آیا به پول آن خمس تعلّق میگیرد؟
- شخصی در ادارهای به کار مشغول است، از طرف اداره مذکور خانهای در اختیار وی گذارده شده است؛ ولی چون خانه شخصی ندارد، از درآمد سال خود خانهای تهیه کرده تا پس از بازنشستگی از آن استفاده کند. آیا به این خانه خمس تعلّق میگیرد؟
- در بعضی از مؤسسات و ادارات، مبلغ مختصری از حقوق کارکنان، تحت عنوان (رفاه) یا عنوان دیگر برداشته می‌شود و این مبلغ برای آنها در صندوقی پس انداز می‌شود و از محلّ این صندوق، خدمات رفاهی (مانند خرید لوازم زندگی یا پرداخت وام) برای کارکنان صورت میگیرد. البته هر یک از کارکنان که بخواهند، میتوانند مبلغ پس انداز شده را پس بگیرند و از صندوق رفاه خارج شوند که معمولاً به جهت محروم شدن از خدمات، این کار را نمیکنند. آیا به این پول پس انداز شده، با توجه به این که در دست کارکنان نیست، خمس تعلّق میگیرد یا خیر؟
- مردی زنی را برای خود عقد میکند و پس از مدتی او را طلاق میدهد و طلا و هدایایی که به او داده است، پس میگیرد. با توجه به این که طلا و هدایا را در سال قبل خریداری کرده است، آیا به آنها خمس تعلّق میگیرد؟
- آیا به هزینه سفر زیارتی کربلا و یا حج و عمره واجب یا مستحب که به حساب واریز کردهایم و قبل از تشرّف، به سال خمسی برخورد کرده، خمس تعلّق میگیرد یا خیر؟
- شخصی اتومبیل وانت خود را که جهت کار و کسب استفاده میکرده، به فروش رسانده تا خانه مورد نیاز خود را بخرد. آیا به پول آن خمس تعلّق میگیرد؟
- بیماری که یک یا هر دو دست خود را به دلایل پزشکی و یا عدم توانایی، نمیتواند حرکت دهد و یا برای او مشکل است، وظیفه غسل و وضو و تیمّم را چگونه انجام دهد؟
- کسی حسابی را افتتاح کرده و آن را مخصوص امر زیارت قرار داده و با توجه به وضعیت شغلی و مالی، امکان پرداخت یک جای هزینه مثلاً حجّ تمتّع را ندارد؛ ولی ممکن است به مرور زمان از این طریق مستطیع شود. با این فرض، پاسخ سؤالات زیر را بیان کنید. الف. آیا به این حساب او خمس تعلّق میگیرد؟ ب. در صورت تعلّق خمس، زمان پرداخت آن چه موقع است؟ آیا هنگام سر رسید سال خمسی یا هنگام گذشت یک سال از افتتاح این حساب یا هنگام سفر زیارتی؟ ج. در صورت تعلّق خمس به این وجوه، آیا خمس به همه آن تعلّق میگیرد یا به مقداری که برای سفر مورد نیاز است؟ د. در صورت فوت صاحب حساب، آیا به پول باقی مانده در این حساب که به ورثه منتقل شده است، خمس تعلّق میگیرد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] زنی هستم که از خود درآمدی ندارم مقدار 2000000به من ارث رسیده که من آن را به کار بستم ایا به این پول خمس تعلق میگیرد ؟
- [آیت الله سیستانی] استفاده شخصی از تلفن محل کار به اندازه متداول چه حکمی دارد (با توجه به اینکه نمی توان محل کار را ترک کرد، و نیاز به تلفن هم باشد)؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر آب برای کسی ضرر داشته می تواند به جای غسل جمعه یا غسل های مستحب دیگر تیمم کند؟
- [آیت الله بهجت] کسی که نمی تواند غسل کند، آیا برای غسل های مستحب مثل غسل جمعه و غسل زیارت و دیگر غسل هایی که روایتی بر آن وارد شده می تواند به نیّت غسل مورد نظر، تیمّم کند؟
- [آیت الله نوری همدانی] به نظر جنابعالی یک نفر که تیمم بدل از غسل کرده چند بار میتواند به مسجد برود یعنی به چه مدّت با توجه به اینکه آب موجود نباشد؟
- [آیت الله سیستانی] اگر شخص جنب بدلیل تنبلی غسل نکند و بجای آن تیمم کند اما بعد غسلش را انجام دهد این کار گناه دارد ؟
- [آیت الله سیستانی] اگر شخص جنب بدلیل تنبلی غسل نکند و بجای آن تیمم کند اما بعد غسلش را انجام دهد این کار گناه دارد ؟
- [آیت الله نوری همدانی] با توجه به اینکه غسل جنابت به خودی خود مستحب است، اگر انسان بدون اینکه جنب باشد و فقط به عنوان غسل مستحبی غسلِ جنابت انجام دهد، میتواند بدون وضو نماز بخواند یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] با توجه به اینکه رفت و آمد از محل سکونت به محل کار که بیشتر از بیست و چهار کیلومتر از هم فاصله دارند، موجب می شود که نماز تمام خوانده شود، اگر من از شهری که در آن کار می کنم به خارج از آن و یا شهر دیگری که فاصله آن با محل کارم به مقدار مسافت شرعی نیست، بروم و قبل از ظهر یا بعد از ظهر به محل کارم برگردم، آیا باز هم نمازم تمام است؟
- [سایر] موقع رقصیدن عروس و داماد، مهمانان به عنوان شادباش به آنها پول میدهند و عروس و داماد نمیدانستند که این پول حرام است پس از عروسی متوجه شدند، حال این پول حرام را چه کار باید کرد؟ (نمیخواهند پول حرام وارد زندگیشان شود) آیا میتوان به عنوان صدقه رد کرد؟ آیا به این پول خمس تعلق میگیرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر صاحب زراعت و یا عیال وی مانند همسر و فرزندان در زراعت کار کنند، میتواند اجرت کار آنان را جزء مخارج حساب کند، حتی اگر دستمزدی به آنان نپرداخته باشد، به شرط این که اگر در آن زراعت کار نمیکردند، میتوانستند با دریافت اجرت در محلّ دیگری به کار مشغول شوند.
- اگر زخم یا دمل یا شکستگی در محل مسح یعنی در جلوی سر یا روی پاها بوده و روی آن باز باشد، چنانچه نتواند آن را مسح کند، باید وضو بگیرد و مستحب است که در وضو پارچه پاکی روی محلّ مسح بگذارد و روی پارچه را مسح کند و بنابر احتیاط واجب پس از این وضو تیمّم نیز بنماید.
- اگر عمدا نماز را به قدری تأخیر بیندازد که وقت برای وضو یا غسل نداشته باشد، معصیت کرده و باید نماز را با تیمّم بخواند، اگرچه احتیاط مستحب آن است که قضای آن نماز را نیز بجا آورد.
- اگر گمان کند که به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب کند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه با بررسی کردن و توجه به وقت، این گمان برای او حاصل شده باشد، باید تیمّم کند و روزه او صحیح است، وگرنه باید تیمّم کند و آن روز را روزه بگیرد و سپس احتیاطا قضای آن روزه را نیز به جا آورد.
- مستحاضه قلیله بعد از وضو و مستحاضه متوسطه بعد از غسل و وضو و مستحاضه کثیره بعد از غسل، باید فورا مشغول نماز شوند، ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز اشکال ندارد و در نماز نیز میتوانند اعمال مستحب مثل قنوت و غیر آن را بجا آورند.
- اگر غیر از آب پاکی که برای وضو یا غسل دارد، آب نجسی نیز به مقدار آشامیدن خود و کسانی که با او مربوط هستند داشته باشد، باید آب پاک را برای آشامیدن بگذارد و با تیمّم نماز بخواند؛ ولی چنانچه آب را برای حیوان خود بخواهد، باید آب نجس را به آن بدهد و با آب پاک، وضو و غسل را انجام دهد. * پنجم: کسی که بدن یا لباس او نجس است و کمی آب دارد که اگر با آن وضو بگیرد یا غسل کند، برای آب کشیدن بدن یا لباس او آبی باقی نمیماند، چنانچه بتواند غساله وضو یا غسل را جمع کرده و با آن لباس یا بدن را تطهیر کند، باید همین کار را انجام دهد، وگرنه بنابر احتیاط واجب باید بدن یا لباس را آب بکشد و با تیمّم نماز بخواند؛ ولی اگر چیزی نداشته باشد که بر آن تیمّم کند، باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند. * ششم: اگر غیر از آب یا ظرفی که استعمال آن حرام است، آب یا ظرف دیگری نداشته باشد، مثلاً آب یا ظرف او غصبی بوده و غیر از آن، آب و ظرف دیگری نداشته باشد، باید به جای وضو و غسل، تیمّم کند. * هفتم: هرگاه وقت به قدری تنگ باشد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند کمتر از یک رکعت از نماز در وقت خوانده شود، باید تیمّم کند و اگر یک رکعت یا بیشتر در وقت خوانده شود، ولی مقداری از آن در خارج وقت واقع شود، ظاهرا بین تیمّم و وضو مخیّر است، اگرچه بعید نیست که تیمّم موافق احتیاط باشد، اما اگر برای وضو و تیمّم یا برای غسل و تیمّم به یک اندازه وقت لازم باشد، باید وضو یا غسل به جا آورد.
- مستحب است زن حائض در وقت نماز خود را از خون پاک نماید و پنبه و دستمال را عوض کند و وضو بگیرد و اگر نمیتواند وضو بگیرد، به امید درک ثواب تیمّم نماید و در جای نماز خویش رو به قبله بنشیند و مشغول قرائت قرآن، ذکر، دعا و صلوات شود، اگرچه در غیر این اوقات، خواندن قرآن بر حائض مکروه است.
- کسی که میخواهد نماز میّت بخواند، لازم نیست با وضو یا غسل یا تیمّم باشد و بدن و لباس او پاک باشد، اگرچه احتیاط مستحب آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است، رعایت کند و احتیاط واجب آن است که عورت او پوشیده باشد و لباس او نیز غصبی نباشد.
- کسی که نمیتواند وضو بگیرد یا غسل کند، جایز است نمازهای مستحبّی مثل نافلههای شبانهروزی را که وقت معیّنی دارند، حتی در اوّل وقت به شرط آن که علم و یا گمان به برطرف شدن عذر تا آخر وقت نداشته باشد با تیمّم بخواند.
- خوردن و آشامیدن از ظرفی که از پوست سگ، خوک یا مردار ساخته شده، حرام است و نباید آن ظرف را در وضو گرفتن و غسل کردن و نیز در کارهایی که باید با چیز پاک انجام داد به کار برند؛ بلکه احتیاط مستحب آن است که از چرم سگ، خوک و مردار در هیچ کاری استفاده نکنند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر بدل از غسل تیمّم کند و بعد کاری که وضو را باطل میکند برای او پیش آید، چنانچه برای نمازهای بعد نتواند غسل کند، باید وضو بگیرد، و بنابر احتیاط مستحبّ بدل از غسل تیمّم نماید، و اگر نمیتواند وضو بگیرد، باید دو تیمّم کند: یکی بدل از غسل به احتیاط مستحبّ و دیگری بدل از وضو، ولی اگر تیمّم او بدل از غسل جنابت باشد، یک تیمم به قصد ما فی الذمّه انجام دهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که وظیفهاش تیمم است چنانچه پیش از وقت نماز برای کار واجب یا مستحب دیگر تیمم کند، میتواند با همان تیمم نماز بخواند؛ ولی بنا بر احتیاط مستحب برای خود نماز پیش از وقت تیمم نکند.
- [آیت الله خوئی] اگر بدل از غسل تیمم کند و بعد کاری که وضو را باطل میکند برای او پیش آید چنانچه برای نمازهای بعد نتواند غسل کند، باید بدل از غسل تیمم نماید و احتیاط مستحب آن است که وضو بگیرد.
- [آیت الله سیستانی] در غسل میّت غسل جبیرهای مشروع نیست ، و اگر آب پیدا نشود یا استعمال آن مانعی داشته باشد باید عوض غسل ، میّت را یک تیمم بدهند ، و احتیاط مستحب آن است که سه تیمم بدهند .
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که اب دارد اگر به واسطه تنگی وقت با تیمم مشغول نماز شود و در بین نماز ابی که داشته از دستش برود چنانچه وظیفه اش تیمم باشد احتیاط مستحب ان است که برای نمازهای بعدی دوباره تیمم کند
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر آب برای وضو و غسل کافی نباشد و به اندازهای باشد که بتواند غسل کند، باید غسل کند و احتیاط مستحب آن است که بدل از وضو تیمم هم بنماید و اگر فقط برای وضو کافی باشد و به اندازه غسل نباشد، باید عوض غسل تیمم کند و احتیاط مستحب آن است که وضو هم بگیرد و اگر برای هیچ یک از آنها آب ندارد، باید بدل از غسل تیمم نموده و بنا بر احتیاط مستحب تیمم دیگری هم بدل از وضو بگیرد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر جنب از حرام، عوض غسل، تیمم نماید و بعد از تیمم عرق کند، باز هم بنا بر احتیاط مستحب از عرق خود اجتناب نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در جای وضو یا غسل چیزی چسبیده است که برداشتن آن ممکن نیست یا به قدری مشقت دارد که نمیشود تحمل کرد، باید تیمم بنماید و بنا بر احتیاط مستحب به دستور جبیره هم عمل کند؛ بلی اگر محل، جراحت و مانند آن داشته باشد و برداشتن آن چیز به جراحت صدمه میزند باید وضوی جبیره بگیرد و تیمم لازم نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که نمیتواند غسل کند، اگر چند غسل بر او واجب باشد، جایز است یک تیمم بدل از همه آنها بنماید؛ و احتیاط مستحب آن است که بدل هر یک از آنها یک تیمم نماید.
- [آیت الله سبحانی] کسی که نمی تواند غسل کند، اگر چند غسل بر او واجب باشد، یک تیمّم بدل از همه کافی است احتیاط مستحب آن است که بدل هریک از آنها یک تیمّم نماید.